Właściwości pokrzywy są sprawiają, że to bardzo wartościowa roślina. Pokrzywę stosuje się na różne dolegliwości i schorzenia: powiększoną prostatę, katar sienny i cellulit. Z właściwości pokrzywy można korzystać w postaci soku, herbaty, naparu i ekstraktu.
Spis treści:
Właściwości różnych rodzajów pokrzywy
Pokrzywa jest rośliną jednoroczną, wyrasta do około półtora metra wysokości. Jest rośliną dwupienną rozrastającą się poprzez podziemne rozłogi. Jej liście są jajowato-sercowate, na brzegach mocno ząbkowane o barwie ciemnej zieleni, a kwiaty o barwie zielonej lub żółtej. Naziemną część pokrzywy pokrywają parzące włoski, które wytwarzają parzącą substancję z histaminą i nieznaczną ilością kwasu mrówkowego.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) uważana jest za jedną z ważniejszych roślin w ziołolecznictwie ze względu na swój wyjątkowy skład chemiczny. Surowcem zielarskim pokrzywy zwyczajnej są nie tylko liście, a całe ziele. Liście pokrzywy zbiera się przed kwitnieniem, a korzenie jesienią i nasiona. Z otrzymanego suszu przyrządza się napary, sok, nalewkę, a także proszek i suchy wyciąg.
Pokrzywa ma wiele zastosowań:
- Młode liście pokrzyw można dodawać do zup.
- Pokrzywa w browarnictwie służy jako jedna z pomocniczych roślin do zaprawiania piwa.
- Z liści pokrzyw otrzymuje się zielony barwnik spożywczy.
- Z łodyg pokrzywy można otrzymać włókno na tkaniny, mocne i odporne na wilgoć (tkaniny z pokrzyw tkano jeszcze w czasie obu wojen światowych).
Pokrzywa indyjska – właściwości
Pokrzywa indyjska (Coleus forskohlii), inaczej forskolina, od dawna stosowana jest w medycynie lub diecie ajurwedyjskiej. W Afryce jest znanym remedium na problemy z układem moczowym i pokarmowym.
Stosowana jest też na:
- przyspieszenie spalania tkanki tłuszczowej,
- wzmocnienie odporności,
- obniżenie ciśnienia krwi,
- złagodzenie skutków stresu,
- problemy z tarczycą,
- rozszerzenie oskrzeli i naczyń krwionośnych,
- działa także przeciwzakrzepowo.
To, co różni pokrzywę zwyczajną od indyjskiej to to, że z tej drugiej w celach leczniczych wykorzystuje się właściwie wyłącznie korzeń, który obfituje w takie związki jak: forskolina, alfa-amyryny, beta-sitosterol, kwas betulinowy, alfa-cedrol i olejki eteryczne.
W świadomości społeczeństw zachodnich pokrzywa indyjska jest obecna przede wszystkim jako „spalacz tłuszczu”. Dostępna jest w formie olejków i ekstraktów. Jej stosowanie nie zostało jeszcze na tyle dobrze przebadane, by mówić o tym, jak ją dawkować i na co naprawdę warto stosować.
Pokrzywa żegawka: właściwości
Pokrzywa żegawka (Urtica urens), inaczej pokrzywa mała lub ciupka, żgajka) to mniejsza „siostra” pokrzywy zwyczajnej. Zawiera sporo żelaza i wapnia. Jej właściwości są podobne do tych, jakimi odznacza się pokrzywa zwyczajna.
Najczęściej stosowana jest jako środek antyalergiczny, choć polecana jest także w celach:
- przeciwcukrzycowych,
- krwiotwórczych,
- przeciwreumatycznych,
- obniżania ciśnienia krwi,
- moczopędnych i odwadniających,
- wspomagania odchudzania,
- łagodzenia egzemy, łupieżu.
fot. Jakie właściwości ma pokrzywa/ Adobe Stock, chamillew
Gnojówka z pokrzywy – właściwości
Gnojówka z pokrzywy to alternatywa dla obornika. Znajduje zastosowanie jako bogaty w substancje odżywcze naturalny nawóz do warzyw i roślin ozdobnych. Wspomaga obfite kwitnienie i owocowanie.
Nie nadaje się jednak do podlewania:
- wrzosów,
- azalii,
- rododendronów,
- czosnku,
- cebuli,
- fasoli,
- grochu.
Zdrowotne właściwości pokrzywy
W dalszej części materiału skupimy się na rodzimych gatunkach pokrzywy – pokrzywie zwyczajnej i żegawce. Poniżej podajemy przypisywane pokrzywie właściwości zdrowotne. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma dostatecznie dużo badań naukowych, które jednoznacznie potwierdziłyby skuteczność leczniczą pokrzywy. Wiadomo natomiast, że u niektórych osób stosowania pokrzywy może wywołać zaparcia, biegunki lub podrażnienie żołądka.
Liść pokrzywy – właściwości
W celach wspierających zdrowie najczęściej są wykorzystywane liście pokrzywy. Zawierają wiele cennych związków:
- witaminę C,
- witaminę K,
- witaminę B2,
- witaminę B5 (kwas pantotenowy),
- chlorofil,
- ksantofil,
- karoten,
- taniny,
- flawonoidy (kwercetynę, kemferol, rutynę, izoramnetynę),
- garbniki,
- kwasy organiczne,
- wapń,
- żelazo,
- magnez,
- krzem.
W dawnych czasach powszechny był widok babć okładających kolana lub ręce pokrzywą „na reumatyzm”. Zewnętrzne kompresy z pokrzywy zaleca się również na czyraki. Obecnie najczęściej stosuje się napary z liści, sok z pokrzywy oraz ekstrakty z liści. W celach prozdrowotnych modne stało się też picie pokrzywy w postaci koktajli z pokrzywą. Stosuje się je „na wzmocnienie” i poprawę odporności.
Suszenie pokrzywy można przeprowadzić w domu i cieszyć się ich prozdrowotnym działaniem cały rok.
Korzeń pokrzywy – właściwości
Wyciąg lub napar (na bazie alkoholu) z korzenia pokrzywy stosuje się do nacierania skóry głowy i płukania włosów, gdyż wzmacnia skórę głowy, przeciwdziała łupieżowi i łojotokowi.
Z korzenia pokrzywy, który zawiera te same substancje i związki co liście tej rośliny, sporządza się ekstrakty i suplementy. Trzeba pamiętać, że do skoncentrowane źródła różnych aktywnych substancji, które mogą zadziałać silniej niż napar czy sok z liści.
Nasiona pokrzywy: właściwości
Nasiona pokrzywy służą jako surowiec do wytwarzania suplementów diety. Zbiera się je wczesną jesienią. Można też pozyskiwać je samodzielnie i stosować jako dodatek do wypieków, granoli, koktajli, zmielić z solą i stosować jako przyprawę, ale można też je zaparzyć.
Działanie nasion pokrzywy jest podobne do działania naparów, soków i ekstraktów z liści oraz korzenia. Najczęściej ziarna stosowane są jako sposób na wzbogacenie diety w substancje odżywcze (witaminy i mikroelementy) i te o działaniu prozdrowotnym.
Kwiat pokrzywy właściwości
Ponieważ wszystkie części rośliny zawierają podobne składniki, a kwiaty tej rośliny dostępne są krótki i są niewielkie, raczej się ich nie używa ani w kuchni, ani w przemyśle farmaceutycznym.
Pokrzywa – właściwości lecznicze
Pokrzywie przypisywane są (częściowo być może słusznie) różne właściwości lecznicze. Dlatego zielarze mogą ją polecać, jako ziele pomocne w:
- kontrolowaniu cukru we krwi,
- alergiach i katarze siennym,
- zaburzeniach krzepliwości krwi i krwawieniach wewnętrznych,
- schorzeniach dróg moczowych (ma działanie moczopędne),
- anemii i ogólnym osłabieniu organizmu,
- chorobach żołądka i wątroby,
- zaburzeniach snu,
- słabym apetycie,
- trądziku,
- oczyszczaniu organizmu z toksyn,
- reumatyzmie i reumatoidalnym zapaleniu stawów (gośćcu).
Co z tego jest prawdą? Istnieją badania naukowe, które sugerują, że największe szanse ma pokrzywa na:
- zmniejszenie stanów zapalnych w organizmie,
- zmniejszenie dolegliwości związanych z przerostem prostaty,
- zmniejszenie dolegliwości związanych z alergicznym katarem siennym,
- obniżenie ciśnienia krwi,
- obniżenie poziomu cukru we krwi.
Mniej badań pokazuje potencjał pokrzywy na następujące działanie:
- ograniczenie krwawień,
- wspieranie zdrowia wątroby,
- przyspieszenie gojenia ran.
Wiadomo natomiast, że pokrzywa może wpływać na działanie niektórych leków:
- rozrzedzających krew,
- obniżających ciśnienie krwi,
- litu,
- leków przeciwcukrzycowych,
- leków odwadniających.
W takich przypadkach najlepiej skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem kuracji pokrzywą czy ekstraktami z niej pozyskanymi.
Pokrzywa na powiększoną prostatę
Pokrzywę wykorzystuje się bardzo często jako środek wspierający zdrowie prostaty. Pokrzywa blokuje konwersję testosteronu w dihydroksytestosteron. To prawdopodobny mechanizm, dzięki któremu pokrzywa może obkurczać prostatę i ułatwiać oddawanie moczu. Pokrzywa działa u niektórych równie skutecznie co leki, a nie powoduje wielu efektów ubocznych.
Uwaga! Zanim zaczniesz stosować pokrzywę na powiększoną prostatę w domu, skonsultuj się z lekarzem. Powiększona prostata może być objawem groźnego nowotworu. Lekarz powinien poszukać przyczyny tego stanu, dopiero później możesz zająć się leczeniem objawów.
Pokrzywa na katar sienny
Wszyscy alergicy wiedzą, że katar sienny potrafi skutecznie obniżać jakość życia. Pokrzywa to jeden z naturalnych środków na katar sienny. Pierwsze badania dowodzą, że pokrzywa może działać przeciwzapalnie: blokować wydzielanie histaminy i zmniejszać objawy alergii objawiającej się katarem siennym. Większe badania z udziałem ludzi nie dowodzą jeszcze dużej skuteczności pokrzywy w tej dolegliwości, ale wyniki są obiecujące, a naukowcy intensywnie badają ten temat.
Pokrzywa na obniżenie ciśnienia krwi
Pokrzywa ma zdolność obniżania ciśnienia krwi. To ogromna zaleta: można traktować ją jako naturalny środek na nadciśnienie tętnicze. Z drugiej strony ta właściwość pokrzywy to też przeciwwskazanie do stosowania pokrzywy przez osoby z niedociśnieniem i stosujących leki na nadciśnienie.
Pokrzywa wykazuje działanie obniżające ciśnienie krwi poprzez kilka mechanizów:
- stymuluje produkcję tlenku azotu rozluźniającego tętnice,
- zawiera substancje działające jak antagoniści kanału wapniowego (tak działają leki na serce).
Choć pokrzywa może wpływać na ciśnienie krwi, efekty te są na tyle nieprzewidywalne, że nie poleca się jej stosowania zamiast leków lub w formie terapii.
Pokrzywa na wysoki cukier
Według wielu badań pokrzywa przyczynia się do obniżenia cukru we krwi. To substancja naturalnie obniżająca stężenie glukozy we krwi. Mimo wszystko pokrzywa może zadziałać też odwrotnie i podwyższać cukier. Dlatego zaleca się cukrzykom ostrożność w jej stosowaniu.
Sok z pokrzywy – właściwości
Sok z pokrzywy i liście pokrzywy to naprawdę bogate źródło żelaza! 100 g pokrzywy to 277 mg żelaza. To niespotykanie wysoka wartość. Dieta na anemię zdecydowanie powinna obfitować w pokrzywę i sok z pokrzywy, o ile nie ma do ich picia przeciwwskazań. Można powiedzieć, że pokrzywa to naturalny suplement żelaza.
Pokrzywa, sok z pokrzywy i wszystkie przetwory z pokrzywą mają bardzo wysoką aktywność antyoksydacyjną.
Sok stosuje się 2 razy dziennie po 10-20 ml (kieliszek dziennie). Pomaga m.in. w przypadku anemii, kłopotów z żołądkiem i pęcherzem. Sok z pokrzywy można przechowywać w lodówce do 3 dni.
Herbata z pokrzywy – właściwości
Jednym z efektów picia herbaty z pokrzywy na czczo i nie tylko jest pozbycie się nadmiaru wody z organizmu i jednocześnie zmniejszenie widoczności cellulitu. Pokrzywa działa jak naturalny diuretyk. Uważaj jednak, stosując ją w ten sposób, pokrzywa może prowadzić też do odwodnienia, jeśli pijesz jej za dużo, a jednocześnie zapominasz o piciu wody. Nie stosuj też pokrzywy w ciąży.
Częstotliwość picia herbaty z pokrzywy poleca się dostosować do oczekiwanych efektów. Można pić do 3 filiżanek dziennie, choć warto zapoznać się najpierw z przeciwwskazaniami do stosowania pokrzywy.
Ocet z pokrzywy: właściwości
Ocet z pokrzywy stosowany jest wyłącznie zewnętrznie do:
- pielęgnacji włosów,
- leczenia trądziku,
- leczenia łupieżu,
- pielęgnacji skóry (jako dodatek do kąpieli czy składnik mgiełki do ciała).
Pokrzywa na włosy działa regenerująco i odżywczo, a na skórę głowy bakteriostatycznie.
fot. Ekstrakt z pokrzywy- właściwości/ Adobe Stock, Maren Winter
Ekstrakt z pokrzywy – właściwości
Ekstrakty z pokrzywy są skoncentrowaną formą substancji aktywnych pozyskanych z liści, nasion lub korzenia pokrzywy. Występują najczęściej pod postacią kapsułek oraz olejków. Produkty te mogą zawierać albo różne substancje albo tylko wybrane, np. sitosterol, który można stosować w przeroście gruczołu krokowego.
Inne preparaty, są bardziej uniwersalne i stosowane w celach profilaktycznych i odżywczych, jako uzupełnienie diety w cenne substancje.
Ekstrakty w postaci tabletek można stosować wyłącznie doustnie, natomiast olejki – doustnie ale też zewnętrznie, np. skórę głowy.
W badaniach naukowych stosowano dawki:
- 360 mg dziennie (w postaci wodnego ekstraktu) przez 6 miesięcy,
- 600-1200 mg dziennie (w postaci alkoholowego ekstraktu) przez 6-9 tygodni.
Wiadomo więc, że takie dawkowanie jest w miarę bezpieczne.
Uwaga! Ponieważ ekstrakty z pokrzywy wpływają na metabolizm hormonów androgennych i estrogennych, nie zaleca się podawania ich dzieciom poniżej 12 roku życia. Nie powinny ich stosować także kobiety w ciąży i podczas laktacji,
Treść artykułu pierwotnie została opublikowana 10.07.2009.
Źródła:1. Lopatkin N, Sivkov A, Schläfke S, Funk P, Medvedev A, Engelmann U. Efficacy and safety of a combination of Sabal and Urtica extract in lower urinary tract symptoms--long-term follow-up of a placebo-controlled, double-blind, multicenter trial. Int Urol Nephrol. 2007;39(4):1137-46. doi: 10.1007/s11255-006-9173-7. Epub 2007 Feb 15. PMID: 18038253.2.Safarinejad MR. Urtica dioica for treatment of benign prostatic hyperplasia: a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover study. J Herb Pharmacother. 2005;5(4):1-11. PMID: 16635963.3.Nahata A, Dixit VK. Ameliorative effects of stinging nettle (Urtica dioica) on testosterone-induced prostatic hyperplasia in rats. Andrologia. 2012 May;44 Suppl 1:396-409. doi: 10.1111/j.1439-0272.2011.01197.x. Epub 2011 Aug 2. PMID: 21806658.
Czytaj także:
Pokrzywa w ciąży – czy jest bezpieczna?
Nalewka z pokrzywy – jak zrobić i stosować
Przepis na zdrową zupę z pokrzywy
