Fot. Fotolia
Statystyki nastoletnich ciąż w Polsce i na świecie
Problem nastoletnich matek nie jest problemem jednostkowym. Szacuje się bowiem, że spośród 450 mln żyjących obecnie nastolatek w wieku 15–19 lat, ok. 13 milionów rodzi dziecko, co stanowi od 6 do 18% wszystkich kobiet w tym wieku.
Oczywiście, w niektórych krajach, np. latynoskich, afrykańskich (gdzie ok. 20% nastolatek zachodzi w ciąże) czy arabskich (gdzie problem ten dotyczy 26% dziewcząt) nie jest niczym dziwnym urodzenie dziecka przez kilkunastoletnią dziewczynkę, natomiast w krajach kulturowo zbliżonych do Polski ciąże nastolatek nie są tak powszechne i kulturowo akceptowane (…).
W Polsce problem ciąży nastolatek jest nieco mniejszy niż nastolatek w ogólnej populacji światowej i dotyczy ok. 3,4–5% ogólnej liczby wszystkich ciąż. Niektórzy podają jednak nieco wyższe dane, np. w połowie lat 80. ciąże nastolatek stanowiły 6% wszystkich ciąż, a obecnie wskaźnik ten wzrósł do 8%.
Zobacz także: Mamo, tato – jestem w ciąży!
Z danych zamieszczonych w Roczniku Demograficznym GUS (1997) wynika, że w Polsce w 1996 r. aż 33 512 dziewcząt w wieku do 19 lat urodziło dzieci, w tym:
- 415 dziewcząt w wieku 15 lat i mniej (aż 7 dziewcząt w tym wieku urodziło już drugie dziecko),
- 1549 dziewcząt w wieku 16 lat (w tym 48 urodziło drugie dziecko, a 2 – trzecie dziecko),
- 4351 17-latek (w tym 220 urodziło drugie dziecko, 12 – trzecie),
- 9544 18-latek (w tym 808 urodziło drugie dziecko, 49 – trzecie, 3 – czwarte)
- 17 653 19-latek (w tym 2175 urodziło drugie dziecko, 180 – trzecie, 14 – czwarte).
W 2001 r. polskie dziewczęta w wieku 15–19 lat urodziły 25 777 dzieci, w tym:
- 349 dziewcząt nie osiągnęło jeszcze wieku 15 lat,
- 14 miało co najwyżej 14 lat,
- 7 dziewczynek pochodziło z grupy 13-latek,
- jedno dziecko urodziła 12-letnia dziewczynka (Rocznik Demograficzny GUS, 2002).
W 2004 r. w Polsce przyszło na świat 4263 dzieci, których matki miały mniej niż 17 lat. W Gdańsku na 1000 kobiet przypadało w 1985 r. 29,8 ciąż nastolatek w wieku 15–19 lat, w 1995 r. – 20,5, w 1998 r. – 17,9, a w 1999 r. – 16,8.
Rozbieżności w podawanych odsetkach ciąż młodocianych zależą nie tylko od ośrodka, w którym przeprowadzono badania, ale także od przyjętej metodologii. Część autorów uważa bowiem, że nastolatki rodzące dziecko to grupa do 18. r.ż., inni – do 19. r.ż. (...)
Niektórzy uważają, że nastoletnie lub młodociane ciężarne i matki to kobiety, które zaszły w ciążę i/lub urodziły dziecko do 18. r.ż.
Częste ciąże wśród nastolatek w USA
W Stanach Zjednoczonych liczba urodzeń dziecka wśród młodocianych jest jedną z najwyższych i wynosi 97 na 1000 porodów (9,7% wszystkich ciąż). W latach 1942–1982 liczba nastolatek w ciąży wzrosła o 800%. Istnieje prawdopodobieństwo, że 40% wszystkich amerykańskich nastolatek zajdzie w ciążę przynajmniej raz zanim osiągnie 20. r.ż.
Należy zwrócić uwagę na znaczenie czynnika kulturowego przy rozpatrywaniu liczby ciąż nastolatek w tym wielokulturowym społeczeństwie.
Z badań wynika, że anglojęzyczne nastolatki częściej zachodzą w pierwszą lub drugą ciążę niż ich rówieśniczki pochodzenia meksykańskiego na stałe mieszkające w Stanach Zjednoczonych. Pewnym wytłumaczeniem zachodzących różnic jest mniejsza kontrola ze strony rodzin anglojęzycznych Amerykanek oraz słabsze więzi rodzinne.
Zobacz także: Kobiety w ciąży – o co się martwią?
Nastoletnie ciąże w Europie
Szacuje się, że w Wielkiej Brytanii na 1000 porodów przypada 46 urodzeń przez nastolatki (4,6%), w Japonii i Holandii – 10 (1%), w Niemczech – 9 (0,9%, w Szwajcarii – 5 (0,5%).
Zauważa się wzrost problemu ciąż u nieletnich w byłych krajach Związku Radzieckiego, Czechosłowacji oraz Jugosławii.
W Polsce coraz mniej ciąż u nastolatek mieszkających w miastach
W Polsce nastąpiła korzystna zmiana wzorca płodności, wyrażająca się zmniejszaniem ciąż nastolatek, szczególnie tych, które mieszkają w mieście. W latach 1989–2000 w opiniach demografów nastąpił spadek liczby ciąż u nastolatek o ok. 45%.
O ile jeszcze w 1989 r. współczynnik urodzeń żywych wśród dziewcząt do 19. r.ż. wynosił 30,9 na 1000 kobiet, to w 2000 r. zmniejszył się do 16,9 na 1000 kobiet. Niestety, wraz ze wzrostem bezrobocia, a co za tym idzie, obniżeniem statusu społeczno-ekonomicznego, wzrasta liczba ciąż u młodocianych w najbiedniejszych regionach.
Szacuje się, że w uboższych regionach, dotkniętych najwyższym poziomem bezrobocia, częstość porodów u dziewcząt w wieku do 16 lat jest od dwu- do trzyipółkrotnie wyższa niż w regionach zamożniejszych.
Dane z innych krajów, np. Wielkiej Brytanii, są jeszcze bardziej niepokojące, dowodzą bowiem, że nastolatki z najbiedniejszych regionów Anglii zachodzą w ciążę sześciokrotnie częściej niż dziewczęta z obszarów najzamożniejszych.
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że spadek urodzeń dotyczy głównie starszych nastolatek w wieku od 18 do 19 lat, podczas gdy w grupie małoletnich dziewcząt częstość urodzeń pozostaje od lat 90. XX wieku na podobnym poziomie i wynosi ok. 20% wszystkich porodów nastolatek. Około 3,5% dziewcząt w wieku 13–19 lat zostaje matkami, z tego ponad 50% rodzi dziecko po ukończeniu 17. r.ż.
Badania wskazują także, że ok. 53% nastolatek, które urodziły dziecko przed 17. r.ż., ponownie zachodzi w ciążę przed 19. r.ż. W Polsce ten wskaźnik sięga do 60%.
W przeprowadzonych dotąd badaniach rysuje się pewna prawidłowość. Zauważono, że prawdopodobieństwo, iż nastolatka zostanie matką znacznie zwiększa się, jeśli jej matka zaszła w ciążę jako adolescentka (nawet do 85% częściej niż w rodzinach, gdzie matka urodziła swoje wszystkie dzieci, będąc dojrzałą kobietą).
Być może ma w tym swój udział powielanie przez dziewczęta pewnego rodzaju wzorca zachowań seksualnych ich matek. Czynnikiem ryzyka są też trudności szkolne. Zauważono, że pozytywne doświadczenia szkolne (aspiracje, osiągnięcia w jakiejś dziedzinie lub w sporcie) chronią nastolatki przed ciążą (...).
Większość kobiet jest zdolnych do macierzyństwa między 15. a 45. r. ż., jednak wyniki badań wskazują, że zarówno przed 18. r.ż., jak i po 35. r. ż. istnieje więcej czynników ryzyka dla prawidłowego przebiegu procesu prokreacji.
Wzrasta m.in. zagrożenie wadami rozwojowymi u dziecka, co może wpływać na wzrost odczuwanego poziomu lęku i innych negatywnych emocji.
Fragment pochodzi z książki „Nastoletnie matki” autorstwa M. Bidzan (Impuls 2007). Publikacja za zgodą wydawcy.
Zobacz także: Ciąża z ręcznikiem – mity o zapłodnieniu i antykoncepcji
