Badania nad rozwojem komunikacji niewerbalnej dowodzą, że ludzie różnią się między sobą nie tylko zdolnością kodowania i przekazu różnorodnych informacji, lecz także umiejętnością odczytywania oraz interpretowania treści niewerbalnych. Ma to ogromne znaczenie dla społecznego rozwoju człowieka. Jak trafna identyfikacja zachowań niewerbalnych sprzyja lepszemu rozumieniu wypowiedzi słownych, a tym samym kształtowaniu się prawidłowych relacji interpersonalnych, tak błędy popełnione na skutek niewłaściwej interpretacji tych zachowań mogą być źródłem konfliktów społecznych i zakłóceń w przebiegu komunikacji interpersonalnej. Brak wzajemnego zrozumienia i źle przebiegająca komunikacja między członkami systemu rodzinnego łączą się z niskim poczuciem satysfakcji w tych relacjach, a tym samym z niską oceną jakości życia. Prowadzone w tym zakresie badania wskazują na wiele różnic w zachowaniach komunikacyjnych kobiet i mężczyzn.
Komunikacja niewerbalna u młodzieży i dorosłych
– osoby dorosłe z reguły trafniej i dokładniej potrafią odczytywać treść komunikatów niewerbalnych niż młodzież i dzieci;
– z oceną stanów emocjonalnych rozmówcy lepiej radzą sobie kobiety niż mężczyźni;
– umiejętność odczytywania komunikatów niewerbalnych zależy także od stanu zdrowia i cech osobowości. W zaburzonych stanach emocjonalnych, np. w depresji, następuje obniżenie zdolności prawidłowego odczytywania bodźców niewerbalnych. Stwierdzono, że zarówno ekstrawertycy, jak i osoby z wewnętrznym poczuciem kontroli ujawniają większą zdolność do wyrażania i odczytywania komunikacji niewerbalnej;
– zakłócenia na poziomie nieodpowiedniego odczytywania oraz interpretowania zachowań niewerbalnych mogą być źródłem wielu konfliktów interpersonalnych, w tym szczególnie konfliktów między młodzieżą i rodzicami ;
– dynamika i specyfika zmian rozwojowych typowych dla okresu młodości sprawia, że emocje, które towarzyszą konfliktom międzypokoleniowym, przybierają na sile i są trudne do opanowania zarówno przez młodą jednostkę przeżywającą ten stan, jak i przez uwikłanych w ów konflikt rodziców. Sytuacja ta po części znajduje uzasadnienie w strukturze i specyfice samych emocji oraz w ich neurologicznych uwarunkowaniach;
– silne stany emocjonalne, zarówno pozytywne, jak i negatywne, z jednej strony są trudne do opanowania, z drugiej zaś ograniczają zakres pola spostrzeżeniowego, zaburzają proces mówienia, logicznego myślenia i wnioskowania, wywołują stan napięcia nerwowego, które uwidaczniają się w mimice czy też postawie ciała;
Zobacz też: Jakie funkcje pełni komunikacja niewerbalna?
Komunikacja niewerbalna u kobiet i mężczyzn
Wyniki badań wskazują na różne niewerbalne zachowania komunikacyjne kobiet i mężczyzn:
– u kobiet występuje silniejsza niż u mężczyzn orientacja społeczno - emocjonalna, przejawiająca się w większym wsparciu, empatii i mniejszej niż u mężczyzn aktywności w dążeniu do kontrolowania konwersacji;
– kobiety w porównaniu z mężczyznami są lepszymi nadawcami i odbiorcami komunikatów niewerbalnych. Komunikaty przekazywane przez kobiety są bardziej spójne, zawierają treści zarówno pozytywne, jak i negatywne, mają wyraźniejsze zabarwienie emocjonalne, podczas gdy mężczyźni częściej wyrażają treści neutralne;
– u kobiet występuje większa zdolność do odbierania i nadawania niewerbalnych sygnałów społecznych;
– kobiety lepiej niż mężczyźni odczytują istotne subtelności znaczeń na podstawie tonu głosu, mimiki, ponieważ są bardziej wrażliwe na różne sygnały – to, co widzą, słyszą i odczuwają, znaczy dla nich więcej niż dla mężczyzn;
– mężczyźni ignorują wiele informacji na temat innych, zawartych w subtelnych sygnałach niewerbalnych, być może dlatego, że bardziej koncentrują się na działaniu niż na zainteresowaniu ludźmi;
– kobiety są bardziej skuteczne niż mężczyźni w odkodowywaniu i interpretowaniu wizualnych i słuchowych wskazówek dotyczących drugiej osoby.
Znaczenie komunikacji niewerbalnej w relacjach rodzinnych
Konkludując, należy stwierdzić, że komunikacja niewerbalna odgrywa doniosłą rolę w kontaktach małżeńskich i rodzinnych. Dzięki komunikatom niewerbalnym możliwe jest szybkie przekazywanie informacji, np. przez mimikę czy gesty, które wyprzedzają nawet komunikat werbalny. Członkowie rodziny, nie mówiąc nic do siebie, potrafią przewidywać swoje zachowania, intencje, sposoby reagowania, a czasami nawet decyzje. Komunikacja niewerbalna ma też charakter uniwersalny, ponadkulturowy, czego ewidentnym dowodem są stany uczuciowe ujawniane w podobny sposób przez ludzi wywodzących się z różnych kultur, np. zadowolenie, radość, smutek, zniecierpliwienie, żal, gniew, zaskoczenie, wstręt .
Polecamy: Jakie są typy komunikacji niewerbalnej?
Fragment pochodzi z książki "Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia" Teresy Rostowskiej (wydawnictwo Impuls, Kraków 2009). Publikacja za zgodą wydawcy.
