Dieta na jelita to obszerne pojęcie, obejmujące różne sposoby żywienia – od profilaktycznego przez domową dietę wspomagająca leczenie po specjalistyczne diety jelitowe. Chociaż choroby jelit różnią się między sobą, to jedno je łączy: fakt, iż niebagatelną rolę w ich leczeniu odgrywa odpowiednie żywienie. Wynika to m.in. z tego, że pokarmy oddziałują na intensywność pracy jelit, nasilając ją lub osłabiając. W zależności od sytuacji wykorzystuje się te właściwości do walki z chorobą.
Spis treści:
Dieta na chore jelita – jadłospis
Najczęściej stosowaną dietą na jelita jest dieta lekkostrawna. Taki sposób żywienia wyklucza sposób przygotowania, który wymaga dodatku tłuszczu, a promuje taki sposób obróbki pokarmów, aby stały się jak najbardziej lekkostrawne. Nie zawiera też ciężkostrawnych produktów, np. wędzonych ryb, tłustych mięs, razowego pieczywa.
Warto sprawdzić: Dieta na chore jelita – przepisy na zupy dla chorych na jelita.
Dieta na chore jelita: zaparcia
W postępowaniu leczniczym w zaparciach kluczowe znaczenie ma tzw. dieta bogatoresztkowa (bogata w błonnik, który pobudza jelita do skurczów). Spożycie błonnika pokarmowego należy zwiększyć do 20-30 g/dobę. Odpowiada to ponad 0,5 kg warzyw i owoców lub 4-6 łyżkom stołowym otrębów pszennych (np. 5 g błonnika to 1 łyżka otrębów, 3 jabłka, 8 dkg musli, itd.). Zaleca się także zwiększenie ilości wypijanych płynów do powyżej 3 litrów na dobę (woda mineralna gazowana nasila pracę jelit!). Niestety taka dieta może wiązać się z pewnymi ubocznymi dolegliwościami tj. wzdęcia, przelewania i kruczenia oraz dyskomfort w brzuchu, a także z niedoborami niektórych pierwiastków. Dlatego warto stosować ją we współpracy z lekarzem, który będzie miał wszystko pod kontrolą.
Wśród zaparć najczęstsze są tzw. zaparcia idiopatyczne, czyli występujące bez określonej przyczyny chorobowej. Pojawiają się w każdym wieku i zwykle mają podłoże czynnościowe. Są skutkiem nieprawidłowej diety, niedostatecznej podaży płynów, siedzącego trybu życia i/lub czynników psychicznych.
Dieta na chore jelita: biegunki
W przypadku biegunek większość osób może leczyć się w domu, pozostając pod ambulatoryjną opieką lekarską. W cięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja i nawadnianie kroplówkami. Leczenie żywieniowe (tzw. realimentacja) rozpoczyna się po około 3-4 godzinach od rozpoczęcia nawadniania, o ile jest ono skuteczne i widać poprawę.
Stosuje się dietę opartą na gotowanej skrobi (osłabia pracę jelit) np. makaron, ryż, ziemniaki, kisiel. Można podawać również kasze, krakersy i stopniowo wzbogacać posiłki o banany, jogurty, chude, gotowane mięso i warzywa oraz zupy. Do picia, oprócz płynów nawadniających, można podawać mocną gorzką herbatę oraz wodę mineralną niegazowaną.
Należy wyeliminować napoje gazowane, pokarmy ciężkostrawne, smażone, tłuste, mocno przyprawione, słone lub słodkie oraz mleko i jego fermentowane przetwory. Zwiększają one perystaltykę jelit, nasilając biegunkę. Należy także spożywać większą liczbę mniejszych objętościowo posiłków oraz pić małymi porcjami (zapobiega to wymiotom).
Wśród chorób biegunkowych powszechny problem stanowi ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, który jest najczęstszą formą zakażenia przewodu pokarmowego. Podstawę leczenia stanowi m.in. odpowiednie nawodnienie i leczenie żywieniowe. Zaleca się podawanie doustnych płynów glukozowo-elektrolitowych (np. Gastrolit, Saltoral) w dawce zależnej od fazy choroby, masy ciała pacjenta, stopnia odwodnienia oraz nasilenia biegunki i wymiotów.
Co pić na chore jelita?
Niezależnie od rodzaju choroby, zawsze dobrym pomysłem dla jelit jest woda, najlepiej letnia i niegazowana.
Dozwolone są też herbaty i napary ziołowe. W przypadku tych ostatnich warto skonsultować się farmaceutą w aptece i wspólnie wybrać zioła, które najkorzystniej zadziałają w przypadku konkretnych dolegliwości.
Działanie ziół na jelita:
- rozkurczowo zadziała owoc kolendry, liść mięty, kwiat rumianku,
- owoc kopru włoskiego stosuje się wiatropędnie,
- korę dębu, krwawnik pięciornik – przeciwbiegunkowo,
- kora kruszyny, aloes – przeczyszczająco.
Co jest dobre na regenerację jelit?
Po zakończeniu diety leczniczej, gdy można rozpocząć starania o przywrócenie jelit do idealnego stanu, najlepsza jest zdrowa dieta wspierana pre- i probiotykami. Dieta taka wklucza produkty, które powodują dolegliwości ze strony układu pokarmowego, dba o odpowiednia ilość błonnika, jest bogata w warzywa, zwłaszcza liściaste, dobrej jakości białko, i węglowodany złożone. Ogranicza za to ilość tłuszczu zwierzęcego, przetworzoną żywność, smażeninę, słodycze, alkohol i kawę.
fot. Dieta na jelito drażliwe/ Adobe Stock, Sea Wave
Dieta na jelito drażliwe
Ponieważ w zespole jelita drażliwego naprzemiennie występują zaparcia i biegunki, konieczne jest zastosowanie innego sposobu żywienia niż wtedy, występuje tylko biegunka lub tylko zaparcie.
Zwykle pierwszym etapem leczenia jest dieta eliminacyjna, która pozwala wykryć produkty, spożywcze, na które jelita źle reagują. Zwykle to dość długotrwały proces, ale pozwala wskazać żywność, której należy unikać. Ważne może też okazać się dostosowanie ilości błonnika w diecie – dokonuje się tego indywidualnie.
Dieta w zespole jelita wrażliwego powinna polegać na wykluczeniu produktów, które u konkretnej osoby wywołują objawy choroby. Mogą to być np.:
- niektóre owoce (śliwki, mango, jabłka, brzoskwinie, nektarynki, gruszki, arbuzy),
- rośliny strączkowe,
- niektóre warzywa (karczochy, szparagi, cebula, brokuły, brukselka),
- produkty mleczne z laktozą,
- alkohol,
- kawa,
- niektóre przyprawy,
- produkty zawierające gluten (pieczywo, kasze),
- jedzenie smażone,
- czekolada,
- orzechy.
Podczas leczenia zalecane jest jedzenie w wolnym tempie, często i niewielkimi porcjami oraz stosowanie probiotyków.
W zespole jelita wrażliwego dieta to nie wszystko, co warto robić w czasie leczenia. Zalecane jest też ograniczenie stresu, podejmowanie aktywności fizycznej i odpowiednia ilość snu.
Co jeść, żeby uspokoić jelita?
Za produkty o niskim ryzyku podrażnienia jelit uważa się:
- warzywa: pędy bambusa, papryka, kapusta bok choy, marchew, seler, boćwina, szczypiorek, bakłażan, zielona fasola, sałata, pasternak, dynia, pomidory, ogórek, ziemniak, szpinak, cukinia;
- owoce: maliny, truskawki, banan, jagody, grejpfrut, winogrona, melon, kiwi, cytryna, limonka, karambola, mandarynka, pomarańcza, marakuja;
- mąki i produkty zbożowe bez pszenicy i wykonane z nich: chleb, makaron, krakersy, owies, jęczmień, gryka, kukurydza, ryż, komosa ryżowa, niewielkie ilości żyta;
- niektóre produkty mleczne: sery twarde, mleko, jogurty – pozbawione laktozy, roślinne zamienniki;
- substancje słodzące: cukier, glukoza, sztuczne substancje słodzące niekończące się na „ol” (np. sukraloza).
Dieta na zdrowe jelita
Jakie jedzenie jest dobre na jelita? Dla osób nieborykających się z żadnymi chorobami jelit najlepszą profilaktyką zdrowia, w tym zdrowia jelit, jest żywienie zgodne z aktualną piramidą zdrowego żywienia, w której jej podstawę stanowią warzywa, dieta, w której ogranicza się jedzenie czerwonego mięsa, tłuszczu zwierzęcego, wysoko przetworzonej żywności, w tym słodyczy, a także alkoholu. Dietą w razie potrzeby powinna być modyfikowana tak, aby wykluczała produkty wywołujące objawy nietolerancji pokarmowych i alergii.
Sprawdź koniecznie: Zdrowa dieta – jadłospis na 10 dni
Najzdrowsze produkty na jelita
Szczególnie ważnym elementem diety na zdrowe jelita są kiszonki oraz błonnik pokarmowy, które wspierają zdrowe bakterie jelitowe, od których w dużej mierze zależy prawidłowa praca jelit i wchłanianie substancji odżywczych.
Za szczególnie cenne, bo bogate w prebiotyki i substancje o działaniu przeciwzapalnym uważa się:
- soczewicę, ciecierzyca, fasolę,
- wiśnie, owoce jagodowe, jabłka, twarde lekko zielone banany,
- warzywa krzyżowe (brokuły, kapusta bok choi, brukselka, musztardowiec, jarmuż),
- szparagi, topinambur i cykoria – są szczególnie bogate w inulinę działającą przeciwzapalnie.
Co najbardziej podrażnia jelita?
Najgorsze dla jelit i całego układu pokarmowego są produkty wysokoprzetworzone, pełne zbędnych dodatków do żywności oraz produkty bogate w cukry proste i tłuszcze utwardzone (słodycze). Niekorzystne w niektórych przypadkach mogą okazać się pokarmy ciężkostrawne: np. orzechy, grzyby, tłuste czy smażone potrawy.
Do produktów, które mogą podrażnić jelita zalicza się:
- nadmiar cukru – żywi niekorzystnie działające bakterie jelitowe,
- nadmiar czerwonego mięsa – działa rakotwórczo na jelito grube,
- kwas benzoesowy i jego sole – drażnią śluzówkę jelit,
- aspartam – może wywoływać biegunki i skurcze jelit,
- fast food – niekorzystnie działa na skład mikroflory jelitowej,
- emulgatory (karagen, alginiany, agar) – nagromadzone w jelitach fermentują i powodują wzdęcia,
- gluten – szkodzi jelitom osób z nadwrażliwością na gluten i celiakią,
- laktoza – może wywoływać gazy i drażnić śluzówkę jelit zwłaszcza u osób z nietolerancją laktozy,
- alkohol – sprzyja rozwojowi stanu zapalnego błon śluzowych, „rozszczelnia” jelita,
- papierosy, także e-papierosy – mogą sprzyjać stanom zapalnym śluzówek,
- rośliny strączkowe – zwłaszcza w przypadku zaburzeń mikroflory jelitowej mogą wywoływać wzdęcia i gazy.
Na koniec ostatni czynnik, który, choć nie jest produktem spożywczym, to może niekorzystnie wpływać na pracę i stan jelit – stres. Dlatego stosując dietę na jelita, zarówno leczniczą jak i profilaktyczną) warto zadbać o to, by sobie z nim radzić.
Artykuł pierwotnie opublikowano 19.09 2010 r. we współpracy z lek. Agnieszka Łepek.
Czytaj także:
Jak grzyby wpływają na jelita i odporność?
Jak działa kit pszczeli na jelita i jak go stosować
Borówka amerykańska na zaparcia – pomaga czy szkodzi?
