Na pytanie, czy smalec jest zdrowy, można odpowiedzieć w następujący sposób: tak, o ile jest używany z głową. To w końcu naturalny tłuszcz, w dodatku wcale nie taki niezdrowy, jakby mogło się wydawać. Są różne rodzaje tłuszczu, a smalec wcale nie składa się wyłącznie z tego niezdrowego. To dlatego jego dawka ma największe znaczenie, a sam fakt używania go raz po raz w kuchni.
Spis treści:
- Czy smalec jest zdrowy: to musisz wiedzieć
- Wady i zalety smalcu
- Wartości odżywcze smalcu i masła – porównanie
- Czy smalec jest zdrowy: rodzaje smalcu
Czy smalec jest zdrowy: to musisz wiedzieć
Smalec, produkt otrzymywany z tłuszczu zwierzęcego, najczęściej z wieprzowego, od wieków był stałym elementem diety ludzi na całym świecie. W ostatnich latach, wraz z rosnącą świadomością zdrowotną i popularnością diet niskotłuszczowych, smalec stał się kontrowersyjnym produktem. W rzeczywistości, jego wpływ na zdrowie zależy od wielu czynników, w tym od kształtu całej diety oraz ilości spożywanego smalcu.
Jednym z głównych argumentów przemawiających za smalcem jest jego naturalne pochodzenie, co odróżnia go od wielu wysoko przetworzonych olejów roślinnych, zwłaszcza rafinowanych.
Smalec nie zawiera tłuszczów trans w przeciwieństwie do twardych margaryn, które były szeroko stosowane jako „zdrowsza” alternatywa dla smalcu i masła. Niemniej jednak smalec zawiera sporo tłuszczów nasyconych, które są powiązane z ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.
Warto jednak pamiętać, że tłuszcze nasycone, które stanowią jego 39%, nie są jedynymi tłuszczami obecnymi w smalcu. Smalec jest również źródłem zdrowych tłuszczów — jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas oleinowy, który może wpływać korzystnie na profil lipidowy we krwi.
W dodatku aż 35% tłuszczu nasyconego w smalcu to kwas stearynowy, który nie wpływa na poziom cholesterolu. Zatem spożycie smalcu w umiarkowanych ilościach, zwłaszcza w ramach zbilansowanej diety, wcale nie musi mieć negatywnego wpływu na zdrowie.
Uwaga! Smalec sprzedawany w słoikach jako gotowy produkt do smarowania chleba może zawierać przeróżne dodatki, w tym innych tłuszczów, np. roślinne tłuszcze utwardzone. Sięgając po taki produkt, zawsze czytaj etykiety. Najzdrowszy jest smalec wytopiony w domu z surowca pochodzącego z dobrego źródła.
Jakie witaminy ma smalec?
Smalec zawiera pewne ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, przede wszystkim witaminę D, której poziom może zależeć od diety zwierząt, z których pochodzi. Witamina D jest kluczowa dla zdrowia kości oraz układu odpornościowego. W 100 g smalcu jest ok. 2,5 µg witaminy D. Oprócz tego smalec zawiera również niewielkie ilości witaminy A (37 UI w 100 g), która jest istotna dla zdrowia skóry, wzroku oraz układu odpornościowego.
Czy smażenie na smalcu jest zdrowe?
Smażenie na smalcu może być zdrowym wyborem w porównaniu do niektórych innych tłuszczów, ponieważ ma on wysoki punkt dymienia, co oznacza, że jest mniej podatny na degradację podczas obróbki cieplnej. Oznacza to również, że podczas smażenia na smalcu powstaje mniej szkodliwych substancji, takich jak akrylamid czy wolne rodniki.
Jednak regularne spożywanie smażonych potraw, niezależnie od rodzaju tłuszczu, może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak otyłość i choroby serca. Kluczem jest umiarkowanie oraz dbałość o zbilansowaną dietę.
Wady i zalety smalcu
Zalety:
- Naturalne pochodzenie. Smalec jest mniej przetworzonym produktem niż wiele olejów roślinnych dostępnych na rynku.
- Odporność na wysoką temperaturę. Smalec ma wysoki punkt dymienia, co czyni go idealnym do smażenia i pieczenia.
- Źródło zdrowych tłuszczów. Zawiera jednonienasycone kwasy tłuszczowe, które mogą korzystnie wpływać na zdrowie serca.
- Witamina D. Smalec jest źródłem witaminy D, kluczowej dla zdrowia kości i odporności.
Wady:
- Zawartość tłuszczów nasyconych. Nadmierna konsumpcja smalcu może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
- Kaloryczność. Smalec jest bardzo kaloryczny, co może sprzyjać przybieraniu na wadze.
- Brak błonnika i innych mikroskładników odżywczych. Smalec nie dostarcza znaczących ilości błonnika ani innych ważnych dla zdrowia składników, takich jak antyoksydanty.
Wartości odżywcze smalcu i masła – porównanie
Zarówno smalec, jak i masło, są popularnymi tłuszczami używanymi w kuchni. Różnią się one jednak pod względem wartości odżywczych.
Smalec, który pochodzi z tkanki tłuszczowej wieprzowej, ma około 900 kcal na 100 g, z czego 100% to tłuszcze. Zawiera on około 39-45% tłuszczów nasyconych, 40-45% jednonienasyconych, oraz około 10-12% wielonienasyconych. Jest także pozbawiony białka i węglowodanów. Zawartość cholesterolu w smalcu wynosi 95 mg w 100 g.
Masło, pochodzące z mleka, zawiera nieco mniej kalorii – około 717 kcal na 100 g. Jest również bogate w tłuszcze nasycone, które stanowią około 51%, ale ma także wyższą zawartość białka i cukrów mlecznych (laktozy), czego smalec nie zawiera. Masło dostarcza więcej cholesterolu, bo aż 215 mg w 100 g, ale jest lepszym źródłem witaminy A.
Pod względem wpływu na zdrowie, oba produkty mogą mieć podobne działanie. Jednak smalec jest bardziej odporny na wysokie temperatury, co czyni go lepszym wyborem do smażenia.
Czy smalec jest zdrowy: rodzaje smalcu
Smalec można wytopić z różnych zwierząt, w tym z dziczyzny, drobiu czy wieprzowiny. Każdy z tych rodzajów tłuszczu ma nieco inne właściwości.
Czy smalec wieprzowy jest zdrowy?
Właściwie wszystko, co napisaliśmy w pierwszej części tekstu, dotyczy smalcu wieprzowego, dlatego tu ograniczymy się do krótkiego podsumowania.
Wpływ smalcu wieprzowego na zdrowie zależy od ilości, w jakiej się go spożywa. Smalec wieprzowy zawiera duże ilości tłuszczów nasyconych, które mogą podnosić poziom „złego” cholesterolu (LDL), co z kolei zwiększa ryzyko chorób serca. Jednak smalec jest także źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, które mogą przynosić korzyści zdrowotne, zwłaszcza jeśli są spożywane zamiast tłuszczów trans.
Czy smalec z dzika jest zdrowy?
Smalec z dzika jest mniej popularny, ale w ostatnich latach zyskuje na znaczeniu, szczególnie w kuchni myśliwskiej. Tłuszcz dzika jest bogaty w nasycone kwasy tłuszczowe, ale również w witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak witamina D i E.
Smalec ten ma bardziej intensywny smak niż smalec wieprzowy i jest również bardziej odporny na wysokie temperatury. W umiarkowanych ilościach może być zdrowym dodatkiem do diety, zwłaszcza dla osób preferujących naturalne produkty.
Czy smalec z borsuka jest zdrowy?
Smalec z borsuka, choć rzadko spotykany, jest ceniony za swoje rzekome właściwości lecznicze, w tym w leczeniu problemów skórnych oraz chorób układu oddechowego.
Zawiera on duże ilości tłuszczów nasyconych, ale też witaminy A i D. Ze względu na specyficzne właściwości, smalec borsuczy jest stosowany głównie w maściach i kremach, a jego spożycie nie jest popularne.
Borsuk w Polsce nie jest pod ochroną, ale w wielu krajach europejskich nie występuje zbyt licznie. To pożyteczny zwierzak, ograniczający liczbę szkodników. Nie warto traktować go jako źródła smalcu i dla niego zabijać.
Czy smalec gęsi jest zdrowy?
Smalec gęsi jest jednym z najzdrowszych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, ponieważ zawiera duże ilości (ok. 56%) jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, podobnych do tych występujących w oliwie. Zawiera również witaminę E, a także ma relatywnie niski poziom tłuszczów nasyconych w porównaniu do innych tłuszczów zwierzęcych. Smalec gęsi może korzystnie wpływać na zdrowie serca, o ile spożywany jest w umiarkowanych ilościach.
Smalec z gęsiny używany jest medycynie ludowej jako dodatek do napojów na przeziębienie, ale także jako maść do smarowania pleców i klatki piersiowej przy infekcjach dróg oddechowych.
fot. Czy smalec z gęsi jest zdrowy/ Adobe Stock, Monika
Czy „smalec” z fasoli jest zdrowy?
„Smalec” z fasoli to wegańska alternatywa dla tradycyjnego smalcu, przygotowywana głównie z białej fasoli, cebuli, czosnku i przypraw. Jego smak oraz konsystencja przypomina klasyczny smalec, ale nie zawiera tłuszczów zwierzęcych.
Jest bogaty w błonnik, białko roślinne oraz witaminy i minerały, co czyni go bardziej odżywczym w porównaniu do klasycznego smalcu wieprzowego. Ponadto jest mniej kaloryczny, co może być korzystne dla osób dbających o linię. Warto jednak pamiętać, że smalec z fasoli nie dostarcza tych samych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach co tradycyjny smalec, takich jak witamina D.
Oczywiście smalec z fasoli nie nadaje się do smażenia i pieczenia. To jedynie zamiennik smalcu, który nadaje się do kanapek.
Źródła:
1. Gropper, S. S., Smith, J. L., & Carr, T. P. (2016). Advanced Nutrition and Human Metabolism. Cengage Learning.
2. Voet, D., Voet, J. G., & Pratt, C. W. (2016). Fundamentals of Biochemistry: Life at the Molecular Level. John Wiley & Sons.
3. Astrup, A., & Teicholz, N. (2019). Saturated fats and health: A reassessment and proposal for food-based recommendations. Journal of the American College of Cardiology, 73(4), 501-503.
4. Willett, W. C., & Stampfer, M. J. (2013). Rebuilding the food pyramid. Scientific American, 288(1), 64-71.
Czytaj także:
Smalec z jabłkiem i słonecznikiem - dietetyczny przepis
Tłuszcz a odchudzanie - 5 zdrowych tłustych produktów
Najzdrowsza margaryna — kubeczek nie ma tu nic do rzeczy
