O diecie na stłuszczenie wątroby i o tym, czym jest ta choroba, opowiedziała nam dr Agnieszka Jarosz z Instytutu Żywności i Żywienia, ekspert kampanii Zarządzanie Kaloriami.
Dr Agnieszka Jarosz: Stłuszczenie wątroby (fatty liver disease) do niedawna kojarzyło się głównie z osobami mającymi problem alkoholowy. Tymczasem ta choroba występuje również u osób pijących umiarkowanie lub wcale (tzw. niealkoholowe stłuszczenie wątroby – NAFLD), ale chorujących na otyłość lub nadwagę (już u dzieci!), a także u osób z cukrzycą czy zaburzeniami hormonalnymi, u nadużywających leki, a nawet u głodzących się. Polega ona na magazynowaniu tłuszczu w komórkach wątroby, co niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie tego narządu.
W przypadku osób ze stłuszczeniem wątroby dochodzi do dużego przeładowania tłuszczem komórek wątrobowych, zlewania się kropelek tłuszczu i powstawania torbielek tłuszczowych z odczynem zapalnym – to tzw. stłuszczenie z zapaleniem. Na tym etapie proces chorobowy jest całkowicie odwracalny i tu bardzo pomocna jest dieta wątrobowa. W przypadkach dalszego działania czynnika toksycznego dochodzi do nasilenia zmian zapalnych z rozrostem łącznotkankowym i postępującym włóknieniem. Ostatecznym etapem choroby jest całkowita przebudowa miąższu wątroby, która w 4-8% przypadków prowadzi do tzw. stłuszczeniowej marskości wątroby. Stłuszczenie zatem może doprowadzić do powstania stanu zapalnego, zwłóknienia, a nawet do marskości wątroby.
Spis treści:
- Stłuszczenie wątroby – dieta
- Przykładowy jadłospis diety na stłuszczenie wątroby
- Jaki ruch jest wskazany przy stłuszczeniu wątroby?
Stłuszczenie wątroby – dieta
Na początek warto zaznaczyć, że leczenie stłuszczenia wątroby koniecznie musi uwzględniać eliminację czynników uszkadzających. Należy zatem np. uregulować gospodarkę węglowodanową, zając się problemami metabolicznymi, o ile istnieją, zmniejszyć insulinooporność m.in. poprzez redukcję masy ciała (chociaż o 10%). To może oznaczać konieczność konsultacji z lekarzami i dietetykiem.
Dieta na stłuszczenie wątroby, a właściwie jej szanse na wyleczenie choroby, przede wszystkim zależą od poziomu stłuszczenia wątroby. Jeśli chory znajduje się na wczesnym stadium, jest szansa na całkowitą regenerację wątroby. Na dalszych etapach może być już dużo trudniej. Na pewno jednak dieta da efekty nawet w bardziej zaawansowanych przypadkach.
Trzeba pamiętać, że zmiany w diecie i stylu życia nie będą chwilowe, ale należy je wprowadzić już na całe życie. Powrót do starych nawyków żywieniowych, czyli ciężkostrawnej diety czy siedzącego trybu życia, spowoduje bowiem nawrót choroby.
Co najlepiej jeść na stłuszczenie wątroby
Przy stłuszczeniu wątroby kluczowy jest odpowiedni wybór produktów białkowych. Polecane jest szczególnie białko chudego mięsa, jaja (gotowane na miękko, niesmażone), chude mleko, jogurty i kefiry. Podaż białka nie powinna jednak przekraczać ilości 1 g/kg masy ciała. Nieco inne zasady dotyczą sportowców.
W diecie chorych powinny również znaleźć się produkty zbożowe bogate w błonnik, czyli pełnoziarniste pieczywo, kasze grubo- i średnioziarniste czy razowe makarony. Jeśli chory dobrze je toleruje, należy spożywać jak najwięcej świeżych warzyw do każdego posiłku, które dostarczą błonnik, witaminy i antyoksydanty. W mniejszej ilości może sięgać po świeże owoce (około 1 porcji dziennie) ze względu na dużą ilość fruktozy. Należy wybierać owoce zawierające błonnik w znacznej ilości, który spowalnia wchłanianie cukrów i reguluje pasaż jelitowy, np. maliny, porzeczki, jagody.
Jeśli chodzi o tłuszcze, to używajmy tłuszczów roślinnych, np. oliwy z oliwek czy oleju rzepakowego, bardzo istotne będą również tłuszcze z rodziny omega-3, które mają korzystny wpływ na pracę wątroby. Tłuszcze nie powinny pokrywać więcej niż 30% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Dotyczy to tłuszczu widocznego i niewidocznego, a zatem nie należy przesadzać z ilością tłuszczu dodawanego do potraw czy smarowania.
Czego nie wolno jeść przy stłuszczeniu wątroby?
Przede wszystkim należy unikać tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego. Znajdziemy je w tłustym mięsie, serach żółtych czy śmietanie. Idąc tropem tłuszczów, trzeba również znacznie ograniczyć produkty smażone na rzecz tych świeżych, pieczonych czy duszonych bez uprzedniego obsmażania lub gotowanych.
W przypadku diety na stłuszczoną wątrobę istotne jest też ograniczenie podaży produktów szybko podnoszących stężenie glukozy we krwi, czyli przede wszystkim węglowodanów prostych – cukrów. Niewskazane jest spożywanie dużych ilości cukru w postaci słodyczy, kompotów, soków czy dżemów nawet własnej produkcji. I bardzo ważne – należy całkowicie zrezygnować z alkoholu pod wszelaką postacią.
Uwaga! Dieta ketogeniczna, choć może sprzyjać utracie masy ciała, co przy NAFLD jest zalecane, nie powinna być stosowana przy tej chorobie na własną rękę. Istnieją bowiem sprzeczne informacje, jakie płyną z badań naukowych na temat wpływu diety keto na pacjentów ze stłuszczeniem wątroby. Dlatego ułożona dieta indywidualnie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem.
Dieta w stłuszczeniu wątroby – podsumowanie
Poniżej skumulowane wskazówki dotyczące diety w przypadku NAFLD. Ponieważ dieta odgrywa bardzo dużą rolę w leczeniu stłuszczenia wątroby, warto je zapamiętać:
- Zrezygnuj z alkoholu, a najlepiej wszystkich używek, aby nie obciążać wątroby toksynami.
- Ogranicz spożycie tłuszczu, zwłaszcza tłuszczów nasyconych i trans.
- Unikaj żywności wysokokalorycznej, słodzonych napojów oraz produktów bogatych w cukry dodane, ograniczaj produkty zawierające cukry proste.
- Zwiększ spożycie błonnika poprzez jedzenie warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych i strączkowych.
- Ogranicz ilość soli w diecie, aby pomóc w kontrolowaniu ciśnienia krwi.
- Pij dużo wody, aby utrzymać odpowiednie nawodnienie.
U osób chorych na stłuszczenie wątroby bardzo ważne jest też monitorowanie liczby spożywanych kalorii i utrzymywanie zdrowej masy ciała.
fot. Jadłospis diety na stłuszczenie wątroby/ Adobe Stock, Valerii Apetroaiei
Przykładowy jadłospis diety na stłuszczenie wątroby
Poniżej przykład dziennego menu diety w niealkoholowym stłuszczeniu wątroby, a w nim odsyłamy do przepisów, które można wykorzystać. Ten sam jadłospis można oczywiście stosować jako dietę dla osób, u których chorobę spowodował alkohol. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek diety zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby dostosować jadłospis do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.
Śniadanie:
- owsianka z dodatkiem migdałów i jagód.
- kawa lub herbata z mlekiem (najlepiej niskotłuszczowym lub roślinnym „mlekiem”).
Drugie śniadanie:
- 1-2 kromki pieczywa razowego z plasterkiem drobiowej wędliny, liściem sałaty i 2 plastrami pomidora.
Obiad:
- grillowana pierś kurczaka lub indyk bez skóry,
- kasza gryczana lub brązowy ryż,
- gotowane brokuły lub marchewka.
Podwieczorek:
- niewielki grejpfrut zjadany z albedo (tymi białymi skórkami ze środka owocu).
Kolacja:
- pieczony łosoś lub dorsz,
- sałatka z pomidorów, ogórków i sałaty z oliwą z oliwek i cytryną.
- quinoa lub kasza jaglana.
Przekąska przed snem (opcjonalnie):
- marchewka lub seler krojony w słupki z hummusem.
Jaka aktywność fizyczna jest wskazana przy stłuszczeniu wątroby?
Przy tego rodzaju schorzeniach wskazana jest aktywność aerobowa, bo to ona najlepiej wykorzystuje wolne kwasy tłuszczowe. Dzięki wysiłkowi nie odkładają się one w wątrobie, a nawet te już w niej odłożone zostają wykorzystane. Osoby otyłe powinny natomiast zacząć od spokojniejszej formy ruchu, jak marsz czy nordic walking. Dopiero gdy przestaną one być męczące, można przejść do intensywniejszych form ruchu jak basen czy jazda na rowerze.
Możliwe jest też wykonywanie ćwiczeń siłowych o umiarkowanej intensywności. Trening taki potrafi też skutecznie wspomagać zmniejszanie masy ciała. Zawsze jednak trzeba pamiętać o tym, że jakikolwiek ruch jest lepszy niż brak aktywności fizycznej.
Artykuł pierwotnie opublikowano 20.10.2016 r.
Czytaj także:
Dieta odchudzająca – jadłospis na 7 dni
Dieta w proszku – wady i zalety, ranking
Jaką dietę na jelita stosować w różnych schorzeniach
