Nietolerancja laktozy nie jest alergią pokarmową! Alergia pokarmowa to reakcja z udziałem układu odpornościowego, która może dotyczyć całego organizmu. Objawem może być biegunka, ale też swędzenie skóry, czy problemy z oddychaniem. W alergii pokarmowej reakcja może nastąpić nawet po mikroskopijnych ilościach alergenu. Nietolerancja laktozy to wrodzona lub nabyta i czasowa niezdolność do trawienia cukru mlecznego i może mieć różne nasilenie.
Spis treści:
- Co to jest nietolerancja laktozy?
- Nietolerancja laktozy – objawy
- Nietolerancja laktozy u niemowląt
- Badania na nietolerancję laktozy
- Nietolerancja laktozy – test domowy
- Tabletki na nietolerancję laktozy
- Nietolerancja laktozy: co jeść?
Co to jest nietolerancja laktozy?
To zaburzenie trawienia wynikające z niedoboru enzymu trawiącego laktozę (cukier mleczny). Enzym ten to laktaza, jest wydzielany jest w jelicie cienkim człowieka.
Laktoza inaczej nazywa jest cukrem mlecznym, bo występuje przede wszystkim w mleku i produktach mlecznych. To tzw. dwucukier, węglowodan zbudowany z dwóch cząsteczek cukrów prostych: glukozy i galaktozy. Trawienie laktozy polega na rozerwaniu wiązania między cząsteczkami glukozy i galaktozy przy pomocy laktazy. Na całym świecie nietolerancja laktozy może dotykać nawet 70% populacji, ale odsetek ten jest znacznie niższy w Europie.
Na terenie dzisiejszych Węgier, około 9-10 tysięcy lat temu, pojawiła się bowiem mutacja, która umożliwia dorosłym trawienie laktozy. Nietolerancję laktozy w Polsce ma około 15-30% ludności. To wciąż dużo, ale znacznie mniej, niż w innych obszarach świata.
Zależność ilościowa
Nietolerancja laktozy to nie powód, aby wykluczać z diety wszystkie produkty, w których związek ten występuje. Dolegliwość ta ma zależność ilościową. Im więcej cukru mlecznego zjesz, tym silniejsze będą objawy nietolerancji laktozy. Można z umiarem spożywać produkty zawierające laktozą. Konieczne jest jednak poznanie swojego indywidualnego, dopuszczalnego limitu.
Założenie dziennika diety jest praktycznym sposobem, by kontrolować spożycie produktów z laktozą. W dzienniku należy zapisywać co, kiedy i ile zjadłaś. W notatkach koniecznie uwzględnij także swoje samopoczucie. Nieprzyjemne dolegliwości pojawiają się zazwyczaj po 1-2 godzinach od spożycia. W ten sposób, na bazie doświadczenia, możesz dowiedzieć się, jaką ilość laktozy toleruje twój organizm. Większość osób z nietolerancją laktozy trawi niewielką jej ilość, ale po przekroczeniu progu tolerancji pojawiają się objawy.
Nietolerancja pierwotna i wtórna
Nietolerancja laktozy wynikająca z genetyki to tzw. nietolerancja pierwotna – masz ją na całe życie. Jednak nietolerancja laktozy (tzw. wtórna) może mieć też charakter przejściowy. Dzieje się tak np. wtedy, gdy masz infekcję rotawirusem (potocznie grypa żołądkowa) i dochodzi do zniszczenia śluzówki przewodu pokarmowego. W takiej sytuacji warto czasowo ograniczyć ilość laktozy, ale potem, po kilku tygodniach, możesz wrócić do normalnej diety.
Nietolerancja laktozy – objawy
Objawy nietolerancji laktozy mogą być różne w zależności od stopnia nietolerancji, ilości spożytej laktozy oraz indywidualnych cech organizmu. Nieco inaczej może objawiać się ta dolegliwość u dzieci, dlatego osobno omawiamy objawy u dorosłych, dzieci i niemowląt.
Nietolerancja laktozy: objawy u dorosłych
Objawy nietolerancji laktozy:
- Bóle brzucha. Po spożyciu produktów mlecznych osoba z nietolerancją laktozy może doświadczać bólu brzucha, który może być łagodny lub dość intensywny.
- Wzdęcia i gazy. Powodowane są nadmierną ilość gazów powstających w wyniku działania bakterii jelitowych, które trawią niestrawioną wcześniej laktozę.
- Biegunka. Nietolerancja laktozy może skutkować biegunką, zwłaszcza po spożyciu większych ilości produktów zawierających laktozę.
- Nudności. Niektóre osoby z nietolerancją laktozy mogą odczuwać nudności po spożyciu produktów mlecznych.
- Wymioty. W rzadkich przypadkach nietolerancja laktozy może prowadzić do wymiotów, choć jest to mniej typowy objaw.
Nietolerancja laktozy u dzieci – objawy
U dzieci objawy nietolerancji laktozy mogą być takie jak u dorosłych, czyli obejmować bóle brzucha, wzdęcia, gazy, biegunkę i nudności. Ale są też objawy charakterystyczne dla dzieci:
- Problemy z przybieraniem na wadze. U niektórych dzieci nietolerancja laktozy może wpływać na przyswajanie składników odżywczych, co może prowadzić do problemów z przybieraniem na wadze.
- Irytacja skóry. W niektórych przypadkach nietolerancja laktozy może powodować podrażnienia skóry, takie jak wysypki czy zaczerwienienia.
Nietolerancja laktozy u niemowląt
Nietolerancja laktozy u niemowląt to stosunkowo rzadki stan, ale może się zdarzyć. Nietolerancja laktozy u niemowląt może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak niedobór enzymu laktazy, infekcje jelitowe czy inne problemy zdrowotne.
Nietolerancja laktozy u niemowląt – objawy:
- Niepokój i płacz. Niemowlęta z nietolerancją laktozy mogą być bardziej niespokojne, płaczliwe i trudne do uspokojenia.
- Biegunka. Podobnie jak u starszych dzieci i dorosłych, nietolerancja laktozy u niemowląt może prowadzić do biegunki.
- Wzdęcia i kolki. Niemowlęta mogą doświadczać wzdęć, gazu i kolki, co może sprawiać im dyskomfort.
- Problemy ze snem. Z powodu bólu brzucha i dyskomfortu niemowlęta z nietolerancją laktozy mogą mieć problemy z zasypianiem, mogą też często wybudzać się w nocy.
- Niedobór masy ciała. Jeśli nietolerancja laktozy wpływa na zdolność niemowlęcia do prawidłowego przyswajania składników odżywczych, może to prowadzić do problemów z przybieraniem na wadze.
W niektórych przypadkach i po potwierdzeniu nietolerancji badaniami może być konieczne dostosowanie diety niemowlęcia. Niezbędne bywa wprowadzenie specjalnych formuł mlecznych, które są dostosowane do potrzeb dzieci z nietolerancją laktozy. Warto podkreślić, że diagnoza i leczenie powinny być przeprowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza.
Badania na nietolerancję laktozy
Przed przystąpieniem do testów, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem. Lekarz dobierze odpowiednią metodę diagnostyczną, biorąc pod uwagę indywidualne potrzeby pacjenta. Niektóre badania na nietolerancję laktozy mogą wymagać określonych warunków przygotowania, na przykład okresu eliminacji laktozy przed testem oddechowym. Warto również poinformować lekarza o wszelkich innych schorzeniach czy stosowanych lekach, które mogą wpływać na wyniki testów.
Diagnostyka nietolerancji laktozy obejmuje różne badania, które mają na celu potwierdzenie lub wykluczenie tej dolegliwości. Oto kilka najczęściej stosowanych testów.
Test oddechowy wodór/laktoza
Pacjent spożywa roztwór zawierający laktozę. W miarę trawienia laktozy w jelitach uwalniany jest wodór, który jest absorbowany i wydychany przez płuca. Badanie oddechu mierzy ilość wodoru w wydychanym powietrzu. Wzrost ilości wodoru sugeruje nietolerancję laktozy.
Testy z krwi na nietolerancję laktozy
Test krwi na glukozę. Pacjent spożywa roztwór zawierający laktozę. Próbka krwi pobierana jest przed przyjęciem roztworu i w określonych odstępach czasu po jego spożyciu (30, 60, 90 i 120 minut). Wzrost poziomu glukozy sugeruje, że laktoza została trawiona.
Test przeciwciał anty-laktazowych. Badanie krwi w poszukiwaniu przeciwciał skierowanych przeciwko enzymowi laktazie. Wzrost poziomu przeciwciał może wskazywać na nietolerancję laktozy.
Test genetyczny na nietolerancję laktozy
Polega na analizie DNA w celu identyfikacji genów związanych z nietolerancją laktozy. Test ten może pomóc w ustaleniu predyspozycji genetycznych do nietolerancji laktozy.
Eliminacja i prowokacja
Pacjent na pewien czas wyklucza z diety produkty zawierające laktozę. Następnie laktozę ponownie wprowadza się do diety i obserwuje reakcję organizmu. Metoda ta może pomóc w potwierdzeniu nietolerancji laktozy na podstawie poprawy objawów po eliminacji i ich powrotu po ponownym spożyciu laktozy.
Nietolerancja laktozy – test domowy
Nie ma możliwości przeprowadzić od początku do końca w domu testu na nietolerancją laktozy. Możliwe jest natomiast umówienie domowej wizyty na pobranie próbki krwi do badania genetycznego lub samodzielne wysłanie do laboratorium próbki krwi z palca lub wymazu ze śluzówki policzka.
Domowy test na nietolerancję laktozy z krwi – cena: ok. 330 zł. Zestaw do pobrania próbki krwi lub wymazu z policzka zamawia się przez internet i odsyła do laboratorium w otrzymanej w zestawie przedpłaconej kopercie. Na wyniki czeka się zwykle 10-14 dni.
Tabletki na nietolerancję laktozy
Kochasz produkty mleczne i nie możesz bez nich żyć? Laktaza w tabletkach pomoże ci doraźnie! Stosowanie enzymu – laktazy – nie wyleczy nietolerancji laktozy, ale wspomaga trawienie pokarmów mlecznych. To właśnie tego enzymu jest w organizmie za mało i dlatego laktoza ulega fermentacji w jelicie grubym, co wywołuje dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Przyjęcie tabletek z laktazą przed posiłkiem pomaga stawić laktozę i pozwala wyeliminować objawy nietolerancji. Suplementy z laktazą mogą być szczególnie pomocne podczas kolacji w restauracji lub u znajomych, gdy nie znasz dokładnego skład posiłku.
Cena za tabletek z laktazą nie jest wysoka. Można je kupić w cenie poniżej 20 zł za 100 sztuk.
Nietolerancja laktozy – co jeść?
Laktoza jest w większości produktów mlecznych, z wyjątkiem tych oznaczonych napisem ,,nie zawiera laktozy, bez laktozy". Może być obecna również w:
- daniach gotowych,
- wypiekach,
- chlebie,
- osłonkach wędlin,
- słodyczach,
- sosach sałatkowych,
- lekach.
Gotowanie posiłków z niską zawartością cukru mlecznego wymaga zmiany myślenia, jednak nie jest aż tak rudne jak by mogło się zdawać. Wykorzystuj przepisy kuchni śródziemnomorskiej i azjatyckiej, które w mniejszym stopniu opierają się na produktach mlecznych. Uważnie czytaj etykiety, zwracaj uwagę na składniki. Jeśli w skład wchodzi mleko w proszku, serwatka, twaróg to na pewno jest tam również i laktoza.
fot. Co jeść przy nietolerancji laktozy?/Adobe Stock, Sergey Ryzhov
Sery z niską zawartością laktozy
Przy nietolerancji laktozy nadal można jeść ser, ale nie każdy będzie odpowiedni. Twarde sery jak szwajcarski, parmezan, cheddar oraz sery owcze i kozie zawierają mniej laktozy niż sery miękkie lub kremowe jak np. brie. W niektórych serach np. gouda, mozzarella ilości laktozy są śladowe. Uważaj na serki wiejskie, twarogowe, topione i homogenizowane. W tych produktach jest znacznie więcej cukru mlecznego.
Produkty fermentowane
W jogurtach i innych produktach mlecznych fermentowanych laktozy zazwyczaj jest mniej, bo rozłożyły ją bakterie kwasu mlekowego . Podobnie dzieje się w kefirze. Jednak produkty te różnią się między sobą sobą zawartością laktozy, dlatego zawsze sprawdzaj tablę wartości odżywczej. Na opakowaniu szukaj informacji i zawartości cukrów. To pod tą nazwą kryje się laktoza w produktach mlecznych naturalnych.
Mleko bez laktozy
Bez względu na to, ile negatywnych opinii słyszysz o mleku w mediach, jest ono i będzie najlepszym źródłem wapnia. Dlatego tak ważne jest, aby nie eliminować go z diety. Możesz wybierać mleko bez laktozy, nie musisz bać się tego produktu. Brak laktozy jest wynikiem rozłożenia cukru mlecznego na etapie produkcji, tak, jak powinno się to odbywać w twoim organizmie. W mleku bez laktozy nie znajdziesz chemicznych dodatków. W supermarketach dostępna jest coraz szersza oferta innych produktów bez cukru mlecznego (np. sery twarogowe, jogurty)
Treść artykułu pierwotnie opublikowano 7.11.2017 r.
Czytaj także:
Czy warto kupować produkty bez laktozy?
Czym jest alergia pokarmowa i jak jej zapobiegać?
7 nietolerancji pokarmowych, które objawiają się bólem brzucha
Dietetyk z 12 letnim doświadczeniem. Ukończyła Technologię Żywności i Żywienie Człowieka w warszawskiej Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Pomaga pacjentom trwale zmienić nawyki żywieniowe. Uczy realnych rozwiązań, szacunku do ciała, konsekwencji i „godzenia” się z jedzeniem. Twórczyni autorskiego podejścia w nurcie pozytywnej dietetyki. Prowadzi poradnię online barbaradabrowska.pl.
