Co kraj to obyczaj – rytuał spożywania posiłków właściwy dla danego narodu w innej kulturze może zostać uznany za nieprzyzwoity. Zachowania takie jak głośne bekanie przy stole (popularne i naturalne wśród Arabów oraz Hindusów) mogą być wyrazem uznania dla gospodarza serwującego przyjemne podniebieniu specjały, dla Europejczyków zaś zachowanie tego typu zostanie potraktowane jako przejaw grubiaństwa i braku kultury.
Nie dziwi nas to, że w czasie obiadu przepraszając współbiesiadników odchodzimy od stołu, podczas gdy Japończycy nie odważą się na taki krok aż wszystko nie zostanie zjedzone nawet, jeśli przyjęcie trwa kilka godzin.
Często zasady obowiązujące podczas wspólnego posiłku nie kończą się wraz ze spożyciem ostatniego kęsa. W niektórych obrządkach kodeks savoir vivre’u przewiduje np. wypowiedzenie określonych fraz po zakończeniu jedzenia.
Naturalne wydaje się nam jedzenie za pomocą sztućców. Nawet, jeśli organizujemy przyjęcie na zasadzie szwedzkiego stołu i tak zadbamy o to, by pojawiły się na nim niezbędne widelce czy łyżki. No właśnie – czy rzeczywiście niezbędne? To wcale nie sztućce znane nam są najpopularniejszymi „narzędziami stołowymi” – miliony ludzi na całym świecie posługują się pałeczkami, co – choć na początku trudne i niewygodne – w gruncie rzeczy jest zdrowsze.
Zobacz także: Japońska filozofia jedzenia
Jedzenie pałeczkami wzorem filozofii żywienia
Jedzenie przy pomocy pałeczek zgodnie z filozofią żywienia jest korzystniejsze niż spożywanie potraw z użyciem tradycyjnych sztućców. Dlaczego? Ponieważ wymaga większej wprawy, a co za tym idzie – także czasu. Dzięki temu jemy dużo wolniej i dokładniej przeżuwając każdy kęs.
Sztuka jedzenia pałeczkami wywodzi się z Chin, znana była prawdopodobnie już 2 tysiące lat p.n.e. Stamtąd zawędrowała do Japonii, Tajlandii, Wietnamu, Korei i innych krajów azjatyckich. Dziś znana jest na całym świecie i stosowana, zwłaszcza w przypadku kuchni orientalnej. Także w Polsce staje się coraz bardziej popularna, wraz z szybko zdobywającym nasze uznanie sushi.
Dzisiaj mówi się, że będąc w Chinach nie można chodzić głodnym – jeść można praktycznie na każdym kroku i nie jest to przesadą, bo oprócz licznych restauracji wciąż często spotyka się ludzi jedzących na ulicach. Jedzenie pałeczkami nie sprawia więc trudności, stało się na tyle powszechne, że w każdym barze a nawet na straganach spotkać można ludzi używających pałeczek.
W wielu krajach arabskich kultura nakazuje podczas jedzenia używać tylko prawej ręki – lewa uważana jest za nieczystą i używana do czynności higienicznych.
Widelce, noże, łyżki i łyżeczki
Nóż – najpierwotniejszą jego formą był zapewne ten wykonany z zaostrzonego kamienia i pełnił rolę widelca, bo to za jego pomocą wkładano do ust jedzenie.
Widelec pojawił się około IV wieku na Bliskim Wschodzie skąd następnie przywędrował do Europy, gdzie początkowo był oznaką luksusu, bowiem nie każdy posiadał go w swojej zastawie.
Stopniowo ewoluował – liczba jego ząbków od dwóch dochodziła nawet do pięciu.
Łyżki, początkowo w postaci muszli czy wydrążonych owoców oraz ich łupin stopniowo zastępowane były specjalnie struganymi z drewna , a następnie srebrne z drogimi zdobieniami w postaci efektownie obrobionych kruszców.
W niektórych krajach mimo obecności łyżek istnieją potrawy, których wręcz nie należy „kaleczyć” sztućcami. Subtelniejszym sposobem konsumpcji pozostaje więc wciąż jedzenie palcami. Zazwyczaj wraz z osobnym kompletem sztućców otrzymuje się własny talerz – niekiedy jednak musimy zadowolić się wspólnym naczyniem z którego każdy czerpie.
Polecamy: Jakie są specjały kulinarne Kanady?
Jedzenie rękoma to także element kultury
Ta forma spożywania posiłków do dziś popularna jest zwłaszcza w krajach afrykańskich. Wiele potraw je się wspólnie z dużej miski, przy czym rzadko obowiązują tutaj reguły pierwszeństwa, jakie ustalane były chociażby w średniowiecznej Polsce. Spisane przez Przecława Słotę w formie żartobliwego wiersza „O chlebowym stole”, były przestrogą dla biesiadników przed nagannymi zachowaniami, takimi jak wybieranie co lepszych kąsków, wypluwanie do wspólnego naczynia czy nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny np. niemycie rąk przed posiłkiem.
Zamiast naczyń używa się też liści, które trzymane w rękach pozwalają na nałożenie większej porcji, po zjedzeniu której w przypadku dokładki należy sięgnąć po nowy.
Jedzenie ze wspólnej miski jest elementem integrującym nie tylko rodziny – turyści zaproszeni do wspólnego jedzenia zostają w ten sposób wyróżnieni – to znak dużej gościnności i nie wypada tego odmówić.
Kultura jedzenia różnicuje także miejsce – można jeść zarówno przy stole, na podłodze (zwłaszcza kamiennej) jak i bezpośrednio na ziemi bądź piasku.
Czytaj także: Co jada się na różnych wyspach Indonezji?
Kultura jedzenia - poznaj rytuały jedzenia na świecie
