Mechanizm działania tych środków antykoncepcyjnych polega przede wszystkim na:
- uszkadzaniu ścianki komórkowej plemników, co prowadzi do ich unieruchomienia, zniszczenia lub rozpadu,
- zagęszczeniu śluzu szyjkowego, co utrudnia plemnikom przedostanie się do komórki jajowej,
- dodatkowo zazwyczaj ich konsystencja (pianka, krem) stanowi dodatkową ochronę mechaniczną.
Ze względu na postać w jakiej występują chemiczne środki antykoncepcyjne możemy je podzielić na:
Globulki - rozpuszczające się w pochwie do pianki. Od momentu założenia do pochwy do pełnego rozpuszczenia, a co za tym idzie rozpoczęcia działania trzeba poczekać zazwyczaj 10-15 minut. Przy każdym kolejnym stosunku należy zakładać kolejną globulkę. Działają przeciętnie koło godziny, więc jeśli w określonym przez producenta czasie nie dojdzie do ejakulacji - należy zaaplikować następną globulkę. W Polsce dostępne: Patentex, Patentex-Oval, Kolpotex-230 (duża dawka Nonoxynolu-9 w globulce), Kolpotex-Oval, Preventex, Secural.
Kremy - gotowe do natychmiastowego użycia umieszczane w pochwie przy pomocy specjalnego aplikatora nakręcanego na tubę. W Polsce dostępny jest tylko krem Delfen.
Aerozole (pianki) - gotowe do użycia natychmiast, umieszczane w pochwie przy pomocy specjalnego aplikatora. W Polsce niestety na razie niedostępne.
Płyny - najmniej polecane ze względu na niską skuteczność - służą do płukania pochwy po stosunku. W Polsce dostępny jest Prezerwer.
Jak każda metoda antykoncepcyjna i ta ma swoje wady i zalety.
Plusy
- nadają się do natychmiastowego zastosowania;
- mogą ich używać kobiety karmiące piersią;
- można je stosować jako uzupełnienie innych metod antykoncepcyjnych;
- są ogólnie dostępne, bez recepty;
- w zasadzie brak skutków ubocznych;
- zwiększają zwilżenie pochwy, tzw. "poślizg";
- mają działanie antywirusowe - zmniejszenie ryzyka zakażenia chorobami wirusowymi przenoszonymi drogą płciową jak HIV/AIDS, WZW B (uwaga - zmniejszają nie znaczy zabezpieczają całkowicie).
Minusy
- ograniczona skuteczność - wskaźnik Pearla 5-20;
- uczucie zabrudzenia, które nie każdemu odpowiada;
- wymagają stosowania przy każdym stosunku;
- wymagają odczekania 10-15 minut od zaaplikowania (można go jednak spędzić bardzo przyjemnie);
- w przypadku dość częstego stosowania - no cóż, wychodzą dość drogo;
- bardzo rzadko występuje uczulenia na składniki preparatów, które mogą powodować uczucie pieczenia, palenia w pochwie, miejscowego zaczerwienienia i objawów stanu zapalnego.
