Grzyby jadalne w Polsce występują naprawdę licznie. Najpopularniejsze z nich to oczywiście borowiki, maślaki, podgrzybki, opieńki czy kanie, jednak istnieje spora gruba grzybów, które są mniej znane i rzadko zbierane, a jednocześnie bardzo smaczne! Mniej pospolite gatunki grzybów jadalnych mogą przypominać trujaki (np. mieć fioletowy kolor) albo mieć jadalne owocniki tylko w przypadku młodych osobników. Na jakie okazy warto zwrócić uwagę podczas grzybobrania?
Spis treści:
- Lakówka ametystowa
- Czernidłak kołpakowaty (kołpak)
- Twardzioszek czosnaczek (bedłka czosnkowa)
- Borowik ceglastopory
- Czasznica olbrzymia
- Siedzuń sosnowy (kozia broda)
- Lejkowiec dęty (kominek)
- Gąsówka fioletowawa
Grzyby jadalne mało znane: lakówka ametystowa
Lakówka ametystowa (laccaria amethystina) to fioletowy grzyb, który na pierwszy rzut oka nie sprawia wrażenia jadalnego, a tymczasem jest bardzo smaczny. Idealnie sprawdza się do suszenia i marynowania w occie. Najczęściej można je spotkać od sierpnia do listopada w lasach liściastych i mieszanych, rzadziej w iglastych, Lubią porastać stare, zmurszałe drzewa.
Kapelusz u młodych osobników jest wypukły i skierowany do dołu, u starszych - spłaszczony i lekko lejkowaty (jak np. u kurki). Jest to także jeden z jadalnych grzybów z blaszkami. Wbrew pozorom jest ich całkiem sporo. Smak lakówki jest bardzo delikatny i łagodny, a zapach słabo wyczuwalny.
fot. Grzyby jadalne mało znane: lakówka ametystowa/Adobe Stock, Stephan Morris
Mało znane jadalne grzyby: czernidłak kołpakowaty (kołpak)
Czernidłak kołpakowaty (coprinus comatus), zwany też grzybem kołpakiem, to bardzo niezwykły, ale też wyjątkowo nietrwały grzyb. Po zerwaniu należy przygotować coś z niego bardzo szybko. Już w ciągu kilku godzin może zacząć się psuć. Pokrywa się wówczas czarną mazią - są to już nowe zarodniki.
Kołpak ma dodatkowo właściwości zdrowotne, pomaga leczyć mi.in. cukrzycę oraz nadciśnienie. Nie zastąpi oczywiście farmakoterapii, ale pomaga obniżać poziom cukru oraz wartości ciśnienia. Podczas grzybobrania warto zbierać tylko młode owocniki, ponieważ starsze okazy bardzo szybko pokrywają się ciemną mazią, która nie nadaje się do jedzenia.
Mało znane grzyby jadalne: twardzioszek czosnaczek (bedłka czosnkowa)
Twardzioszek czosnkowy (mycetinis scorodonius) to uroczy grzyb z bardzo wysokim, chudym trzonkiem i zawieszonym na nim parasolowatym kapeluszem. Rośnie od maja do listopada w lasach liściastych, szczególnie bukowych. Ma mocno wyczuwalny czosnkowy smak i zapach. Z tego powodu traktowany jest jako grzybowy dodatek do potraw, a nie ich baza. Jadalne są przede wszystkim kapelusze - nóżka jest zbyt cienka i trudno będzie ją dobrze oczyścić.
Łatwo pomylić go z twardzioszkiem szczypiorkowym, który nie jest trujący, ale ma bardzo ostry, piekący smak, przez co uważa się go za niejadalny.
fot. Mało znane grzyby jadalne: twardzioszek czosnaczek/Adobe Stock, weinkoetz
Borowik ceglastopory: jadalny, a ciągle pomijany
Borowik cegalstopory (neoboletus erythropus) to bardzo ciekawa odmiana borowika, o charakterystycznym, ciemnoczerwonym lub pomarańczowym trzonku. Ma jednak doskonałe walory smakowe i idealnie nadaje się do wszystkich potraw grzybowych. Podobny jest do borowika szlachetnego, ale można go także pomylić z mocno trującym (a czasem nawet śmiertelnym) borowikiem szatańskim.
Borowiki ceglastopore można znaleźć głównie na terenach podgórskich, w lasach iglastych, szczególnie pod świerkami. Występują licznie od maja do listopada.
Jadalny grzyb mało znany: czasznica olbrzymia
Ta wielka purchawka lub pieczarka to pyszna w smaku czasznica olbrzymia (calvatia gigantea). Nie występuje powszechnie, ale już jeden osobnik wystarczy na obiad dla dużej rodziny. Ma naprawdę pokaźny kapelusz w kształcie kuli i praktycznie pozbawiony jest trzonu.
Młode osobniki są białe lub kremowe, a starsze - lekko brązowawe. Miąższ czasznicy jest miękki i jędrny. Można przygotować go na wiele sposobów (np. wykorzystać jako... spód do pizzy!).
Siedzuń sosnowy (kozia broda): jadalny grzyb, ale mało znany
Obok tego osobnika niedoświadczony grzybiarz przejdzie obojętnie, myśląc, że jest to kolejny trujak. Siedzuń sosnowy, nazywany często szmaciakiem albo grzybem kozią brodą (sparassis crispa), przypomina nieco rafę koralową. Z daleka może wyglądać jak kalafior. Trudno mówić o kapeluszu - kształt siedzunia jest bardzo nieregularny i przypomina karbowaną sałatę. Owocnik może być naprawdę pokaźnych rozmiarów.
Ze względu na swój osobliwy wygląd grzybiarze często go omijają. Niektórzy robią to dlatego, że kozia broda nie wygląda jak grzyb jadalny, inni - aby nie pomylić go z lekko trującą koralówką.
Jadalny, ale mało znany grzyb: lejkowiec dęty (kominek)
Lejkowiec dęty, potocznie zwany kominkiem, to ciekawy gatunek, który nie występuje często, przez co jest dość mało popularny, nawet wśród zapalonych grzybiarzy. Nie zachęca też jego wygląd - kominek ma ciemny trzon i kapelusz wywinięty do góry, jak u kurki.
Tak naprawdę bardzo trudno pomylić go z jakimkolwiek innym grzybem. Ma łagodny smak i świetnie sprawdza się do sosów czy zup, a także do przygotowania marynowanych grzybów. Świetnie sprawdzi się także jako baza farszu do pierogów.
Gąsówka fioletowawa: niepozorny jadalny okaz
Gąsówka fioletowawa (lepista nuda) to kolejny fioletowy grzyb, zaliczany do jadalnych, lecz mało znanych. Ma dość spory, płaski kapelusz o lekko sinym kolorze oraz wysoki trzon. W Polsce możemy go spotkać w lasach liściastych i iglastych. Rośnie też powszechnie w parkach, na polanach i przy drogach.
Warto jej szukać przede wszystkim od września do listopada, ale czasem pojawia się także na wiosnę (zależy to w dużej mierze od warunków pogodowych w danym roku).
Jej smak jest łagodny, a zapach niektórzy określają jako owocowy. Możesz z niej przygotować sosy, zupy oraz słone potrawy, takie jak tarty.
fot. Jadalne grzyby mało znane: gąsówka/Adobe Stock, Henri Koskinen
Czytaj także:
Niektóre podgrzybki mogą być trujące
Jak rozpoznać pieczarkę polną?
Palce diabła: grzyb o ciekawym wyglądzie
