Wiele osób wierzy w zdrowotne i lecznicze właściwości yerba mate. I choć nauka pokazuje, że napar ten ma duży prozdrowotny potencjał, to ciągle jeszcze nie można tego stwierdzić ponad wszelką wątpliwość. Daleko jeszcze do tego, aby naukowcy i lekarze zalecali picie yerba mate jako remedium na różne dolegliwości i potrafili wskazać odpowiednią dawkę.
Spis treści:
- Yerba mate – właściwości zdrowotne i lecznicze
- Właściwości odchudzające yerba mate
- Magiczne właściwości yerba mate
- Co to jest yerba mate?
Yerba mate – właściwości zdrowotne i lecznicze
Zacznijmy od przypisywanych yerba mate właściwości zdrowotnych, które wymieniane są w informacjach promocyjnych tego napoju. Wszystkie wymieniane działania yerba mate mają pewne odzwierciedlenie w badaniach naukowych, ale wiele badań prowadzono in vitro lub na zwierzętach, co nie pozwala stwierdzić, że identyczne działanie yerba mate będzie miała u ludzi. Dlatego z ostrożnością należy podchodzić do większości przypisywanych yerba mate właściwości.
Wśród nich wymienia się:
- stymulowanie układu nerwowego;
- działanie moczopędne;
- działanie przeciwreumatyczne;
- ochrona wątroby;
- obniżanie poziomu cukru we krwi,
- łagodzenie procesów zapalnych;
- działanie przeciwmutagenne (zmniejszać ryzyko zachorowania na raka),
- zmniejszanie napięcia ścian naczyń krwionośnych, co sprzyja obniżaniu ciśnienia krwi,
- zdolność do wychwytywania niektórych szkodliwych substancji, np. nadtlenków,
- hamowanie niekorzystnych przemian nienasyconych kwasów tłuszczowych w wyniku reakcji wolnorodnikowych, co prowadzi do powstawania szkodliwych substancji, np. dialdehydu malonowego, który ma m.in. właściwości rakotwórcze.
Zawarta w yerba mate kofeina ma też opóźniać wchłanianie tłuszczów i korzystnie wpływać na serce. Wszystkie te działania mają potencjał obniżania ryzyka zachorowania na niektóre poważne choroby. W jednym z badań zaobserwowano, że picie yerba mate może zmniejszać ryzyko przerzutów w niektórych rodzajach nowotworów.
Z wszystkich tych właściwości yerba mate największe odzwierciedlenie w wynikach badań ma
stymulowanie układu nerwowego. Picie naparu z ostrokrzewu paragwajskiego poprawia koncentrację i zwiększa poziomu energii. To zasługa kofeiny, której w filiżance yerba mate jest tyle samo co w filiżance kawy.
W tym miejscu należy wspomnieć o tym, że yerba mate przypisywano też niekorzystne działanie. Oskarżenia były poważne: Rakotwórczość yerba mate. Okazało się jednak, że nie można jednoznacznie powiedzieć, że yerba mate zwiększa ryzyko zachorowania na raka.
Przeciwwskazania do picia yerba mate
Ze względu na zawartość kofeiny yerba mate może nie być odpowiednim napojem dla osób z nadwrażliwością na kofeinę. U nich może bowiem powodować bóle głowy, migreny, podnosić ciśnienie krwi.
Z tego samego powodu po napar z ostrokrzewu paragwajskiego nie powinny zbyt często sięgać kobiety w ciąży lub pilnować dziennej dawki kofeiny.
Wśród właściwości yerba mate trzeba też wymienić możliwość wchodzenia w reakcje z niektórymi lekami, np. stosowanymi w chorobie Parkinsona czy do obniżania napięcia mięśniowego lub przeciwdepresyjnymi. Picie „yerby” może nasilać działanie tych medykamentów.
Yerba mate green – właściwości
Yerba mate green to odmiana, która wyróżnia się tym, że liście ostrokrzewu paragwajskiego są suszone gorącym powietrzem, ale nie używa się do tego ani ognia, ani dymu. To sprawia, że listki pozbawione są WWA – substancji szkodliwych powstającyh podczas wędzenia, grillowania czy suszenia w dymie.
Yerba mate green ma takie same właściwości jak tradycyjna „yerba”, ale ze względy na inny sposób obróbki, nie budzi podejrzeń o rakotwórczość.
Właściwości odchudzające yerba mate
Przeprowadzono już wiele badań na temat właściwości odchudzających napoju. Okazało się, że napar z yerba mate może pomagać w obniżaniu wagi u osób otyłych. Osoby, które regularnie piły yerba mate, potrzebowały też mniejszych porcji posiłków do zaspokojenia głodu. Szybciej czuły się najedzone.
Inne badania wykazały, że yerba mate może pomóc zmniejszać masę ciała, BMI, WHR (waist to hip ratio) i redukować ilość tłuszczu brzusznego. Wykazuje też działanie ograniczające zdolność komórek tłuszczowych do magazynowania tłuszczu i ułatwia organizmowi korzystanie z niego jako źródła energii, czyli ma pomagać spalać tłuszcz.
Wiele z tych badań było przeprowadzonych na ludziach, więc wydaje się, że faktycznie yerba mate może wspomagać starania o uzyskanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Podobno efekt odchudzający wspomaga dodanie wodorostów brunatnic (np. morszczynu), werbeny, lub mięty pieprzowej.
fot. Właściwości odchudzające yerba mate/ Adobe Stock, tilialucida
Magiczne właściwości yerba mate
Yerba mate jest w niektórych częściach Ameryki Południowej elementem kultu i wierzeń i używa się jej podczas ważnych ceremonii plemiennych.
Zgodnie z wierzeniami miejscowych ludów napój ten uważany jest za magiczny i za każdym razem, gdy jest spożywany, ma działać nie tylko na ciało, ale i ducha oraz umysł. Ma zwiększać kreatywność, umożliwiać wgląd w siebie, zwiększać świadomość i klarowność myślenia.
Yerba mate noszono przy sobie jak talizman w celu przyciągnięcia partnera. Stosowana była podczas rzucania zaklęć i rytuałów miłosnych. Podobno dodanie suszu do napoju partnera i własnego pomaga zwiększyć wzajemne pożądanie i poprawić relacje. Podobnie ma działać posypywanie prześcieradła w sypialni. Z kolei w momencie podjęcia decyzji o zerwaniu relacji, wystarczy podczas dzielenia się z partnerem naparem odrobinę wylać na ziemię, a związek się rozpadnie.
Co to jest yerba mate?
Herbata yerba mate nazywana bywa Napojem Bogów, a produkowana jest z wysuszonych liści ostrokrzewu paragwajskiego. Jeśli chodzi o nazewnictwo, chyba najprościej byłoby powiedzieć, że pochodzi od hiszp. „mate” – krzew oraz „hierba” – trawa. Często bowiem bywa nazywana herba mate. Mate to także nazwa tykwy, z której pije się ową herbatę – tak zacna mieszanka zasługuje na odpowiedni sposób podania i zaparzania.
Napój znany jest również pod nazwą herbaty Jezuitów oraz zielonego złota Indian. Ma to związek z Indianami Guarani z Paragwaju, którzy na początku XVI wieku parzyli liście z gałęzi wędzonych wcześniej nad ogniem. Napój pobudzał Indian i uszczęśliwiał, choć jeszcze nie wiedziano zbyt wiele na temat jego właściwości. Napar posmakował Hiszpanom, którzy zajęli się uprawą krzewów, co okazało się dosyć proste i opłacalne – z jednej rośliny w ciągu roku można uzyskać nawet 40 kg suszu.
Rodzaje yerba mate
Istnieje wiele gatunków napoju. Są to między innymi:
- Amanda – wywodzący się z prowincji Misiones w Argentynie. Dosyć łagodny, polecany do codziennego spożywania nawet tym mało wytrawnym smakoszom.
- Nobleza Gaucha – bardzo popularny gatunek yerba mate w Argentynie. Ma mocny smak i wykazuje działanie silnie pobudzające. Można go spotkać w trzech wariantach. Yerba mate Nobleza Gaucha sin palo – są to same wysuszone listki (sin palo, a więc bez łodyżek – dosłownie „bez kija”). Yerba mate Nobleza Gaucha Molienda – składa się zarówno z łodyżek jak i listków). Yerba mate Nobleza Gaucha Cosecha Seleccionada – w tej wersji wymagane jest dwuletnie leżakowanie grubo ciętych gałązek i listków.
- Rosamonte – charakteryzuje się bardzo intensywnym aromatem. Wymaga długiego okresu leżakowania w towarzystwie drzewa różanego dzięki któremu zyskuje niepowtarzalny różany aromat. Co ciekawe gatunek ten jest popierany przez Argentyńskie Towarzystwo Kardiologiczne.
- Romance – ten gatunek cechuje z kolei niezwykle delikatny smak. Zawiera dużo witaminy B1, B6 oraz żelazo.
- Union oraz Taragui – gatunki te są naturalną odmianą yerba mate, najczęściej występują w owocowych kombinacjach – z dodatkiem jabłka, brzoskwini czy pomarańczy.
Sposób parzenia yerba mate i potrzebne narzędzia
Parzenie yerba mate to prawdziwy rytuał – nie wystarczy kubek i gorąca woda. Wprawdzie na dobrą sprawę odpowiednio długie parzenie pod przykryciem sprawi, że uzyskamy jakikolwiek smak, jednak intensywny i aromatyczny będzie dopiero wtedy, gdy poświęcimy temu czas, uwagę i… serce.
Naczyniem, w którym zaparza się susz oraz z którego pije się napar jest mate. Może być wykonane z tykwy lub z ceramiki. Do picia służy bombilla – specjalny rodzaj metalowej słomki zakończonej siteczkiem, co zapobiega dostaniu się do niej fusów. Rurka może być pozłacana lub posrebrzana.
Do naczynia wsypuje się susz, który zajmuje od ¼ do ¾ wysokości. Następnie potrząsa się nim kilka razy zamykając otwór dłonią. Dopiero wtedy umieszcza się bombillę i wlewa tylko tyle wody (o temp. 65 – 80 stopni), by przykryła liście. Liście i łodyżki szybko wchłoną wodę, wówczas można dolać wody do pełna.
Naczynie można uzupełniać gorącą wodą jeszcze wiele razy – nawet liście i łodyżki zalane trzynasty raz uwolnią wspaniały smak, a na pój nie straci cennych właściwości.
Ciekawostki o yerba mate
Mate występuje pod wieloma postaciami, można ją pić także na słodko. W Urugwaju jednak bardzo rzadko można spotkać mężczyzn pijących mate dulce (słodką), ponieważ mówi się, że panowie pijący słodką mate są bici w domach przez swoje żony. Jako że męska ambicja nie pozwala im na podobne przypuszczenia – piją wyłącznie gorzką (przynajmniej publicznie).
W myśl niecodziennego sposobu parzenia można zamiast wody użyć słodkiego mleka. W Paragwaju mieszankę gorzkich traw zalewa się gorącym karmelem, dodatkowo często dodaje się trawę cytrynową. Istnieje jednak również przeciwny biegun – mate zalewana zimną, niemal lodowatą wodą – nazywa się wówczas terere.
W Paragwaju i północno-wschodniej części Argentyny popularne jest dodawanie soków owocowych, skórki cytrynowej, a nawet kawy. W północno-zachodnich regionach Argentyny mate często ma kolor bordowy, powszechnie dodaje się do niej… brandy.
Źródła:
Bige İncedayı, Ömer Utku Çopur, Azime Özkan Karabacak, Ertürk Bekar „A Perspective on Consumption of Energy Drinks”. 16.2.6 Yerba Mate, 2019
C.I. Heck, E.G. De Mejia, Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, Journal of Food Science, 2007
Artykuł został pierwotnie opublikowany 17.02.2011 r.
Czytaj także:
Właściwości i zastosowanie zielonej herbaty
Czy niebieska herbata jest niebieska i jak działa?
Jak prawidłowo parzyć herbatę?
