Nie chcemy nawet myśleć o odejściu kochanej osoby. Nieszczęście dotyka innych – nie nas. Dlatego gdy zjawia się w naszym domu, często nie umiemy przyjąć go do wiadomości. Jednak mimo rozpaczy trzeba zmobilizować się do działania. Oto informacje, które pomogą zorientować się, co trzeba załatwić.
Zawiadom lekarza o śmierci bliskiego
Jeśli śmierć nastąpiła w domu w twojej obecności, musisz jak najszybciej powiadomić o tym przychodnię rejonową. Przysłany przez nią lekarz stwierdzi zgon i wystawi kartę zgonu. Powinien być to lekarz, który jako ostatni, w ciągu 30 dni przed śmiercią, udzielał świadczeń lekarskich bliskiemu. Jeśli go nie ma (bo np. wyjechał i nie może dokonać oględzin w ciągu 12 godzin od wezwania), trzeba wezwać karetkę. Wtedy kartę wystawi lekarz, który stwierdzi zgon, gdy został wezwany (do nieszczęśliwego wypadku lub nagłego zachorowania). Karta zgonu pozwala firmie organizującej pochówek na zabranie ciała.
Sekcja zwłok – kiedy jest konieczna?
Powiadom urząd stanu cywilnego
Następnie musisz powiadomić urząd stanu cywilnego, właściwy ze względu na miejsce zgonu. Trzeba to zrobić w ciągu 3 dni, a w przypadku choroby zakaźnej nawet w ciągu 24 godzin. Jeżeli natomiast śmierć nastąpiła w szpitalu lub w zakładzie opiekuńczym, ten obowiązek ciąży na tych instytucjach.
Karta zgonu i inne dokumenty w USC
W urzędzie stanu cywilnego powinnaś okazać kartę zgonu. Dołącza się do niej:
- dowód osobisty osoby zmarłej osoby,
- odpis aktu urodzenia (w wypadku śmierci dziecka),
- wniosek o wydanie trzech bezpłatnych odpisów skróconych aktu zgonu.
Składając wniosek, nic nie płacisz. Należy też okazać (do wglądu) dowód osobisty lub odpis skrócony aktu małżeństwa, gdy zmarły pozostawał w związku małżeńskim. Potem pozostaje już ustalenie z pracownikiem cmentarza daty i miejsca pochówku. Do tego konieczny jest odpis aktu zgonu.
Większość zakładów pogrzebowych oferuje pomoc w załatwianiu wszelkich formalności związanych z pogrzebem. Jeśli się na to zdecydujesz, powinnaś dostarczyć do zakładu kartę zgonu, dowód osobisty osoby zmarłej, dokument poświadczający jej ubezpieczenie (np. odcinek renty), a także twój dowód osobisty. W firmie pogrzebowej podpisujesz upoważnienie, które umożliwi jej działanie. Pracownik zakładu załatwi za ciebie akt zgonu, sprawę pogrzebu z zarządem cmentarza, a także zgłosi wniosek o zasiłek pogrzebowy.
Wystąp o zasiłek pogrzebowy
Przysługuje on osobie, która pokryła koszty pogrzebu. W większości przypadków zasiłek otrzymuje najbliższa rodzina, czasem osoba obca, ale należy się on także np. domowi pomocy społecznej, związkowi wyznaniowemu lub pracodawcy, jeśli zorganizował pogrzeb.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:
- ubezpieczonego,
- emeryta lub rencisty,
- osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury (renty), ale spełniała warunki do jej uzyskania,
- osoby pobierającej zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,
- członka rodziny osoby ubezpieczonej lub emeryta. Pod tym określeniem należy rozumieć dzieci własne i przysposobione, wnuki, rodzeństwo, małżonka, rodziców, w tym ojczyma, macochę i osoby przysposabiające.
Zasiłek przysługuje tylko z jednego tytułu. Nie można otrzymać dwóch świadczeń, bo np. zmarły był emerytem, ale dorabiał na umowie o pracę. Wypłaca się go w wysokości 200 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci danej osoby. W 2018 roku zasiłek pogrzebowy wynosił 4000 zł.
Uwaga! Jeśli nie zgłosisz wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci krewnego, stracisz prawo do tego świadczenia.
Aby dostać zasiłek, trzeba złożyć do oddziału ZUS:
- wniosek o wypłatę zasiłku (druk ZUS Z-12, KRUS RS-26),
- skrócony odpis aktu zgonu,
- oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu,
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego).
Jeżeli osoba zmarła pobierała rentę socjalną, koszt pogrzebu pokrywa budżet państwa. Poprzednio płaciła za to najbliższa rodzina, nie miała przy tym prawa do zasiłku pogrzebowego. Obecnie takie świadczenie jej przysługuje.
W Unii Europejskiej zasiłek jest wypłacany tylko przez jedno państwo – to, w którym zmarły był ubezpieczony.
Odprawa po zmarłym pracowniku
Jeśli osoba, która zmarła, była zatrudniona na umowie o pracę, bliskim przysługuje od jego pracodawcy odprawa pośmiertna. Mogą się o nią ubiegać małżonek i inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej (dzieli się ją w częściach równych między uprawnionych). Gdy po zmarłym pozostała tylko jedna osoba, pracodawca wypłaci świadczenie w wysokości połowy wyliczonej odprawy.
Wysokość odprawy zależy od stażu pracy zmarłego w firmie. Wynosi ona:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, gdy był zatrudniony mniej niż 10 lat;
- 3-miesięczne zarobki, gdy pracował dłużej niż 10 lat;
- 6-miesięczne wynagrodzenie, gdy staż pracy wynosił co najmniej 15 lat.
Odprawa nie przysługuje, jeśli pracownik był przez firmę ubezpieczony na życie, a odszkodowanie wypłacone przez towarzystwo ubezpieczeniowe nie jest niższe od odprawy.
Renta rodzinna dla bliskich zmarłego
Renta rodzinna przysługuje po osobie, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Do renty rodzinnej są uprawnione:
- dzieci własne lub przysposobione, dzieci drugiego małżonka, jeśli nie ukończyły 16 lat (25 lat, gdy się uczą) lub bez względu na wiek, jeśli stały się niezdolne do pracy przed ukończeniem 16. roku życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat;
- wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeśli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią osoby ubezpieczonej (chyba że śmierć była następstwem wypadku). Nie mogą być przy tym uprawnione do renty rodzinnej po zmarłych rodzicach;
- wdowa (wdowiec) – jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty po zmarłym, które nie ukończyły 16 lat, a jeśli się uczą – 18 lub są całkowicie niezdolne do pracy. Renta należy się też wdowie, jeśli osiągnie wymagany wiek lub stanie się inwalidką w ciągu 5 lat od śmierci męża lub zaprzestania wychowywania dzieci.
Jeżeli twój mąż zmarł, a byliście rozwiedzeni lub nie istniała między wami wspólność ustawowa, masz prawo do renty po nim tylko wówczas, gdy oprócz ww. warunków miałaś przyznane na siebie alimenty (wyrokiem sądowym lub ugodą sądową).
Gdy nie spełniasz warunków przewidzianych do przyznania renty rodzinnej, a nie masz z czego żyć, możesz otrzymać okresową rentę rodzinną przez rok po śmierci męża.
Wysokość renty wynosi:
- dla jednej osoby - 85 procent świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch - 90 proc. świadczenia,
- dla trzech i więcej uprawnionych - 95 proc. świadczenia.
Najniższa renta rodzinna wynosi obecnie 1029,80 zł brutto (od 1 marca 2018 roku). Renta rodzinna co roku jest waloryzowana (podwyższana). Świadczenie jest wypłacane za pośrednictwem Poczty Polskiej na rachunek bankowy lub na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.
Kto może otrzymać rentę socjalną?
Gdy bliski zmarł za granicą
Jeżeli chcesz sprowadzić ciało bliskiej osoby do Polski, musisz wystąpić z wnioskiem do starosty lub prezydenta miasta, w którym chcesz pochować krewnego, o wydanie decyzji w tej sprawie. Tę decyzję trzeba następnie okazać w konsulacie polskim w kraju, w którym osoba zmarła.
Ponadto należy przedłożyć:
- akt zgonu,
- zaświadczenie, że zgon nie miał związku
- z choroba zakaźną,
- zezwolenie koronera na wywóz zwłok,
- zaświadczenie z firmy pogrzebowej, że ciało zostało umieszczone w metalowej zaspawanej trumnie.
Na podstawie tych wszystkich dokumentów konsulat wyda zaświadczenie na przewóz zwłok do kraju. Jest ono płatne w Europie od 2,5 tys. zł (z Niemiec) do nawet 11 tys. zł (z Hiszpanii)
Spadek po zmarłym
Kolejna ważna rzecz do załatwienia to spadek. Musimy nie tylko stwierdzić komu przypadnie, ale też zdecydować jak podzielić spadek, a także, czy go przyjąć czy nie, bo bywa, że bliski pozostawia po sobie długi.
Formalności związane ze spadkiem. Co i kiedy należy załatwić?
Spadek nabywasz z chwilą tzw. otwarcia spadku, czyli z dniem śmierci spadkodawcy. Aby jednak móc nim swobodnie rozporządzać, musisz potwierdzić prawo do niego. Nie ma znaczenia, czy majątek został zapisany testamentem, czy dziedziczysz go na podstawie przepisów ustawy.
Na decyzję, czy odrzucić spadek, czy go przyjąć w całości masz 6 miesięcy od dnia, gdy dowiedziałaś się o tym, że jesteś w gronie spadkobierców. Jeśli nic nie zrobisz, tzn. nie złożysz żadnego oświadczenia, będzie to oznaczało, że przyjęłaś spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Zobacz też:
Jak napisać testament?
Wydziedziczenie w testamencie
Podział spadku w testamencie
