Regionalne potrawy wigilijne mogą cię bardzo zaskoczyć. Co jada się w Wigilię w różnych regionach Polski?

fot. Adobe Stock, gpointstudio

Regionalne potrawy wigilijne wyróżniają mocno regiony Polski. Wydaje ci się, że w Wigilię każdy je barszcz z uszkami, a 12 tradycyjnych potraw wigilijnych jest podobnych w każdym domu? Możesz być zdziwiona. Warto wiedzieć, że nie wszędzie ten kanon wygląda tak samo.

Regionalne potrawy wigilijne to takie, które są typowe dla danej części kraju. Wigilijne menu, w zależności od regionu i tradycji rodzinnych, jest różne. Uważa się, że tylko Dolny Śląsk, który jest zlepkiem tradycji z całego kraju, nie ma swoich świątecznych potraw. Każdy kto tam przybył i zamieszkał, przywiózł ze sobą swoje zwyczaje wigilijne, również kulinarne. Co ciekawe, w całej Polsce z pokolenia na pokolenia przekazywane są także przesądy wigilijne.

U jednych króluje na na wigilijnym stole kutia, u innych kluski z makiem, pierogi, wigilijna zupa grzybowa lub barszcz wigilijny. Zobacz zatem jak wyglądają regionalne potrawy wigilijne w różnych zakątkach Polski.

Spis treści:

1. Regionalne potrawy wigilijne w Wielkopolsce
2. Potrawy wigilijne na Pomorzu i na Kaszubach
3. Wigilia na Śląsku
4. Góralskie potrawy wigilijne
5. Potrawy wigilijne na Podlasiu
6. Regionalne potrawy wigilijne z Mazowsza

Regionalne potrawy wigilijne w Wielkopolsce

Dawniej na wielkopolskich stołach wigilijnych znaleźć można było wiele, na przykład zupę konopną, grochówkę, polewkę z maku z jagłami, czy też więdkę, czyli zupę z brukwi. Tradycyjną potrawą wigilijną były też kluski z sokiem z kiszonej kapusty oraz kluski z makiem, grzyby smażone w oleju i oczywiście kapusta. Ryby jedli tylko bogatsi, biednym pozostawały śledzie.

Po wojnie, wigilijne tradycje kulinarne uległy dużym zmianom i z dawnych potraw niewiele pozostało. Z wigilijnych zup podaje się barszcz czerwony i zupę grzybową. Dalej królują makiełki, czyli kluski z makiem, przyrządzane na wiele sposobów. Podaje się ryby, głównie smażonego karpia i nadal na stole pojawiają się śledzie. Do najpopularniejszych deserów wigilijnych w Wielkopolsce zalicza się drożdżową struclę, makowce i pierniki.

Strucla drożdżowa z makiem - wigilijne danie z Wielkopolski

Składniki:

• 2,5 szklanki mąki,
• 130 g margaryny,
• 8-10 łyżek cukru,
• 50 g drożdży,
• 3 żółtka,
• 1 szklanki mleka,
• szczypta soli,
• cukier wanilinowy lub esencja zapachowa,
• jajko do smarowania ciasta,
• 300 g maku,
• 200 g cukru,
• łyżka miodu,
• 2 białka,
• 50 g masła.

Sposób przygotowania:

1. Mak namocz, zagotuj, odcedź, przepuść kilkakrotnie przez maszynkę do mielenia.
2. Wymieszaj z roztopionym masłem, cukrem, miodem.
3. Dodaj bakalie, na końcu pianę z białek. Lekko podgrzej, stale mieszając. 
4. Z drożdży, mąki, cukru i 1/3 szklanki mleka, zrób rozczyn.
5. Odstaw w ciepłe miejsce do wyrośnięcia. Następnie żółtka utrzyj z cukrem, wlej do miski, dodaj mąkę, rozczyn, sól i resztę mleka.
6. Wyrób ciasto, odłóż w ciepłe miejsc do wyrośnięcia. Wyrośnięte ciasto i mak podziel na 2 części.
7. Ciasto wyłóż na stolnicę, rozwałkuj robiąc prostokąt ok. 30 na 25 cm.
8. Masę makową równo rozsmaruj, pozostawiając ok. 2 cm po krótszych bokach.
9. Zwiń w rulon, włóż do podłużnej foremki wysmarowanej tłuszczem i pozostaw do wyrośnięcia jeszcze w ciepłym miejscu.
10. Następnie struclę wysmaruj rozkłóconym jajkiem, wstaw do piekarnika rozgrzanego do ok. 180 stopni i piecz przez około 40 minut.

fot. Reginalna strucla z makiem z Wielkopolski/ Adobe Stock, FomaA

Wigilia na Pomorzu i na Kaszubach

Dawniej na Kaszubach i Pomorzu Wigilie były bardzo skromne. Ilość i rodzaj podawanych potraw, uzależnione były od majętności rodziny. Na wigilijnym stole dominowały ryby, ale głównie śledzie. Podawano zupę z suszonych owoców z kluskami, zwaną brzadem.

Podawano również kapustę z grzybami lub bigos postny oraz pluci, czyli ziemniaki w mundurkach z solonym śledziem. Na deser podawano piernik, makowiec i drożdżówkę kaszubską.

Dziś tradycja niewiele ewoluowała, nadal na kaszubskich i pomorskich stołach, dominują ryby. Wśród regionalnych potraw wigilijnych z Kaszub i Pomorza można wyliczyć karpia, wędzonego węgorza, flądrę w galarecie, pstrąga w migdałach i wszelkie odmiany śledzi np. marynowane, w śmietanie duszone z jabłkami, śledzie po kaszubsku.

Obok barszczu podawana jest zupa rybna. Popularne są również pierogi z rybnym farszem. W niektórych domach serwuje się również żurek postny na zakwasie, a także czerwony barszcz. Wśród ciast dalej dominują makowce, pierniki i małe pierniczki, drożdżówki kaszubskie, a także sękacz zwany bałmkuchem.

Drożdżówka kaszubska, czyli kuch na młodzach

Składniki na ciasto:

• 4 szklanki mąki,
• 1/2 kostki masła,
• 4 żółtka,
• 1 jajko,
• 1/2 szklanki mleka,
• 1/2 szklanki cukru,
• rodzynki.

Składniki na rozczyn drożdżowy:

• 100 g drożdży,
• 2 łyżki mąki,
• 1 łyżka cukru,
• 1/4 szklanki mleka.

Składniki na kruszonkę:

• 1/2 łyżeczki proszku do pieczenia,
• 1/2 kostki masła,
• 1/2 szklanki cukru,
• 3/4 szklanki mąki.

Sposób przygotowania:

1. Z drożdży, mąki, cukru i mleka, zrób rozczyn.
2. Odstaw w ciepłe miejsce do wyrośnięcia. Składniki na kruszonkę zagnieć, odstaw.
3. Mąkę przesiej przez sito.
4. W rondelku podgrzej mleko, dodaj masło i cukier, podgrzewaj do rozpuszczenia składników.
5. Do przesianej maki wlej rozczyn drożdżowy, następnie rozpuszczone masło z mlekiem, żółtka oraz jajo.
6. Wyrabiaj ręką lub drewnianą łyżką, tak długo aż ciasto nie będzie się kleiło. Dodaj rodzynki i ponownie wyrób.
7. Odstaw w ciepłe miejsce do wyrośnięcia.
8. Ciasto wyłóż na blachę posmarowaną tłuszczem i obsypaną mąką, posyp kruszonką i odstaw do wyrośnięcia.
9. Piecz w nagrzanym do 180 stopni piekarniku przez około 30 minut.

Wigilijne śledzie po kaszubsku

Składniki:

• 1/2 kg śledzi solonych,
• 1 kg cebuli,
• koncentrat pomidorowy,
• 10 śliwek suszonych,
• garść namoczonych rodzynek,
• pieprz, sól, majeranek,
• mleko,
• olej.

Sposób przygotowania:

1. Śledzie namocz w mleku przez kilka godzin.
2. Olej rozgrzej na patelni, dodaj pokrojoną w pióra cebulę i zeszklij.
3. Dorzuć śliwki oraz rodzynki i smaż około 10 min.
4. Na koniec dodaj koncentrat pomidorowy, majeranek, pieprz i dokładnie wymieszaj. Smaż jeszcze około 5-10 min.
5. Całość wkładaj do dużego słoika warstwami - cebula, śledzie, cebula. Odstaw do lodówki, najlepiej na 24 godziny.

fot. Śledzie po kaszubsku/ Adobe Stock, mbt_studio

Wigilijne potrawy regionalne na Śląsku

Wigilijny stół śląski był zawsze bardzo bogato zastawiony. Tradycyjną zupą wigilijną na Śląsku była siemieniotka. To zupa z siemienia konopnego z uprażoną kaszą jęczmienną. Spożywanie tej zupy miało moc magiczną, a każda gospodyni miała swój własny, tajemny przepis.

Dziś ta potrawa jest już zapomniana, a zastąpiły ją zupa migdałowa oraz kapuśnica grzybowa. Poza tym na śląskich stołach podaje się kapustę z grzybami i grochem, ziemniaki ze śledziem, kaszę z suszonymi śliwkami, karpia duszonego w piwie oraz śląskie kluski z ziemniaków albo jęczmienia.

Na wigilijnym śląskim stole nie może zabraknąć tradycyjnych makówek, są to kawałki bułki drożdżowej przełożone słodkim makiem i zalane mlekiem oraz moczki, czyli coś w rodzaju budyniu z pokruszonych pierników, rozmoczonych w kompocie porzeczkowym z dodatkiem bakalii. Wśród tradycyjnych deserów nie może zabraknąć śląskich pierników i bytomskich kamyków.

Wigilijna zupa migdałowa

Składniki:

• 150 g migdałów,
• 2 l mleka,
• 4 łyżki cukru,
• 1 filiżanka ryżu.

Sposób przygotowania:

1. Migdały sparz wrzątkiem, obierz ze skórki, wysusz i przepuść przez maszynkę.
2. Mleko zagotuj z cukrem. Ugotuj ryż na sypko.
3. Do gotującego się mleka dodaj migdały i gotuj dalej na bardzo małym ogniu przez około 15 minut.
4. Do wazy włóż ugotowany ryż i zalej zupą migdałową.

Góralskie potrawy wigilijne

Górale najbardziej dbają o tradycje regionalne. Najpopularniejsze góralskie potrawy wigilijne przyrządza się z ziemniaków i podhalańskich serów, np. bukty, czyli kopytka, moskole, inaczej podpłomyki, czyli placki pieczone na blasze, oraz kłóty, czyli kapusta z ziemniakami.

Wigilijną zupą na Podhalu jest postna kwaśnica albo barszcz z kwaszonych buraków z fasolą. Nie może zabraknąć również pierogów z kapustą, smażonego pstrąga i klusek z makiem i miodem. W Wigilię gaździny wypiekają także kołoce z serem i chleb razowy. Ciekawym zwyczajem podhalańskim jest spożywanie opłatka z miodem. 

Na tym przykładzie widać, że niektóre regionalne zwyczaje wigilijne, kultywuje się w innych częściach Polski. Maczanie opłatka w miodzie popularne jest również w wielu domach na Lubelszczyźnie.

Moskole

Składniki:

• 1 kg ugotowanych ziemniaków,
• 1 szklanka kefiru lub maślanki,
• 2 szklanki mąki pszennej,
• 1 płaska łyżka soli,
• 100 g masła,
• 4 ząbki czosnku,
• szczypta soli.

Sposób przygotowania:

1. Do ugotowanych i zmielonych ziemniaków dodaj kefir lub maślankę, sól oraz tyle mąki, aby dało się zagnieść ciasto.
2. Ciasto rozwałkuj na placek grubości 1 cm i wytnij owalne moskole.
3. Delikatnie oprósz je mąką i piecz na brzegu gorącej blachy (na piecu).

fot. Moskole/Adobe Stock, Maciej Banasik

Podlaskie dania wigilijne

Na Podlasiu królowała i króluje nadal kutia, czyli pszenica z miodem, makiem i bakaliami. Potrawa przywędrowała na tereny Podlasia z Litwy, gdzie dawniej podawana była na stypach. Większość potraw podlaskiej wieczerzy charakteryzuje się wpływami kuchni wschodniej.

Wśród regionalnych potraw wigilijnych na Podlasiu prócz kutii podaje się kisiel owsiany, a także barszcz grzybowy, pierogi z kapustą i grzybami, czyli podlaskie wareniki, kluski z makiem polane olejem lnianym, rybę smażoną lub gotowaną, drożdżowe racuchy oraz kompot z suszonych owoców.

Podlaskie racuchy wigilijne

Składniki:

• 3 szklanki mąki tortowej,
• 30 g drożdży,
• 1 1/2 szklanki ciepłego mleka,
• sól,
• cukier,
• olej,
• cukier puder.

Sposób przygotowania:

1. Drożdże rozkrusz, dodaj cukier, 1/3 szklanki ciepłego mleka.
2. Odstaw na ok. 20 minut w ciepłe miejsce do wyrośnięcia.
3. Po tym czasie zagnieć ciasto z mąki, drożdży i reszty mleka. Dodaj po szczypcie soli i cukru.
4. Wyrób drewnianą łyżką (ciasto powinno mieć konsystencję śmietany).
5. Następnie odstaw w ciepłe miejsce do wyrośnięcia, przynajmniej na godzinę. W tym czasie powinno podwoić swoją objętość.
6. Łyżką np. do zupy zamoczoną w zimnej wodzie, nabieraj porcje ciasta i wykładaj je na rozgrzany na patelni olej.
7. Smaż na rumiany kolor.
8. Na koniec posyp cukrem pudrem.

fot. Racuchy wigilijne/ Adobe Stock, Arkadiusz Fajer

Podlaskie wareniki

Składniki:

• 500 g kiszonej kapusty,
• garść dowolnych suszonych grzybów,
• 3 średnie cebule,
• olej,
• sól, pieprz,
• 500 g mąki tortowej,
• 1/2 szklanki wody.

Sposób przygotowania:

1. Grzyby namocz i ugotuj. Kapustę przepłucz wodą, odciśnij, ugotuj.
2. Cebule pokrój w kostkę i zeszklij na łyżce oleju. Wymieszaj z kapustą i grzybami.
3. Wszystko razem przepuść przez maszynkę o średnich oczkach. Przypraw solą i pieprzem.
4. Z mąki, ciepłej wody i szczypty soli zarób ciasto na pierogi.
5. Wykrawaj szklanką krążki, nakładaj farsz i zlepiaj w falbankę.
6. Wrzucaj wareniki na lekko osolony wrzątek i gotuj tak długo, aż wypłyną.
7. Na patelni rozgrzej resztę oleju i obsmaż je na rumiano.

Wigilia na Mazowszu

Główną regionalną potrawą wigilijną na Mazowszu były kłosy, czyli kluski z makiem. Im grubsze i dłuższe tym lepiej, bo symbolizować miały plon pszenicy w następnym roku.

Poza kluskami na mazowieckiej wieczerzy podawano rwaki, czyli ugotowane mielone ziemniaki (coś w rodzaju kopytek), kapustę z grzybami, kaszę jaglaną z olejem, kisiel żurawinowy lub owsiany. Dania rybne zdarzały się, ale głównie w Warszawie.

Dziś oprócz ryby w galarecie, smażonego karpia, karpia w śmietanie, podaje się postny bigos oraz panierowane i smażone grzyby. Do dziś na Wigilię podaje się mazowiecką zupę grzybową, czyli barszcz biały na zakwasie z kapusty z grzybami. Z tego regionu też wywodzi się tradycja picia kompotu z suszu podczas wigilijnej kolacji.

Wigilijne kluski z makiem

Składniki:

• makaron,
• szklanka maku,
• 2 łyżki płynnego miodu,
• rodzynki,
• orzechy włoskie,
• łyżka masła.

Sposób przygotowania:

1. Mak namocz, zagotuj, odcedź, przepuść kilkakrotnie przez maszynkę do mielenia.
2. Wymieszaj z roztopionym masłem, miodem. Dodaj bakalie.
3. Lekko podgrzej, stale mieszając. Wymieszaj z ugotowanymi kluskami.

fot. Wigilijne kluski z makiem/ Adobe Stock, teressa

Rwaki

Składniki:

• ugotowane, mielone ziemniaki,
• mąka pszenna,
• 2 jajka,
• sól, pieprz.

Sposób przygotowana:

1. Do ugotowanych, mielonych ziemniaków, dodaj mąkę, całe jaja, szczyptę soli i pieprzu, dobrze zagnieć.
2. Rozrobione ciasto rwij na małe kawałki, rozwałkuj dłońmi i wrzucaj do gotującej się wody.

Treść artykułu pierwotnie opublikowana 14.12.2012.

Poznaj więcej pomysłów na potrawy wigilijne:
Wyjątkowe ciasto na świąteczny stół? Musisz wypróbować tego przepisu
Wigilijne dania ryble to nie tylko karp i śledź. Jakie jeszcze ryby warto podać?