fot. Fotolia
50% szans na okłamanie
Zarówno mężczyźni jak i kobiety kłamią, robią to jednak w zupełnie różny sposób. Mężczyźni często kłamią, kiedy starają się przekonać innych, że odnoszą większe sukcesy lub są bardziej fascynujący niż w rzeczywistości. Kobiety zazwyczaj kłamią, by ochronić uczucia innych i sprawić, by inni poczuli się lepiej. Jerald Jellison, psycholog społeczny na University of Southern California, wierzy, że każdy z nas jest okłamywany około dwóch razy dziennie.
Nie zawsze jest to możliwe, by stwierdzić czy ktoś nam kłamie. Niektórzy są niesamowicie dobrymi kłamcami i niewiele szczegółów ich zdradza. Wiele badań wskazało, że ludzie są w stanie rozpoznać kłamstwo tylko w co drugim przypadku. Daje to kłamcom dużą przewagę, ponieważ są świadomi, że mają 50% szans na okłamanie kogoś.
Znam kogoś, kto kłamie nawet wtedy, kiedy może powiedzieć prawdę. Żyje niczym Walter Mitty, regularnie fantazjując o swoim życiu i tym, co robi. Nawet kiedy nie kłamie, każda jego historia jest stanowczo wyolbrzymiona. Jest niepewny siebie i zachowuje się w taki sposób, by wzmocnić swoje ego oraz poczucie własnej godności. Osobę tę znam ponad 40 lat i jestem przekonany, że wierzy ona w swoje kłamstwa w momencie ich opowiadania. Przez to ciężko jest dostrzec kłamstwo w zachowaniu jego ciała. Ktoś, kto spotka go po raz pierwszy, z pewnością uwierzy w jego kłamstwa, ponieważ jest on dobrym kłamcą.
Na szczęście nie wszyscy są tak dobrzy w kłamaniu. Ich oszustwo może być wyczytane z mowy ich ciał. Kiedy zadajesz pytanie osobie, którą podejrzewasz o kłamstwo, upewnij się że dobrze widzisz jej twarz, ciało oraz nogi, co ułatwi ci zauważenie niespójnych zachowań. Jak zwykle musisz obserwować grupę zachowań.
Odzwierciedlanie
Naśladownictwo jest obecne wszędzie tam, gdzie ludzie dobrze się ze sobą porozumiewają. Jest do dobrze znana metoda nawiązywania kontaktu z innymi ludźmi. Wspomina się nawet o niej na portalach randkowych. Większość osób, które świadomie naśladują innych, zdradza swoje złe intencje poprzez zbytnią pewność siebie lub zbyt oczywiste okazywanie tego, co robią.
Interesujący jest fakt, iż kłamcy zazwyczaj nie naśladują mowy ciała innych ludzi. Jeśli pochylisz się do przodu, kłamca postąpi wręcz odwrotnie. Brak naśladownictwa może być wskazówką, że osoba jest bardzo zestresowana, lub że po prostu kłamie.
Dziwna mowa ciała
Osoba zazwyczaj prawdomówna, kiedy zacznie kłamać, szybko zdradzi się swoim zachowaniem poprzez brak gestykulacji lub dziwnie zmienioną jej formę.
Ktoś, kto kłamie, może kręcić się w miejscu, co pomoże mu poradzić sobie ze stresem wywołanym kłamstwem. Stukanie palcami, niespokojne przebieranie nogami, wykręcanie rąk są przejawami stresu i nerwowości.
Kłamanie jest stresujące dla większości ludzi. Co za tym idzie, osoba, która kłamie, weźmie przed tym głęboki oddech i szybko wypuści powietrze. Zachowuje się w ten sposób, ponieważ nagły stres powoduje, że autonomiczny układ nerwowy zaczyna intensywnie pracować. Wdech dostarcza tlen do krwi, co pomaga w złagodzeniu stresu.
Zobacz też: Jak stać się bardziej sympatycznym?
Kolor skóry
Wielu ludzi, również i my, rumieni się, kiedy kłamie. Problemem jest, że w momencie kiedy orientujesz się, iż się czerwienisz, sytuacja pogarsza się i stajesz się jeszcze bardziej czerwony. Jest to bardziej widoczne u ludzi o jasnej skórze, ale u osób o każdej karnacji jesteśmy w stanie dostrzec nagły napływ krwi w okolicach twarzy, kiedy ktoś wymyśla jakąś historię.
Pocenie się
Stres oddziaływuje na ludzi w różny sposób. Wiele osób zaczyna pocić się, kiedy kłamie. Oznaką oszukiwania są kropelki potu gromadzące się nad górną wargą, a później pojawiające się na czole. Kłamcom często pocą się ręce. Będą próbowali wytrzeć je o swoje ubranie, by były suche.
Pocenie się spowodowane jest stresem bez względu na temperaturę pomieszczenia, w jakim znajduje się osoba kłamiąca. Kiedy zacznie ona czuć wzmożone ciepło, spowodowanie szybszym krążeniem krwi w organizmie, to zapewne przystąpi do poluzowywania ubrań opinających okolice szyi i rozpinania pozostałych części garderoby, by poczuć się chłodniej. Są to oznaki kłamstwa.
Trzęsienie się
Ze względu na wzrost napięcia mięśni, ciało kłamcy zacznie się trząść, co wpłynie na jego niestabilną postawę. Jest to spowodowane obawą przed przyłapaniem na kłamstwie. Osoby, które zaczynają trząść się z powyższego powodu, mogą na przykład mieć trudności z uniesieniem filiżanki kawy do ust, ponieważ ich ręce i ramiona pozostaną poza ich świadomą kontrolą.
Drgania mięśni
Mimowolne drgania mięśni, zwłaszcza w okolicy skroni, policzków oraz powiek, są kolejnymi przejawami stresu i świadczą o tym, że osoba kłamie lub zataja cenne informacje. Drgania występują najczęściej po jednej stronie twarzy.
Asymetria
Dowolny gest, który występuje po jednej, a nie jak być powinno, po dwóch stronach twarzy, może zostać uznany za oszustwo. Krzywy uśmiech, rozszerzone jedno nozdrze i drgnięcie jednego z ramion są tego przykładami. Szczere emocje pojawiają się na twarzy symetrycznie. Odstępstwem od tej zasady jest pogarda, która przejawia się uniesieniem jednego kącika ust.
Mikroekspresja
Mikroekspresja, czyli przelotne wyrazy pojawiające się na twarzy przez ułamek sekundy, dostarcza cennych wskazówek, jak dana osoba się czuje. Zachowania te są prawie niemożliwe do kontrolowania, ale stanowią wartościową informację dla osoby, która je zauważy.
Postawa
Postawa osób, które kłamią, zazwyczaj dzieli się na dwa rodzaje. Pierwszy z nich charakteryzuje się głową przechyloną na jedną stronę, schowanymi rękoma, nerwowością, wzruszaniem ramionami, szuraniem nogami i kołysaniem się do przodu i do tyłu. Osoby te spoglądają ukradkiem oraz szybciej mrugają oczami.
Drugi typ zaś robi wszystko wręcz na odwrót. Prawie się nie porusza, zachowując sztywną postawę ciała. Wzrok ma zawieszony w jednym miejscu. Jeśli osoba ta siedzi, kładzie ręce na kolanach i nie rusza nimi.
Jednakże nałogowi kłamcy nie wpiszą się w żadną z tych grup. Będą zrelaksowani, uśmiechnięci, nawiążą dobry kontakt wzrokowy i będą chcieli fizycznie zbilżyć się do ciebie. Kiedy zauważą, iż wiesz o ich kłamstwie, zaczną uspokajać się, dotykając różnych partii swojego ciała - pocieraniem rąk, przygładzaniem włosów lub krzyżowaniem ramion. Mogą również złożyć ręce razem w błagalnym geście, zabiegając o twoje wstawiennictwo.
Unikanie kontaktu fizycznego
Oszuści unikają kontaktu fizycznego kiedy kłamią. Mogą też stać nieco dalej od osoby, którą okłamują, aniżeli zrobiliby to podczas szczerej rozmowy z nią.
Zobacz też: Relacje międzyludzkie krok po kroku
Stres
Niedoświadczeni kłamcy często stresują się, kiedy zmuszeni są skłamać. Mogą doświadczyć przyspieszonego bicia serca, duszności, drgawek i potliwości. Ich twarz może zacząć rumienić się lub wręcz przeciwnie, może stać się blada. Nastąpi zmiana w sposobie ich mówienia, zaczną mówić głośniej lub bardziej miękko, bądź trudno będzie im skoncentrować się i mówić składnie. Mogą stać się bardziej emocjonalni i postępować irracjonalnie.
Najlepszym zachowaniem w takiej sytuacji jest wzięcie głębokiego oddechu i zwrócenie się do zestresowanej osoby w sposób spokojny i cichy. Jeśli to konieczne, poradź jej, żeby również zaczęła głęboko oddychać. Zaproponuj by usiadła, podaj jej szklankę wody i mów do niej cicho do czasu, aż się uspokoi.
Stres może przerodzić się w agresję. Jeśli tak się stanie, pozostań tak spokojny i zrelaksowany jak to tylko możliwe, zwracaj się do osoby delikatnie. Zachowaj otwartą postawę ciała. Jeśli stoisz lub siedzisz bezpośrednio naprzeciwko tej osoby, zmień swoją pozycję na mniej pretensjonalną. Jeśli obydwoje stoicie, zaproponuj by usiąść i przedyskutować problem. Wysłuchaj dokładnie, co zdenerwowana osoba ma ci do przekazania. Nie przerywaj jej, używaj mowy ciała, by okazać jej swoją uwagę. Kiedy osoba ta skończy mówić, odpowiedz w spokojny sposób. Nawiązuj dobry kontakt wzrokowy ale uważaj, by nie pogorszyć sytuacji zbyt długim wpatrywaniem się jej w oczy.
Głowa
Niewielkie, mimowolne ruchy głowy stanowią użyteczne wskazówki o możliwym kłamstwie. Jeśli ktoś wyznaje ci miłość, ale przy okazji kręci głową, oznacza to zaprzeczenie jego słów - gest będzie mówił to co na prawdę ta osoba myśli. Z drugiej strony jeśli ktoś mówi: „Nie rozmawiałem z nią”, delikatnie wykonując przy tym gest przytakiwania głową, prawdę będzie przejawiać zachowanie jego ciała.
Kolejnym znakiem możliwego kłamstwa będzie nagłe odwrócenie głowy i zerwanie kontaktu wzrokowego przez osobę, z którą rozmawiamy.
Wielu kłamców często przytakuje, kiedy kłamią. Jest to próba nakłonienia drugiej osoby do uwierzenia w ich nieszczere słowa.
Czoło
Czoło oraz górna warga są pierwszymi miejscami, w których zbierają się kropelki potu świadczące o tym, że osoba jest zestresowana. Może to być też znak, że osoba ta kłamie.
Kolejnym wskaźnikiem jest uniesienie czoła wyrażające zdziwienie. Możliwe, że osoba ta jest zaskoczona, że została zdemaskowana i jej kłamstwo wyszło na jaw.
Oczy
Kiedy ktoś kłamie, trudno jest mu spoglądąć innym prosto w oczy. Nie jest niespodzianką, że oczy mogą niechcący ujawnić ogrom informacji, które nasz rozmówca wolałby zataić. Osoba, która kłamie, może częściej, lub wręcz przeciwnie, zaniechać mrugania i wpatrywać się w drugą osobę, nie odwracając od niej wzroku. Częstsze mruganie jest spowodowane stresem, ale wiele osób kłamiących jest w stanie zmniejszyć ilość mrugnięć. Nałogowi kłamcy nie mają skrupułów dotyczących kłamania, nie stresują się tym oraz nie boją się, że zostaną zdemaskowani. Dr Samantha Mann, psycholog na Portsmouth University odkryła, że osoby podejrzane o popełnienie przestępstwa w trakcie przesłuchiwania przez policję robiły więcej pauz w trakcie odpowiadania na pytania oraz mrugały 18,5 razy na minutę. Zmierzono, że kiedy mówiły prawdę, mrugały średnio 23,6 razy na minutę.
O.J. Simpson wykazał się niskim wskaźnikiem mrugania, kiedy był przesłuchiwany w sprawie morderstwa swojej żony oraz Rona Goldmana. Bill Clinton również mrugał znacznie rzadziej kiedy wyznawał światu, że nie łączy go żadna relacja seksualna z Moniką Lewinsky. Były senator Stanów Zjednoczonych, John Edwards, mrugał bardzo często kiedy zaprzeczył przyznania się do romansu. Wszystkie te osoby kłamały.
Niektórzy zamykają oczy kiedy kłamią, aby uniemożliwić słuchaczowi wyczytanie wypisanego w nich kłamstwa.
Kłamcy często marszczą się i krzywią, kiedy zostają zapytani o to, czy kłamią. Ich spojrzenie staje się oskarżycielskie, pełne złości, są niezadowoleni z faktu, iż ponieśli porażkę.
Jeśli ktoś zostanie przyłapany na kłamstwie, to jego oczy otworzą się szerzej i białko oka będzie widoczne powyżej tęczówki, kolorowej części oka.
Jeśli ktoś nagle zmienia kierunek, w którym patrzy, świadczy to o tym, że czuje się niekomfortowo, możliwe, że próbuje nas okłamać.
Większość ludzi patrzy w dół kiedy kłamie, kiedy jest przyłapana na kłamstwie lub kiedy czuje się czegoś winnym. Robi to, by uniknąć złości, rozczarowania lub zranienienia drugiej osoby.
Niektórzy mężczyźni będą pocierać oczy kiedy kłamią, kobiety są bardziej skłonne do delikatnego pocierania ich okolic. Obydwa te zachowania są podświadomymi próbami ukrycia oczu, by inni nie mogli wyczytać z nich kłamstwa.
Źrenice zwężają się, kiedy ludzie kłamią. Nie ma sposobu by temu zapobiec, lecz wprawieni kłamcy w celu usprawiedliwienia tego mimowolnego zachowania próbują przyjąć taką pozycję, w której światło pada bezpośrednio na ich oczy. Wielu kłamców, tak jak i hazardzistów czy negocjatorów, nosi czarne okulary by ukryć zdradzające ich niekontrolowane zachowania oczu.
Nos
Dotykanie lub drapanie nosa jest najpopularniejszym przejawem tego, że ktoś kłamie. Kiedy ktoś mówi nieprawdę, to stres powoduje rozszerzenie się naczyń włosowatych umieszczonych w nosie i tym samym krew szybciej dociera do tych miejsc, powodując swędzenie. Jako dzieci uczyliśmy się, że nos Pinokia wydłużał się za każdym razem, kiedy kłamał. Nie tyczy się to tylko jego, ponieważ napływ krwi to tej części ciała sprawia, że nieco się rozszerza wtedy, kiedy ktoś kłamie. Dodatkowo błony śluzowe stają się bardziej suche, powodując dyskomfort i nieustanne swędzenie.
Uszy
Zamiast drapać się po nosie, niektórzy drapią się lub pociągają za ucho kiedy kłamią.
Zobacz też: Dlaczego niektórzy mężczyźni są maminsynkami?
Usta
Oznaką kłamstwa może być, kiedy nad czyjąś górną wargą zbierają się kropelki potu. Zwłaszcza kiedy temperatura nie jest wysoka i nie jest tak gorąco, by wywołać czyjąś potliwość.
Dzieci zakrywają usta kiedy kłamią. Większość ludzi wraz z wiekiem uczy się kontrolować ten odruch, jednak zaskakująca liczba osób wciąż dotyka rękami ust, kiedy kłamie. Czasami ręce kierują w stronę policzków, w stronę ust, uszu, brody czy nosa. Dotykanie ust jest popularnym przejawem poddenerwowania, zwłaszcza przez ludzi, którzy czują się zdenerwowani tym, co przed chwilą powiedzieli lub tym, co mają powiedzieć.
Oblizywanie ust może być znakiem, iż ktoś kłamie. Wzmożony stres powoduje zmniejszenie wydzielania śliny i suchość w ustach.
Niektórzy ludzie wydają się połykać swoje kłamstwa, co jest widoczne w napięciu mięśni gardła. U mężczyzn w tej sytuacji jabłko Adama będzie unosiło się z góry na dół. Ciągłe oblizywanie ust i częste przełykanie śliny zazwyczaj występują jednocześnie i są doskonałym przykładem na to, że ktoś kłamie. Częste odchrząkiwanie w połączeniu z innymi wskaźnikami również może być dowodem na kłamstwo.
Przygryzanie dolnej wargi również może być dowodem na to, że ktoś kłamie, jednak musi to być wyczytane z kontekstu ponieważ wiele osób przygryza dolną wargę gdy myśli o czymś.
Krzywy, fałszywy uśmiech jest często oznaką oszukiwania. Jeśli starasz się ustalić, czy ktoś kłamie czy mówi prawdę, spójrz w oczy osoby, kiedy będzie się śmiała. Dla wielu osób niemożliwym jest szczere uśmiechnięcie się, kiedy kłamią. Oszacowano, że tylko jedna na dziesięć osób potrafi skutecznie udać prawdziwy uśmiech. Wynika to z trudności w kontrolowaniu mięśni znajdujących się dookoła oczu.
Głos
Wielu kłamców demaskuje się swoim głosem - wysokość tonu może się delikatnie zmieniać lub głos może wydawać się napięty lub drżący, kiedy mówią nieprawdę. Mogą też co jakiś czas odchrząkiwać w celu oczyszczenia gardła.
Szczęka
Mocno zaciśnięta szczęka jest kolejnym przykładem tego, co dzieje się z ciałem kiedy jest zestresowane. Często występuje wtedy mimowolny skurcz mięśni twarzy.
Jabłko Adama
Wiele ludzi musi najpierw nawilżyć gardło i przełknąć ślinę, zanim skłamie. Łatwiej jest rozpoznać to u mężczyzn, ponieważ zdradza ich wtedy wzmożony ruch jabłka Adama.
Ręce
Ludzie odsłaniają dłonie, kiedy mówią prawdę. Często zaś chowają je, kiedy kłamią. Mogą wtedy na nich siedzieć, włożyć je głęboko do kieszeni lub ukrywać pod biurkiem. Mogą nawet zacisnąć je w pięść by schować palce.
Zaciskanie rąk, trzymanie się kurczowo biurka lub obejmowanie swoich ramion ma zapobiec ich trzęsieniu się, co wskazywałoby na gromadzące się w nich napięcie.
Trzęsienie to może być widoczne w chwili kiedy po tym, jak zdadzą sobie sprawę z faktu, iż ich kłamstwo jest zdemaskowane, usilnie próbują pokazać wewnętrzną stronę dłoni.
Dzieci zakrywają buzię, kiedy kłamią. Dorośli nauczyli się, by tego nie robić, jednak mimo to ciągle czują potrzebę przyłożenia ręki do ich twarzy. Zminimalizowali jednak ten gest jedynie do drapania się po nosie uchu czy innej partii twarzy.
Brzuch
Niektórzy kłamcy doświadczają nagłego bólu w okolicach brzucha, który spowodowany jest stresem. Zazwyczaj towarzyszy temu nagła potrzeba udania się do toalety, w ekstramalnych przypadkach mogą pojawić się mdłości, a nawet wymioty.
Ruch stóp
Wielokrotnie w trakcie kłamania zamiera ruch ciała powyżej pasa. Osoba, która kłamie, będzie patrzyła się na wprost osoby, którą okłamuje i nie mrugnie przy tym nawet okiem. W takiej sytuacji łokcie przyciśnięte są blisko do ciała, a ręce ze sobą splecione.
Pomimo tego, że potrafią utrzymać górne partie ciała w bezruchu, prawie niemożliwe jest powstrzymanie nóg oraz stóp przed ruszaniem się. Mogą ciągle krzyżować i rozkrzyżowywać nogi, przebierać, szurać lub rytmicznie nimi podrygiwać.
Zobacz też: Ja w relacji – jakie mechanizmy obronne stosujemy?
Fragment pochodzi z książki „Współczesna mowa ciała” autorstwa R. Webstera (wydawnictwo Studio Astropsychologii, 2014 r.). Publikacja za zgodą wydawcy.
