Niedobór elektrolitów może przytrafić się każdemu. Wystarczy upalny dzień, wzmożony wysiłek fizyczny czy nieodpowiednie nawodnienie organizmu. Niewielkie odchylenie od normy w poziomie elektrolitów nie jest groźne, a jego objawy mijają szybko po uzupełnieniu brakujących jonów. Z kolei poważne zaburzenia elektrolitowe to też poważny problem zdrowotny.
Spis treści:
- Co to są elektrolity?
- Niedobór elektrolitów: objawy
- Przyczyny niedoboru elektrolitów
- Jak uzupełnić niedobór elektrolitów?
- Jak sprawdzić poziom elektrolitów w organizmie?
Co to są elektrolity?
Elektrolity to sole mineralne rozpuszczone w płynach ustrojowych człowieka, a inaczej: to wodne roztwory jonów, czyli atomów o ładunku dodatnim lub ujemnym.
Do najważniejszych elektrolitów należą:
- sód (jony sodu),
- potas (jony potasu),
- wapń (jony wapnia),
- magnez (jony magnezu),
- chlor (jony chlorkowe),
- fosfor (jony fosforanowe).
Dzięki nim organizm reguluje ilość płynów w tkankach oraz objętość krwi. Najważniejszą rolą elektrolitów jest usprawnienie przepływu wody między każdą komórką żywego organizmu. Elektrolity wpływają na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Od ich prawidłowego stężenia zależy prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego.
Najważniejszym elektrolitem zewnątrzkomórkowym jest sód, a wewnątrzkomórkowym potas.
Rola elektrolitów
Poniżej krótki przewodnik po podstawowych elektrolitach. Już na jego podstawie zorientujesz się, na pracę jakich narządów i organów wpływają:
- Sód – ważny dla utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi, objętości płynów w organizmie, wymiany płynu między organizmem a środowiskiem. Wspólnie z potasem wpływa na równowagę kwasowo-zasadową oraz przewodzenie impulsów nerwowych.
- Potas – reguluje pH komórek, zmniejsza ilość płynu w komórkach, bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych i skurczu mięśni.
- Wapń – ma znaczenie dla krzepnięcia krwi, przewodzenia impulsów nerwowych, skurczów mięśni.
- Magnez — ma znaczenie dla krzepnięcia krwi i skurczów mięśni, wspomaga działanie enzymów, wpływa na regulację temperatury ciała i ciśnienia krwi.
- Jony chlorkowe i fosforanowe – wpływają na regulację gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej.
Niedobór elektrolitów - objawy
Niedobór elektrolitów może być poważnym zagrożeniem dla zdrowia. W skrajnych przypadkach prowadzi do zaburzeń w przewodzeniu nerwowym i śmierci. Najczęściej niedoborowi elektrolitów towarzyszy odwodnienie, które jest przyczyną znacznego pogorszenia samopoczucia oraz może być przyczyną utraty przytomności.
Większość objawów niedoborów elektrolitów jest niespecyficzna, a pierwszym z nich jest zwykle silne pragnienie. Do pozostałych częstych objawów należą:
- obrzęki,
- drżenie mięśni,
- mimowolne skurcze mięśni,
- osłabiona koncentracja,
- ból głowy,
- ogólne osłabienie,
- zaburzenia ciśnienia krwi,
- biegunka lub zaparcie,
- nudności,
- osłabienie siły mięśni,
- zawroty głowy,
- zmęczenie,
- złe samopoczucie ogólne.
Skrajnymi objawami niedoboru elektrolitów mogą być zaburzenia pracy serca, porażenie mięśni, uszkodzenie nerek, a nawet śmierć.
Przyczyny niedoboru elektrolitów
Do najczęstszych przyczyn niedoboru elektrolitów należą:
- wymioty,
- biegunka,
- wysoka gorączka,
- wyczerpanie fizyczne na skutek intensywnych treningów/pracy,
- upały,
- głodówka,
- picie zbyt małej ilości wody,
- zaburzenia odżywiania,
- przyjmowanie leków przeczyszczających/moczopędnych,
- długotrwały stres.
Co jeszcze powoduje zaburzenia elektrolitowe? Do niedoborów elektrolitowych mogą prowadzić niektóre choroby, np.:
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- niewydolność nerek,
- zaburzenia hormonalne.
Niewielkie zaburzenia w ilości elektrolitów w krwi zdarzają się dość często i mogą być związane np. z intensywnym treningiem. Pamiętaj, że ciężki niedobór rozwija się stopniowo, dlatego zawsze reaguj na silne pragnienie. Szczególnie wrażliwe na odwodnienie są małe dzieci, które nie potrafią komunikować swoich potrzeb.
fot. Objawy niedoborów elektrolitów/ Adobe Stock, kieferpix
Jak uzupełnić niedobór elektrolitów?
Niewielkie zaburzenia elektrolitowe można leczyć domowymi sposobami. Dbaj, by codziennie wypijać minimum 1,5 do 2 litrów płynów dziennie. Jeśli intensywnie ćwiczysz lub pracujesz fizycznie. Możesz pić napoje izotoniczne, które pozwalają w szybkim tempie odzyskać równowagę elektrolitową. W przypadku postępującego odwodnienia np. przy zatruciu pokarmowym uzupełniaj elektrolity przy pomocy specjalnych aptecznych preparatów.
Dodatkowo możesz wspomóc organizm poprzez przyjmowanie witaminy C i picie soku pomidorowego zawierającego dużą ilość potasu. Pamiętaj jednak, że kluczową rolę w utrzymaniu poziomu elektrolitów na odpowiednim poziomie odgrywa dieta. Musi obfitować w produkty zawierające wapń, magnez, sód i potas. Pierwiastki te znajdziesz między innymi w suszonych owocach, ziemniakach, świeżych owocach (szczególnie cytrusowych), mleku, rybach, pieczywie, roślinach strączkowych, kaszach, orzechach, płatkach owsianych i... w czekoladzie.
Znaczne zaburzenia elektrolitowe wymagają przyjmowania aptecznych leków, które przepisze lekarz. Silny niedobór wymaga podania dożylnej kroplówki.
Jak sprawdzić poziom elektrolitów w organizmie?
Do sprawdzenia, czy doszło do niedoborów elektrolitów, służy badanie zwane jonogramem. Wykonuje się je z krwi. W laboratorium badane jest stężenie jonów. Można zbadać stężenie jednego, kilku lub wszystkich jonów.
Prawidłowe stężenie elektrolitów we krwi wynosi u osoby dorosłej:
- sód – 136-148 mmol/l,
- potas we krwi – 3,6-5,0 mmol/l,
- magnez – 0,7-1,1 mmol/l,
- wapń – 2,25-2,70 mmol/l,
- chlorki – 98-110 mmol/l,
- fosforany – 0,9-1,60 mmol/l.
Wykonanie pełnego jonogramu to koszt ok. 50-65 zł. Jeśli badanie wykaże nieprawidłowe stężenie któregokolwiek z jonów, należy skonsultować się z lekarzem.
Treść artykułu pierwotnie opublikowano 6.07.2016 r.
Czytaj także:
Jak zrobić naturalny izotonik do uzupełniania niedoborów elektrolitów?
Produkty bogate w magnez - lista najlepszych
Źródła potasu w diecie - co jeść, żeby uzupełnić potas w organizmie
