Od 1 października 2017 r. obowiązują nowe przepisy dotyczące przechodzenia na emeryturę (ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1383 ze zm.). Bez zmian pozostają zasady, na jakich ZUS wylicza wysokość świadczenia.
Zgodnie z tą ustawą na emeryturę może przejść kobieta może przejść na emeryturę, mając ukończone 60 lat, a mężczyzna – 65 lat, a nie – jak stanowiły przepisy poprzedniej ustawy – w wieku 67 lat. Nie ma wymogu przepracowania określonej ilości lat. Jednak wypracowany staż – 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn jest niezbędny do tego, by otrzymać emeryturę minimalną w kwocie 1000 zł. Ten sam wiek emerytalny dotyczy rolników.
Wniosek o świadczenie można złożyć miesiąc przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego. Przechodząc na emeryturę, trzeba rozwiązać umowę pracy z dotychczasowym pracodawcą. Jeśli tego nie zrobisz, ZUS nie wypłaci świadczenia.
Wysokość emerytury
Otrzymasz ją z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ewentualnie razem z emeryturą kapitałową oraz z tzw. trzeciego filaru (jeżeli opłacasz dodatkowe ubezpieczenie).
Emerytura z ZUS
Na wysokość twojej emerytury z ZUS będą miały wpływ nie tylko zwaloryzowane składki przekazywane co miesiąc przez twojego pracodawcę i gromadzone na twoim indywidualnym koncie, ale także zwaloryzowany kapitał początkowy. Ten ostatni jest wyliczany każdej osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która do dnia 1 stycznia 1999 r. przepracowała, opłacając składki emerytalne, ponad 6 miesięcy (co najmniej 6 miesięcy i jeden dzień). Kapitał początkowy nie jest zatem wyliczany tym, którzy urodzili się przed tą datą, lub tym, którzy podjęli pracę po 1 stycznia 1999 r.
Uwaga! Wpływ na wysokość emerytur ma także tzw. średnie dalsze trwanie życia ustalane przez ZUS na podstawie tablic średniego dalszego trwania życia.
Emerytura kapitałowa
Jeśli oszczędzasz w otwartych funduszach emerytalnych (OFE), środki zgromadzone na tym rachunku są przekazywane na subkonto w ZUS na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Prawo do okresowej emerytury kapitałowej nabędziesz po osiągnięciu tego wieku i pod warunkiem, że kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego (wynosi on obecnie 215,84 zł).
Emerytura z III filaru
Otrzymają ją osoby, które odkładają pieniądze np. w IKE (Indywidualne Konto Emerytalne) lub IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) albo Pracowniczych Programach Emerytalnych. Dotyczy to też tych, którzy mają polisy na życie i dożycie.
5 sposobów na wyższą emeryturę
Dla kogo emerytura minimalna
Emerytura minimalna to świadczenie gwarantowane przez państwo. Obecnie wynosi 1000 zł. Aby dostać emeryturę minimalną, trzeba się wykazać odpowiednim okresem ubezpieczeniowym: 20 lat – kobiety i 25 lat – mężczyźni. Do stażu liczą się okresy składkowe, gdy pracowaliśmy, a od naszej pensji były odprowadzane składki, i nieskładkowe (np. pobieranie zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, świadczenie rehabilitacyjne, studia, okres opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym). Okresy nieskładkowe nie mogą przekroczyć jednej trzeciej okresów składkowych.
Dla kogo wcześniejsza emerytura
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. mogą ubiegać się o specjalną wcześniejszą emeryturę – emeryturę pomostową. Aby ją otrzymać, muszą m.in. udowodnić staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zasady, warunki i tryb ustanawiania tych emerytur określa ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 664 ze zm.).
Emerytura pomostowa
Przysługuje, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:
- ukończony wiek: co najmniej 55 lat– kobieta, lub 60 lat – mężczyzna,
- co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- staż ubezpieczeniowy: 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
- przed 1 stycznia 1999 r. wykonywałaś pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, która jest wymieniona w starych wykazach prac, albo pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienioną w nowych wykazach prac,
- po 31 grudnia 2008 r. wykonywałaś pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, która jest wymieniona w nowych wykazach prac (ale tylko na pełny etat),
- rozwiązałaś stosunek pracy.
Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury (czyli 1028,90 zł), a oblicza się ją poprzez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według tablicy średniego dalszego trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie tej emerytury.
Świadczenie przedemerytalne
Mogą się o nie starać osoby, które straciły pracę z winy pracodawcy, np. z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy. Mają do niego prawo również byli renciści oraz osoby, które przestały prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą ze względu na upadłość.
Świadczenie przedemerytalne przysługuje, o ile masz:
- ukończone 56 lat życia (61 lat mężczyzna) i staż pracy wynoszący 20 lat (25 lat – mężczyzna) a utrata pracy musi być spowodowana likwidacją zakładu pracy lub jego niewypłacalnością;
- 55 lat (60 lat – mężczyzna) i staż 30 lat pracy (35 lat mężczyzna) a zwolnienie musi nastąpić z winy pracodawcy;
- udowodnione 35 lat stażu pracy (40 lat – panowie) – wtedy wiek nie ma znaczenia – a wina za utratę pracy leży po stronie pracodawcy.
Dodatkowe warunki, jakie muszą być spełnione, to:
- przez co najmniej 180 dni pobierałaś zasiłek dla bezrobotnych (wymagane zaświadczenie z urzędu pracy),
- nadal jesteś zarejestrowana jako bezrobotna i nie odmówiłaś bez uzasadnionej przyczyny podjęcia zatrudnienia
- złożyłaś wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w ciągu 30 dni od dnia wydania przez urząd pracy dokumentu poświadczającego pobieranie zasiłku dla bezrobotnych.
Ponadto zwalniany pracownik musi posiadać to co najmniej 6-miesięczny okres zatrudnienia w firmie, która dokonała zwolnienia.
Gwarantowane świadczenie przedemerytalne od 1 marca 2018 roku wynosi 1081 zł.
Osoby, które 1 października 2017 r. miały prawo do emerytury pomostowej lub świadczenia przedemerytalnego mogą pobierać pieniądze z tego tytułu do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, ale po ukończeniu 60 lub 65 lat maja prawo złożyć wniosek o powszechną emeryturę.
Emerytura dla rolników
Prawo do rolniczej emerytury przysługuje osobom ubezpieczonym w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) jako rolnicy lub ich domownicy - czyli członkowie rodziny rolnika, którzy pracują w gospodarstwie, ale nie łączy ich z rolnikiem stosunek pracy.
Świadczenie przysługuje, o ile ubezpieczony spełnia jednocześnie dwa warunki:
- osiągnął wiek emerytalny – 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny,
- podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Okres liczy się od 1 stycznia 1999 r.
Warto wiedzieć. Na wcześniejszą emeryturę rolniczą mogą przejść rolnicy, którzy osiągnęli do 31 grudnia 2017 roku wiek 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), byli ubezpieczeni przez co najmniej 30 lat i zaprzestali działalności rolniczej. Ci, którzy ukończyli wspomniany wiek po 1 stycznia 2018 nie mogą już skorzystać z takiej możliwości.
Od 1 marca 2018 r. minimalna emerytura rolnicza wynosi 912 zł 86 gr. Jeżeli w wyniku podwyżki (waloryzacji) świadczenie było niższe od kwoty najniższej emerytury pracowniczej (od 1 marca 2018 r. 1.029,80 zł) - zostało podwyższone z urzędu do 1029,80 zł.
Emerytury mundurowe
Są grupy zawodowe, np. nauczyciele, czy funkcjonariusze służ, którym prawo do emerytury przysługuje w oparciu o inne niż powszechne przepisy.
Prawo do emerytury mundurowej ma funkcjonariusz zwolniony ze służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub w Służbie Więziennej, który ma ustalone prawo do emerytury policyjnej.
Warunki emerytury dla zatrudnionych do 2013 r.
Do 2013 roku policjant, aby otrzymać emeryturę musiał wyłącznie udowodnić 15 lat służby; osiągnięty wiek nie miał żadnego znaczenia. Po 15 latach emerytura wynosiła jednak tylko 40 proc. ostatniej pensji, a wzrastała za każdy dodatkowy rok służby o 2,6 proc. ostatniego wynagrodzenia. Jeśli przed wstąpieniem do służby funkcjonariusz pracował w cywilu, dolicza się mu też lata pracy w cywilu – za każdy dodatkowy rok – 2,6 proc. ostatniej pensji. Ten wskaźnik obowiązuje przez 3 lata, potem jest to 1,3 proc. za okres składkowy i 0,7 za nieskładkowy. Ostateczna emerytura bez uwzględnienia dodatków, zasiłków i świadczeń pieniężnych przysługujących funkcjonariuszom nie mogła przekroczyć 75 proc. podstawy wymiaru emerytury. Te przywileje emerytalne przysługują już tylko funkcjonariuszom, którzy trafili do służby do końca 2012 roku, przy czym mogą oni dokonać wyboru, czy chcą przejść na emeryturę na starych zasadach, czy też według nowych regulacji.
Warunki emerytury dla zatrudnionych po 2013 r.
Funkcjonariusze, którzy wstąpili do służby po 2013 roku, prawo do emerytury nabywają po spełnieniu łącznie dwóch warunków:
- ukończone 55 lat życia,
- co najmniej 25 lat służby. Do wymaganego 25-letniego okresu służby nie dolicza się studiów ani nauki w szkole średniej, a także lat, kiedy osoba pełniąca służbę w organach bezpieczeństwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego popełniła przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości lub naruszające dobra osobiste obywatela.
Podstawę wymiaru mundurowej emerytury stanowi teraz średnie uposażenie z 10 kolejnych lat służby wraz z nagrodą roczną i dodatkami stałymi. Policjant sam może wybrać okres 10 lat, który jest dla niego najbardziej korzystny.
Emerytura jest wypłacana w wysokości 60 proc. uposażenia i rośnie o 3 proc. za każdy rok pozostania w służbie, maksymalnie do 75 proc. pensji.
Warto wiedzieć. Od 1 października 2017 r. obniżono emerytury policyjne i renty inwalidzkie funkcjonariuszom służb i policjantów, którzy choć jeden dzień przepracowali w Służbie Bezpieczeństwa, instytucji podlegającej komunistycznemu MSW lub specsłużbach MON. Obniżone zostały też policyjne renty rodzinne. Obecnie sprawa obniżki znajduje się w Trybunale Konstytucyjnym.
Emerytura dla nauczycieli
Nauczyciel ma kilka możliwości przejścia na emeryturę.
- Może to zrobić, gdy osiągnie powszechny wiek emerytalny – 60, 65 lat. Emerytura przysługuje wówczas bez względu na staż pracy.
- Może skorzystać z przywileju, jaki daje wykonywanie pracy w szczególnym charakterze. Trzeba mieć wtedy skończone 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna) oraz na 1 stycznia 1999 r. odpowiednio 20 lat lub 25 lat stażu, w tym 15 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto nie można być członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) albo trzeba złożyć wniosek o przekazanie środków z OFE na skarb państwa.
- Może wystąpić o emeryturę na podstawie Karty Nauczyciela. Na dzień 31 grudnia 2008 r. trzeba mieć co najmniej 30 lat zatrudnienia, w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć.
Uwaga! Jeżeli jesteś nauczycielem szkoły, placówki, zakładu specjalnego lub zakładu poprawczego czy schroniska dla nieletnich, to wystarczy 25 lat stażu, w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej w szkolnictwie specjalnym wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć. Możesz również otrzymać emeryturę nauczycielską, gdy Twój stosunek pracy zostanie rozwiązany z inicjatywy dyrektora szkoły lub wygaśnie, np. z powodu likwidacji szkoły albo zmian organizacyjnych.
Waloryzacja emerytur
Emeryci, renciści i osoby pobierające świadczenia przedemerytalne co roku w marcu dostają podwyżkę. To waloryzacja. O wysokości podwyżki decydują dwa wskaźniki: inflacja w gospodarstwach emeryckich (czyli podwyżki cen towarów, które głównie kupują emeryci) i 20 proc. realnego wzrostu płac (czyli podwyżki, które dostają pracownicy) w roku poprzedzającym waloryzację. W tym roku wszystkie świadczenia wzrosły o 2,98 proc. W 2019 r. emerytury mają wzrosnąć o wskaźnik 3,26 procent. To oznacza, że minimalna emerytura wzrośnie z 1029,80 zł do 1063,37 zł, co daje 904,67 zł na rękę. To oznacza, że emeryci z najniższym świadczeniem, na rękę dostaną około 26 zł.
Obecnie najniższe świadczenia wynoszą:
- emerytura – 1029,80 zł (jeśli masz wymagany staż);
- renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – 1029,80 zł;
- renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 772,35 zł;
- renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową – 926,82 zł;
- renta rodzinna – 1029,80 zł;
- świadczenie przedemerytalne – 1070,99 zł;
- dodatek pielęgnacyjny – 215,84 zł;
- dodatek za tajne nauczanie – 215,84 zł;
- dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji – 323,76 zł;
- dodatek kombatancki – 215,84 zł;
- dodatek dla sierot zupełnych – 405,67 zł.
Ile można dorobić na emeryturze?
Osoby będące na wcześniejszej emeryturze bez żadnych konsekwencji mogą dorobić miesięcznie maksymalnie do 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (określa je GUS). Jeśli zarobią więcej niż 70 proc., ale mniej niż 130 proc. – świadczenie zostaje zmniejszone. Jeżeli przekroczą 130 proc. – emerytura zostanie zawieszona.
Od 1 czerwca 2018 r. do 31 sierpnia 2018 r. emeryci i renciści mogą dorobić do emerytury miesięcznie:
- do 3 235,99 zł brutto – bez zmniejszenia świadczenia,
- od 3 235,99 zł do 6 009,69 zł brutto – świadczenie zostanie zmniejszone,
- powyżej 6 009,69 zł brutto – ZUS zawiesi wypłatę emerytury lub renty.
Limity dorabiania nie dotyczą osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny – 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Jeśli pracujesz na etacie, raz na kwartał trzeba skierować wniosek do ZUS o doliczenie składek z pracy. Tym samym zyskasz wyższe świadczenie.
Na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia ma wpływ nie tylko wysokość przychodu, ale też rodzaj zawartej umowy. ZUS może zmniejszyć lub zawiesić wypłatę świadczenia tylko z działalności objętej obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, np. z umowy o pracę. Osoba pobierająca wcześniejszą emeryturę ma obowiązek poinformowania ZUS o podjęciu lub zakończeniu wykonywania pracy.
Komu przysługuje ochrona przedemerytalna?
Zgodnie z przepisami pracodawca nie może zwolnić osoby, której do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje nie więcej niż 4 lata, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia jej uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku
Od 1 października 2017 r., wiek emerytalny został obniżony i wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W związku z tym obniżył się także wiek pracowników, w którym obejmuje ich ochrona przedemerytalna i wynosi obecnie odpowiednio 56 i 61 lat.
Są osoby, których nie można zwolnić, nawet gdy przekroczą 60 czy 65 lat. Ponieważ były już objęte ochroną przedemerytalną pod rządami poprzedniej ustawy (określającej wiek emerytalny na 67 lat), na zasadzie tzw. praw nabytych nadal są chronione i, mimo ukończenia wieku emerytalnego, nie będzie można ich zwolnić. Ta zasada dotyczy kobiet urodzonych od 2 lipca 1956 do 1 października 1961 i mężczyzn urodzonych między 2 lipca 1951 a 1 października 1956 r.
Z ochrony przedemerytalnej mogą korzystać tylko pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Wymiar etatu nie ma w tym przypadku znaczenia. Jeśli pracownik zatrudniony jest na kilku etatach, ochrona obowiązuje u wszystkich pracodawców. Natomiast umowy cywilnoprawne (zlecenie, o dzieło) nie gwarantują zachowania pracy.
Pracownikowi w okresie ochronnym nie wolno ponadto zmienić warunków finansowych, czyli obniżyć pensji (chyba że zmienił się układ zbiorowy).
Warto wiedzieć. Można zwolnić osobę, której brakuje 4 lata do emerytury, ale przeszła na wcześniejszą emeryturę i dorabia w zakładzie pracy, a także tę, która uzyskała prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Uwaga! Ochrona nie obowiązuje w przypadku dyscyplinarnego zwolnienia a także w sytuacji, gdy pracodawca ogłosił upadłość lub firma jest w stanie likwidacji.
Zobacz także:
Ile lat trzeba pracować, by dostać emeryturę
Emerytura dla matek czwórki dzieci już wkrótce. Podano konkretną kwotę świadczenia
