Tradycja tłustego czwartku wywodzi się z czasów pogańskich. W dzień, gdy żegnano zimę i witano wiosnę, odbywała się wielka uczta. Jedzono tłuste mięsa, pito wino, a przysmakiem były właśnie pączki, jednak nie na słodko, ale nadziewane słoniną, zrobione z ciasta chlebowego.
Smażone na smalcu były prawdziwą bombą kaloryczną. Można powiedzieć, że to, ile kalorii ma pączek dzisiaj, nijak ma się do starych zwyczajów kulinarnych.
Tradycja tłustego czwartku w Polsce
Choć nie wiadomo dokładnie skąd wzięła się nazwa „pączek”, faktem jest, że przysmak przeszedł prawdziwą ewolucję. Dawniej w tłusty czwartek pączki były tak ciężkie, że - jak pisał historyk Jędrzej Kitowicz - można nimi było podbić oko. W XVII wieku pączki z piekarnika, dietetyczne pączki czy pączki bezglutenowe raczej nie zyskałyby uznania.
A skąd się wziął tłusty czwartek? Początkowo wypadał we... wtorek, tuż przed środą popielcową. Z czasem jednak okres świętowania wydłużył się i trwał nawet tydzień. Tłusty czwartek zaczynał zatem ostatni dzień karnawału, w którym nie brakowało tańców i ucztowania.
Zwyczaje związane z zakończeniem karnawału, różniły się w zależności od regionu. Nie brakowało także przysłów i zabobonów związanych z tłustym czwartkiem.
W Wielkopolsce z tłustym czwartkiem wiązał się zwyczaj pomyjki - kto nie pomagał w kuchni i nie zmywał naczyń, nie mógł liczyć na dobry rok. Powszechnie uważało się też, że w tłusty czwartek odmówienie sobie pączka sprawi, że nie będzie się wiodło przez najbliższy rok.
W Małopolsce tłusty czwartek nazywany był combrowym czwartkiem. Nazwa miała pochodzić od wójta lub burmistrza, który zmarł w ostatni czwartek karnawału, a który nie pozwalał handlować na krakowskim rynku. W każdą kolejną rocznicę jego śmierci hucznie świętowano.
fot. Adobe Stock
Tradycja tłustego czwartku na świecie
We Francji zamiast typowy tłusty czwartek obchodzi się we wtorek (jest to Mardi Gras) przed środą popielcową. Podaje się naleśniki i gofry oraz pączki i faworki.
Naleśniki królują także na stołach brytyjskich. W Finlandii na stołach pojawiają się słodkie bułeczki z bitą śmietaną, pastą migdałową i dżemem. Popularnie podaje się też naleśniki i bliny.
W Rosji ucztowanie trwa przez cały tydzień i nazywa się maslenica - podaje się bliny.
Niemieckie pączki są mniej tłuste od znanych nam tradycyjnych słodkości, a węgierskie - nie mają nadzienia.
Dawniej Rzymianie raz w roku obchodzili tzw. tłusty dzień, w którym nie żałowali sobie tłustych dań, głównie mięsa.
Pączki na tłusty czwartek - tradycja
Dawne pączki faszerowane były kawałkami słoniny, skwarkami i mięsem.
Pączki przyrządzane na słodko prawdopodobnie są zapożyczeniem z kuchni arabskiej. W Polsce pojawiły się w XVI wieku, ale miały postać chrustu i racuchów. Okrągłe pączki na wsiach popularne stały się dopiero w wieku XIX.
W XVIII wieku do wyrobu pączków zaczęto używać drożdży i właśnie wtedy stały się lżejsze. Jednocześnie zyskały znany dziś kulisty kształt i jasną obwódkę - znak, że smażone są na świeżym tłuszczu.
Zobacz przepisy na pączki i faworki:
Róże karnawałowe
Prosty przepis na faworki
Pączki wegańskie
