Ksylitol jest dopuszczony do stosowania jako słodzik w przemyśle spożywczym, chociaż w Unii Europejskiej nie wolno go stosować jako słodzika do napojów. Dozwolony jest jednak np. jako substancja słodząca gumy do żucia. Mogą z niego korzystać także cukrzycy czy osoby odchudzające się. Trzeba jednak jasno powiedzieć, że długoterminowy jego wpływ na zdrowie nie został jeszcze dokładnie przebadany. Gdyby jednak ksylitol był trucizną, z pewnością nie byłby dopuszczony do stosowania.
Spis treści:
- Czy ksylitol jest szkodliwy dla człowieka?
- Czy ksylitol jest zdrowszy od cukru?
- Ksylitol – przeciwwskazania
Czy ksylitol jest szkodliwy dla człowieka?
Ksylitol, zwany też cukrem brzozowym i E 967, to organiczny związek chemiczny (pięciowęglowy alkohol polihydroksylowy) o słodkim smaku. Stosowany jako słodzik, zamiennik cukru, który nie wykazuje działania próchnicotwórczego. Nie jest jednak słodzikiem pozbawionym kalorii, choć dostarcza ich mniej niż cukier, bo 240 kcal na 100 g, podczas gdy cukier dostarcza ich ok. 400 w 100 g.
Czy ksylitol to chemia?
Cóż, każda substancja to w pewnym sensie chemia. Cukier i woda także są substancjami chemicznymi. Jeśli jednak chodzi o to, czy to sztucznie wytworzona substancja chemiczna, to odpowiedź brzmi: nie, to naturalny związek chemiczny występujący w niektórych warzywach, owocach i drzewach. Niegdyś ksylitol pozyskiwano z brzozy, obecnie uzyskiwany jest też np. z kukurydzy.
Ksylitol jako substancja słodząca jest właśnie pozyskiwany z roślin, a nie wytwarzany sztucznie. Trzeba jednak pamiętać, że ekstrakcja ksylitolu i nadanie mu postaci drobnych kryształków wymaga zastosowania różnych procesów chemicznych — ekstrakcji chemicznej lub enzymatycznej, hydrolizy, krystalizacji.
Warto też wiedzieć, że ksylitol wytwarzany może być w naturalny sposób z węglowodanów przez bakterie jelitowe. Jednak tak wytworzonego ksylitolu w ludzkim organizmie jest bardzo mało.
Czy ksylitol jest toksyczny dla wątroby?
Dla ludzkiej wątroby ksylitol zjadany w ilościach stosowanych w przemyśle spożywczym nie jest toksyczny i jest uważany przez WHO za substancję bezpieczną. Wiadomo, że dzienne zjadanie do 30 a nawet 50 g ksylitolu (w dawkach podzielonych) jest bezpieczne dla ludzi, choć zwykle trzeba czasu, aby organizm zaadaptował się do jego trawienia. Zanim to nastąpi, mogą występować objawy ze strony układu pokarmowego – biegunka, wzdęcia. Później nawet do 70 g ksylitolu dziennie już nie wywołuje takich dolegliwości.
Z jelita cienkiego ksylitol trafia do wątroby, gdzie jest metabolizowany przez enzymy w zupełnie innym szlaku niż cukier. W wyniku tego procesu powstaje dwutlenek węgla i woda, czyli nieszkodliwe substancje, których organizm potrafi się w prosty sposób pozbyć.
Ksylitol - trucizna dla psa
Niestety ksylitol jest wysoce toksyczny dla psów. Nawet niewielkie jego ilości mogą spowodować duży spadek poziomu glukozy we krwi. U człowieka ksylitol nie powoduje wyrzutu insuliny, natomiast pod jego wpływem u psów dochodzi do uwolnienia insuliny, która powoduje gwałtowny spadek ilości glukozy we krwi. Zwykle następuje to po upływie 30-60 minut od momentu, gdy pies zje ksylitol. Wtedy może dojść nawet do śmierci zwierzaka.
Z kolei większe dawki ksylitolu u psów wywołują niewydolność wątroby i także mogą być przyczyną ich śmierci.
Czy ksylitol jest zdrowszy od cukru?
To zależy dla kogo. Jednak generalnie ksylitol uznaje się za zdrowszy dla ludzi od cukru w związku z tym, że:
- ma niski indeks glikemiczny – nie podnosi poziomu cukru we krwi, co ma znaczenie dla cukrzyków i może mieć znaczenie dla osób odchudzających się lub dbających o linię;
- nie szkodzi zębom – bakterie w jamie ustnej nie potrafią fermentować ksylitolu, dzięki czemu nie jest on dla nich pożywką i nie sprzyja powstawaniu kamienia nazębnego oraz próchnicy. To dlatego w bezcukrowych gumach do żucia często znajduje się właśnie ta substancja słodząca;
- pomaga zapobiegać infekcjom uszu – te same bakterie, które na zębach tworzą kamień, mogą wywoływać zapalenie ucha środkowego. Ksylitol w produktach dla dzieci zmniejsza u najmłodszych ryzyko wystąpienia infekcji uszu;
- ksylitol wykazuje działanie przeciwoksydacyjne – słodzik ten może pomagać w zwalczaniu wolnych rodników, dzięki czemu spada ryzyko chorób, które mogą być inicjowane stresem oksydacyjnym i stanami zapalnymi.
fot. Czy ksylitol jest szkodliwy dla człowieka/ Adobe Stock, Maik Dörfert
Co jest zdrowsze: ksylitol czy cukier?
Duże dawki cukru lub jadanie go często z pewnością zdrowe nie jest. Ani dla figury, ani dla wątroby, ani dla zębów. Jadany w niewielkich ilościach zdrowym osobom nie zaszkodzi. Natomiast ksylitol stosowany w dozwolonych ilościach najprawdopodobniej nie jest szkodliwy dla wątroby i prawdopodobnie dla reszty organizmu ludzkiego, a ma przy tym kilka, wymienionych wyżej, korzystnych działań.
Nie znamy odległych skutków i wpływu na zdrowie długotrwałego stosowania ksylitolu. Wiadomo natomiast, że być może szkodliwe mogą działać długoterminowo przyjmowane duże dawki tego słodzika. U myszy słodzik ten, gdy stanowił 20% ich diety przez 2 lata, potrafił wywoływać łagodne i złośliwe guzy, kamienie moczowe, zapalenie pęcherza moczowego. Stosowany w ilości 2% diety myszy, nie wywoływał takich zmian.
Natomiast w przypadku hipoglikemii, czyli gdy ktoś będzie się czuł źle z powodu zbyt niskiego poziomu cukru we krwi, w takiej sytuacji zdrowszy będzie cukier niż ksylitol, który nie podniesie poziomu glukozy we krwi. No i raz jeszcze przypominamy – dla psów ksylitol w żadnej ilości zdrowy nie jest.
Ksylitol – przeciwwskazania
Choć ksylitol nie jest trucizną, nie powinny go stosować osoby ciężarne oraz karmiące piersią, gdyż słodzik ten nie został przebadany pod kątem bezpieczeństwa jego stosowania w takich stanach. To nie jest tak, że szkodzi dziecku, lecz że nie wiemy na pewno, czy mu nie zaszkodzi.
Z ksylitolu często powinny także zrezygnować osoby z zespołem jelita drażliwego lub stosujące dietę FODMAP. W ich przypadku zjadanie słodkich alkoholi może nasilać dolegliwości.
Źródła:
1. Kauko K. Mäkinen „Gastrointestinal Disturbances Associated with the Consumption of Sugar Alcohols with Special Consideration of Xylitol: Scientific Review and Instructions for Dentists and Other Health-Care Professionals”, 2016, Int J Dent. 2016; 2016: 5967907. doi: 10.1155/2016/5967907
2. Xylitol causes some cancers in mice, Chemical & Engineering News Ar-chive 1977 55 (47), 7. DOI: 10.1021/cen-v055n047.p007
Czytaj także:
W czym ksylitol jest lepszy od cukru i innych słodzików?
Co wybrać: ksylitol czy erytrytol?
Co jest lepsze: ksylitol czy stewia?
