Dieta ajurwedyjska nie służy odchudzaniu. Jej zadaniem jest odżywianie organizmu i wpływanie na jego funkcjonowanie tak, aby równoważyć energie, hamując te które u człowieka dominują. Jeśli spojrzeć na nią obiektywnie, wiele ją łączy z obecnymi zaleceniami dotyczącymi zdrowego odżywiania. Przyczepić się tylko można do tego, że w niektórych przypadkach wyklucza np. surowe warzywa, ale też do tego, że nie bierze pod uwagę stanu zdrowia.
Spis treści:
- Jak jeść według ajurwedy?
- Ajurweda – dieta oczyszczająca
- Dieta ajurwedyjska: jadłospis
- Przepisy diety ajurwedyjskiej
- Dieta to tylko element ajurwedy
Jak jeść według ajurwedy?
Najważniejsze w diecie ajurwedyjskiej jest dopasowanie sposobu żywienia do tzw. dosh (patrz niżej: Dieta to tylko element ajurwedy). Dosha określa, jaki rodzaj energii przeważa u danej osoby. Opisuje się ją często jako połączenie 2 z 5 żywiołów: wody, ziemi, ognia, powietrza, przestrzeni.
Istnieją jednak pewne ogólne zasady diety w Ajurwedzie. Obejmują umiar w jedzeniu, niepojadanie między posiłkami, uważne jedzenie (skupianie uwagi na spożywanym pokarmie), komponowanie posiłków tak, aby obejmowały wszystkie smaki (słodki, słony, kwaśny, gorzki, cierpki, ostry), picie naparów ziołowych między posiłkami, spożywanie żywności świeżej, sezonowej, pochodzącej z lokalnych upraw.
Dieta ajurwedyjska - vata
U osób z doshą vata dominują żywioły przestrzeni i powietrza. Taka osoba charakteryzuje się entuzjazmem, bogatą wyobraźnią i ekspresyjnością, szybkością w działaniu i mówieniu. Z drugiej strony ma skłonność do wahań nastrojów.
Dieta w przypadku takiej osoby powinna obejmować regularne spożywanie posiłków, najlepiej ciepłych, obfitujących w wodę i zdrowe tłuszcze. Nie powinno w niej być zimnych pokarmów i surowych warzyw.
Dla doshy vatta alecane są:
- w pełni dojrzałe słodkie owoce (banany, śliwki, brzoskwinie, owoce jagodowe),
- gotowane warzywa, np. buraki, marchew, fasolka, bataty,
- zboża w postaci ryżu i owsa,
- nasiona roślin strączkowych (ciecierzyca, soczewica, soja),
- niewielkie ilości mięsa drobiowego i ryb,
- produkty mleczne: mleko, jogurt, masło, sery,
- orzechy,
- przyprawy: kardamon, imbir, bazylia, tymianek, pieprz czarny.
Ajurweda: dieta pitta
Przeznaczona dla osób, u których dominują żywioły wody i ognia. Objawia się to poprzez ambicje, pewność siebie, zdyscyplinowanie, inteligencję, kreatywność, ale też skłonność do złości i nadmierny krytycyzm. W diecie pitta powinny królować posiłki chłodne lub ciepłe, ale nie gorące. Unikać należy także nadmiaru ostrych przypraw i posiłków ciężkostrawnych i smażonych.
W diecie dla doshy pitta powinny znaleźć się:
- słodkie i gorzkie warzywa surowe i gotowane (brokuły, marchew, kapusta, kalafior),
- słodkie i dojrzałe owoce, np. gruszki, mango, melony,
- zboża w postaci owsa, ryżu, jęczmienia, pszenicy,
- nasiona roślin strączkowych,
- niewielkie ilości mięsa drobiowego i białka jaj,
- umiarkowane ilości nabiału,
- niewielkie ilości orzechów i nasion (pestek dyni, siemienia lnianego, słonecznika).
Najlepsze przyprawy dla doshy pitta to: koperek, kolendra, mięta, kmin rzymski, cynamon.
Ajurweda: dieta kapha
Przeznaczona jest dla doshy kapha, czyli osoby u której dominują woda i ziemia, co objawia się empatią, lojalnością, opiekuńczością, ale też nastawieniem na komfort i wygodę. Dieta dla takich dosh powinna składać się z mocno przyprawionych posiłków, ale lekkich, warzywnych i z niską zawartością tłuszczu.
Najlepsze dla doshy kapha są:
- wszystkie warzywa w dowolnej postaci,
- dojrzałe owoce,
- zboża: żyto, owies, jęczmień, proso, kukrydza,
- nasiona roślin strączkowych,
- niskotłuszczowe mleko, napoje sojowe,
- niewielkie ilości orzechów i nasion,
- niewielkich ilościach mięsa drobiowego, ryb i jaj.
U osób z doshą kapha w diecie można stosować dowolne przyprawy w znacznych ilościach.
Ajurweda – dieta oczyszczająca
Oczyszczanie ciała w Ajurwedzie to tzw. panchakarma. Zaczyna się od ścisłego postu lub ewentualnie lekkostrawnej diety, po czym następuje 5 praktyk oczyszczających:
- oczyszczanie płuc – terapeutyczne wymioty,
- oczyszczanie wątroby – wywoływanie przerywanej biegunki,
- nawilżanie jelit – wlewki z oleju,
- oczyszczanie jelit – wlewki z naparów ziołowych,
- oczyszczanie zatok – m.in. wprowadzenie do nosa olejków.
Na koniec następuje kontrolowany powrót do jedzenia i odpowiedniego sposobu żywienia.
Dieta ajurwedyjska: jadłospis
Poniżej przykładowy jadłospis ułożony zgodnie z podstawowymi zasadami diety ajurwedyjskiej. Oczywiście wymaga on dopasowania do konkretnej doshy, czyli np. użycia konkretnych produktów, przypraw i spożywanie posiłków w określonej temperaturze.
Śniadanie: słodki musli z płatkami owsianymi lub ryżowymi, orzechami, suszonymi owocami (np. rodzynkami) i jogurtem, świeży sok owocowy lub herbata ajurwedyjska (np. z imbirem i miodem)
Drugie śniadanie: napar z ziół
Obiad:
- sałatka z warzyw sezonowych, np.: pomidory, ogórki, sałata liściasta, marchewka i ciecierzyca
- duszony lub pieczony kurczak lub tofu
- kasza jaglana lub ryż
- sos jogurtowo-ziołowy
Podwieczorek: herbata ajurwedyjska, np. ziołowa herbata tulsi.
Kolacja:
- dhal (zupa z soczewicy) lub curry warzywne
- basmati lub inny biały ryż
- warzywa gotowane na parze lub duszone
Przepisy diety ajurwedyjskiej
Poniżej 3 przepisy diety ajurwedyjskiej, częściowo wraz z modyfikacjami dla konkretnej doshy. Umieszczamy je pod sposobem przygotowania, jeśli przepis tego wymaga.
Zupa brothy farro z jarmużem
Składniki:
- 2 łyżki oliwy z oliwek lub masła ghee,
- 1 por, drobno posiekany,
- 4 łodygi selera, pokrojone w cienkie plasterki,
- 4 cm startego imbiru,
- 1 cm świeżej kurkumy, startej (lub ½ łyżeczki kurkumy w proszku),
- 8 szklanek bulionu grzybowego lub warzywnego,
- ½ szklanki perłowego lub półperłowego zboża farro, opłukanego,
- 2 łyżeczki mielonej kolendry,
- ¾ łyżeczki soli morskiej,
- 2 szklanki świeżego jarmużu, posiekanego lub podartego,
- 2 łyżki soku z cytryny,
- pieprz czarny lub czerwona papryka do smaku,
- świeża kolendra lub pietruszka do posypania.
Sposób przygotowania:
- Rozgrzej na głębokiej patelni oliwę lub ghee i dodaj por, seler, świeży imbir i świeżą kurkumę. Smaż 3-5 minut lub do miękkości.
- Dodaj kolendrę i smaż przez minutę. Jeśli używasz kurkumy w proszku, dodaj ją również teraz.
- Na koniec dodaj bulion, farro i sól.
- Jeśli masz szybkowar, przełóż wszystko do niego. Zamocuj pokrywkę, upewniając się, że zawór uwalniający parę jest w pozycji „zamkniętej”. Gotuj pod wysokim ciśnieniem przez 12 minut. Jeśli nie masz szybkowara, przykryj patelnię pokrywką, zmniejsz ogień i duś 40 minut, co jakiś czas mieszając.
- Wymieszaj jarmuż i sok z cytryny i dodaj do zupy. Dodaj więcej soli do smaku, a także czarny pieprz. Ponownie wymieszaj.
- Podawaj ze świeżą kolendrą lub pietruszką.
Jeśli masz doshę kapha, użyj jeszcze w czasie duszenia np. kminku lub gorczycy.
Modyfikacja dla doshy vatta: użyj szpinaku zamiast jarmużu.
Modyfikacja dla doshy pitta: wmieszaj nieco jogurtu naturanego.
fot. Przepis diety ajurwedyjskiej: zupa z jarmużem/ Adobe Stock, kochabamba
Ajurwedyjski wegański dip dla każdej doshy
Składniki:
- szklanka namoczonych surowych orzechów nerkowca,
- ½ szklanki drożdży odżywczych,
- łyżka naturalnej soli morskiej,
- 3 łyżki soku z cytryny,
- ½ łyżeczki brązowych nasion gorczycy,
- łyżeczka hingvastaku (proszek z przyprawami),
- ½ łyżeczki kurkumy w proszku.
Sposób przygotowania:
- Do blendera dodaj namoczone orzechy nerkowca i około ¼ szklanki wody. Zmiksuj na gładką masę.
- Dodaj nasiona gorczycy brązowej bez łusek, hingvastak i pozostałe przyprawy. Zmiksuj na maksymalnie gładką masę. W razie potrzeby dodaj więcej soku z cytryny.
Ajurwedyjski imbir marynowany
Składniki:
- ok. 200 g świeżego korzenia imbiru,
- sok z cytryny świeżo wyciśnięty,
- 3 ½ łyżeczki kurkumy w proszku,
- ¾ łyżeczki soli morskiej,
- słój lub szklany pojemnik z hermetycznym zamknięciem.
Sposób przygotowania:
- Dokładnie obierz imbir, tak cienko, jak to możliwe. Pokrój go na plasterki.
- Ułóż imbir na papierze i dokładnie oprósz solą. Włóż do słoika, dodaj kurkumę, zakręć i energicznie potrząsaj, żeby się dokładnie wszystko zmieszało.
- Otwórz słoik i umieść kawałki imbiru na spodzie słoika.
- Wyciśnij tyle soku z cytryny, aby przykrył imbir z ok. 2 cm zapasem.
- Zamknij słoik lub pojemnik i dobrze wstrząśnij.
- Przechowuj pikle imbirowe w lodówce do czterech tygodni. Dodawaj do posiłków lub jedz po 2-3 kawałki bez innych dodatków.
Dieta to tylko element ajurwedy
Ajurweda to system medycyny naturalnej, w pewnych aspektach alternatywnej do medycyny konwencjonalnej, akademickiej. Wywodzi się z Indii i ma korzenie sięgające tysięcy lat wstecz. Słowo „Ajurweda” pochodzi z sanskrytu i oznacza „wiedzę o życiu” (ayus oznacza życie, a weda to wiedza lub nauka). Jest to holistyczna filozofia i system medycyny, który opiera się na równowadze między ciałem, umysłem i duszą.
Główne zasady i cele Ajurwedy obejmują:
- Tridosha. Według Ajurwedy, zdrowie wynika z równowagi trzech podstawowych energii lub dosh (tridosha): vata (powietrze i przestrzeń), pitta (ogień i woda) oraz kapha (ziemia i woda). Nierównowaga tych dosh może prowadzić do chorób.
- Żywienie. Ajurweda podkreśla znaczenie odpowiedniej diety, która jest dostosowana do konstytucji ciała (prakriti) i aktualnej równowagi dosh (vikriti) danej osoby. Dieta w Ajurwedzie opiera się na naturalnych i sezonowych produktach spożywczych.
- Ziołolecznictwo. Ajurweda korzysta z szerokiej gamy ziół i przypraw, które mają właściwości lecznicze i pomagają przywrócić równowagę dosh.
- Joga. Joga jest istotnym elementem Ajurwedy, pomagającym w zachowaniu równowagi między ciałem a umysłem oraz w poprawie zdrowia fizycznego i psychicznego.
- Detoksykacja. W Ajurwedzie istnieją różne metody detoksykacji, takie jak np. panchakarma, które mają na celu oczyścić organizm z toksyn.
- Medytacja i duchowość. Ajurweda promuje rozwijanie duchowości i praktyki medytacji jako sposobu na osiągnięcie wewnętrznego spokoju i równowagi.
Ajurweda jest szeroko praktykowana w Indiach i innych częściach świata jako podejście do medycyny naturalnej i holistycznej. Choć niektóre aspekty Ajurwedy są popierane naukowo, to niektóre zalecenia i praktyki mogą różnić się od konwencjonalnej medycyny zachodniej.
Źródło: banyanbotanicals.com
Czytaj także:
Na czym polega masaż ajurwedyjski?
Medycyna naturalna – uzdrawianie czy oszustwo?
Medycyna naturalna – nieuznawane przez lekarzy terapie
