Właściwości chrzanu to nie tylko nadawanie potrawom charakterystycznego ostrego posmaku. Bez chrzanu nie byłoby dobrych ogórków kiszonych czy ćwikły, jednak docenić warto także prozdrowotne właściwości chrzanu. Ten niepozorny korzeń zaskakuje działaniem dla zdrowia.
Spis treści:
- Chrzan pospolity - co to jest?
- Właściwości odżywcze chrzanu
- Chrzan - właściwości antynowotworowe
- Chrzan na kaszel i katar - właściwości antybakteryjne
- Chrzan na odporność
- Chrzan na infekcję Helicobacter pylori
- Chrzan działa przeciwgrzybiczo
- Chrzan na trawienie
- Chrzan na bóle reumatyczne
- Chrzan - właściwości wybielające
- Chrzan na zatrzymanie wody w organizmie
- Chrzan poprawia samopoczucie
- Właściwości chrzanu - podsumowanie
Chrzan pospolity - co to jest?
Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) zalicza się do rodziny kapustowatych. Jest rośliną powszechnie występującą na tereniach Europy, Azji, Nowej Zelandii i Ameryki Północnej, w tym w Polsce. Chrzan ma swoje zastosowanie w kulinariach, gdzie stosuje się go jako przyprawę i dodatek do dań, którym nadaje ostrości i wyrazistego smaku. Dawniej był on stosowany także jako naturalna roślina lecznicza.
Chrzan pospolity jest chrakterystyczny z uwagi na wysoką zawartość lotnych związków (w szczegółności izotiocyjanianu allilu), które mają działanie udrożniające drogi oddechowe, ale również podrażnaijące śluzówki. Chrzan może wywołać katar, łazawienie oczu, kichanie, a także podrażnienia skóry.
Właściwości odżywcze chrzanu
Wartości odżywcze chrzanu bezpośrednio przekładają się na jego właściwości prozdrowotne. 100 g chrzanu dostarcza:
- Energia: 48 kcal,
- Białko: 1,18 g
- Tłuszcz: 0,69 g
- Węglowodany: 11,3 g
- Błonnik: 3,3 g
- Wapń: 56 mg
- Żelazo: 0,42 mg
- Magnez: 27 mg
- Fosfor: 31 mg
- Potas: 246 mg
- Sód: 420 mg
- Cynk: 0,83 mg
- Selen: 2, 8 µg
- Witamina C: 24,9 mg
- Witamina B1: 0,008 mg
- Witamina B2: 0,024 mg
- Witamina B3: 0,386 mg
- Witamina B6: 0,073 mg
- Foliany: 57 µg
- Witamina K: 1,3µg
Chrzan to niskokaloryczne warzywo, które zawiera trochę minerałów i witamin. Najcenniejsze wartości chrzanu są zawarte jednak w innych biologiczne czynnych cząsteczkach obecnych w chrzanie: głównie cyjaninach. To one odpowiadają za niezwykłe prozdrowotne właściwości chrzanu.
Chrzan - właściwości antynowotworowe
Chrzan posiada glukozynolany, których produktami rozpadu są izotiocyjaniany (izotiocyjanian fenetylu i izotiocyjanijan allilu). To one odpowiadają za ostry smak chrzanu, ale to nie jedyne ich zalety. Cząstki te mają działanie przeciwnowotworowe. Działają, bo hamują wzrost komórek nowotworowych i „zmuszają je” do autodestrukcji.
Chrzan jest też źródłem potężnego antyoksydantu: sinigriny. Cząstka ta ma zdolność zapobiegania uszkodzeniom komórek spowodowanych wolnymi rodnikami. To ogólnie bardzo pożądana właściwość. Może zapobiegać nowotworom, ale też po prostu opóźniać starzenie komórek.
Wyciągi z chrzanu przetestowano i otrzymano pozytywne wyniki przy nowotworach:
- pęcherza,
- płuc,
- żołądka,
- jelit,
- trzustki,
- przełyku.
Regularne spożywanie chrzanu zmniejsza ryzyko wystąpienia raka żołądka o 30-40%. Warto wiedzieć, że lepsze działanie antynowotworowe wykazuje świeży tarty chrzan. Chrzan ze słoiczka (nawet chrzan z dobrym składem) będzie miał dużo mniej izocyjanianów.
Chrzan na kaszel i katar - działanie antybakteryjne
Na pewno słyszałaś o antybakteryjnych właściwościach czosnku, przeciwzapalnych właściwościach imbiru, być może w dzieciństwie na kaszel stosowałaś syrop z cebuli. Także chrzan działa na organizm podobnie jak syntetyczne antybiotyki.
Ma działanie antywirusowe i bakteriobójcze. W szczególności jest stosowany przy przeziębieniu i stanie zapalnym dróg oddechowych. Zawdzięcza te właściwości cząsteczce zwanej izotiocyjanianem allilu. Uwalnia się on, gdy świeży korzeń chrzanu ulega uszkodzeniu (np. na skutek tarcia). To ta cząsteczka ma właściwości drażniące śluzówki i powoduje, że podczas tarcia chrzanu płacze się podobnie, jak podczas krojenia cebuli.
Tiocyjaniany allilu drażnią też jednak bakterie i wirusy. Wykazano, że zabijają 6 typów bakterii gardłowych, a także groźne bakterie powodujące zatrucia pokarmowe: E. coli i Salmonellę. Na przeziębienia i ich objawy można stosować syrop z chrzanu. Syrop z chrzanu ma działanie wykrztuśne, a wdychanie olejków eterycznych świeżego chrzanu udrażnia nos i zatkane zatoki.
Przepis na syrop z chrzanu na kaszel i przeziębienie
Składniki:
- 100 g świeżego chrzanu,
- 100 g miodu,
- pół szklanki wody.
Sposób przygotowania:
- Chrzan zetrzyj na tarce. Zalej przegotowaną wodą i odstaw na godzinę.
- Uzyskany sok przeciśnij przez gazę.
- Do płynu dodaj miód i wymieszaj.
Syrop z chrzanu na kaszel stosuj po 1 łyżce 3 razy dziennie.
fot. Syrop z chrzanu można stosować na kaszel i przeziębienie/ Adobe Stock, nikolaydonetsk
Chrzan na odporność
Chrzan jest prawdziwą bombą prozdrowotnych antyoksydantów i składników, które mogą poprawiać naturalną odporność. Przeciwutleniacze ograniczają stan zapalny, a chroniczny stan zapalny może prowadzić do wielu chorób przewlekłych. Dodatkowo antyoksydany stymuują produkcję białych krwinek, które sa pierwszą linią obrony organizmu przed patogenami.
Jedzenie chrzanu może więc przynieść prozdrowotne efekty nie tylko w przypadku istniejących już infekcji, ale wręcz im zapobiegać.
Świeży chrzan jest też źródłem wspierającej odporność naturlanej witaminy C. Chrzan w słoiczku, poddany już obróbce ma jej jednak niewiele, gdyż witamina C utlenia się (i dezaktywnuje) np. poprzez kontakt z tlenem przy ścieraniu. Z tego powodu traktowanie chrzanu jako źródła witaminy C jest błędem.
Chrzan na infekcję Helicobacter pylori
Infekcja Helicobacter pyliori to jeden z głównych powodów powstawania wrzodów żołądka. Wykrywa się ją w układzie pokarmowym większości osób z wrzodami. Wykazano, że chrzan ma właściwości zwalczające H. pylori. Oczywiście nie wiadomo, czy samo jedzenie chrzanu jest w stanie całkiem wyleczyć infekcję tą bakterią (to mało prawdopodobne), ale zdecydowanie warto go jeść dla prewencji infekcji.
Uwaga! Świeży korzeń chrzanu jest drażniący dla śluzówek, w tym śluzówki żołądka. Jeśli masz wrzody żołądka lub inne problemy powodujące jego nadwrażliwość, nie stosuj samodzielnie kuracji chrzanem, gdyż to mocny środek, który może pogłębić problemy zdrowotne.
Chrzan działa przeciwgrzybiczo
Oprócz przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych właściwości chrzan działa też przeciwgrzybiczo. Wspomniane już izotiocyjanidy hamują wzrost grzybów. Jedno z badań wykazało, że ekstrakty z chrzanu zapobiegały wzrostowi czterech typów grzybów prowadzących do chronicznych infekcji grzybiczych paznokci.
Można podejrzewać też, że chrzan będzie wspierał w warcie z przerostem grzyba Candida.
Chrzan na trawienie
Chrzan może przynieść ulgę po obfitym posiłku. Nie bez powodu tradycyjnie jada się chrzan do tłustych mięs. Chrzan wspomaga układ trawienny, pobudza apetyt, pozytywnie wpływa na metabolizm oraz funkcjonowanie pęcherzyka żółciowego. Chrzan pobudza wydzielanie soków trawiennych. To m.in. zasługa synigryny. Substancja ta wspomaga przetwarzanie pokarmu.
Chrzan to dobry środek na prewencję problemów trawiennych. Jeśli masz wrażliwy żołądek lub już dokuczają ci różnorodne dolegliwości przewodu pokarmowego, chrzan może je jednak zaognić. Po chrzan nie powinny sięgać osoby, którym dokucza zgaga, cierpiące na niewydolność nerek, choroby wątroby czy wrzody żołądka. To tylko niektóre z przeciwwskazań do jedzenia chrzanu.
fot. Świeży chrzan ma najwięcej prozdrowotnych właściwości/ Adobe Stock, orestligetka
Chrzan na bóle reumatyczne
Okłady z chrzanu to ludowy sposób na to, by zmniejszyć obrzęki i dolegliwości bólowe. Chrzan pomaga podobno na reumatoidalne zapalenie stawów oraz przy bólach w dnie moczanowej i zapaleniu nerwu kulszowego.
Przeciwbólowe właściwości chrzanu docenią także amatorzy sportu po naderwaniu ścięgien. Z utartego chrzanu i amoniaku (w proporcji 4:1) należy przygotować papkę, którą nakłada się na obolałe miejsce. Gdy pojawi się pieczenie, można zdjąć chrzan. Warto dodać, że te właściwości chrzanu nie mają poparcia w badaniach naukowych. To bardziej domowe sposoby na bolące stawy.
Chrzan nie należy do warzyw, które szkodzą na stawy. Ma on wręcz właściwości przeciwzapalne, które mogą pomagać w problemach ze stawami. Korzeń chrzanu jest też ubogi w puryny. Bez problemu mogą spożywać go więc osoby stosujące dietę na dnę moczanową.
Chrzan - właściwości wybielające
Chrzan to też prastary domowy środek wybielający. Likwiduje przebarwienia i według przekazów ludowych rozjaśnia piegi. Przemywanie twarzy mlekiem z drobno startym świeżym chrzanem sprawia, że skóra staje się gładka. Według ludowych receptur chrzan należy ugotować w mleku i takim wywarem przemywać twarz.
My zalecamy zachować przy tym dużą ostrożność. Chrzan może podrażniać delikatną cerę. Zanim sięgniesz po wybielające mleko z chrzanu, zastosuj inne środki i kremy rozjaśniające przebarwienia.
Chrzan na zatrzymanie wody w organizmie
W chrzanie znajduje się cząstka zwana sinigrinem. To związek, który ma działanie moczopędne, przez co ułatwia pozbywanie się wody z organizmu. Jeśli masz problem z obrzękami i zatrzymaniem wody (np. przed miesiączką), możesz poczuć się lepiej, gdy wprowadzisz chrzan do diety.
Chrzan na dobre samopoczucie
Niewiele osób wie, że jedzenie chrzanu może wpłynąć także na... dobry nastrój. To z kolei zasługa pirydoksyny i kwasu foliowego, które obniżają poziom homocysteiny we krwi. Wysoki poziom tej ostatniej negatywnie wpływa na produkcję serotoniny, zwanej często hormonem szczęścia. Dodatkowo obniżona homocysteina to lepsze zdrowie serca i układu krwionośnego. Nie bez znaczenia jest także obecny w chrzanie magnez, który blokuje uwalnianie hormonów stresu.
Właściwości chrzanu - podsumowanie
Chrzan ma naprawdę sporo porzodrowotnych właściwości. Korzeń chrzanu można wkomponować w jadłospis, zrobić z niego syrop lub nalewkę. Liście chrzanu stosuje się zewnętrznie na różne dolegliwości bólowe. Oto podsumowanie prozdrowotnych właściwości chrzanu.Wykazuje on działanie:
- regulujące ciśnienie krwi,
- rozjaśniające plamy na skórze,
- przeciwbólowe,
- wspierające trawienie,
- żółciopędne,
- moczopędne,
- oczyszczające zatoki,
- leczące infekcje,
- wspierające odporność,
- przeciwnowotworowe,
- bakteriobójcze,
- antyoksydacyjne,
- przeciwzapalne.
Źródła:
USDA FoodData: horseradish
Na podstawie artykułu opublikowanego pierwotnie 25.07.2014 przez Beatę Jasinę-Wojtalak.
Czytaj także:
Co może jeść cukrzyk w Wielkanoc? Czy diabetyk powinien jeść żurek, białą kiełbasę, majonez i chrzan?
Moc witamin i minerałów zamkniętych w skorupce. Poznaj wartości odżywcze jajek
3 najlepsze przepisy na dietetyczny majonez. Kremowy, zdrowy i lekki - idealny na Wielkanoc i nie tylko
