Kredyt i pożyczka - o czym musisz wiedzieć, gdy chcesz się zapożyczyć

fot. Adobe Stock

Kredyt możesz wziąć tylko w banku, pożyczkę – w instytucji finansowej, tzw. parabanku, lub od osoby prywatnej. Oto, co warto o nich wiedzieć?

Kredyt z banku

Banki chętnie udzielają kredytów. Oferują nie tylko kredyty mieszkaniowe, ale też pożyczki konsumpcyjne, linie debetowe, kredyt odnawialny czy karty kredytowe. Współpracują ze sklepami, proponując sprzedaż na raty, W ten sposób pozwalają nam na zakup np. wymarzonego sprzętu, na który często nie stać nas w danym momencie. Łatwość otrzymania kredytu, najróżniejsze promocje, powodują, że chętnie bierzemy kolejne, by spełnić marzenia. Zdarza się, że decyzję o tym podejmujemy pod wpływem nagłego impulsu, nie zastanawiając się na konsekwencjami takiego działania.

Rodzaje kredytów

Różnią się między sobą maksymalną kwotą kredytu, okresem spłaty, oraz wymaganymi przez banki zabezpieczeniami spłaty kredytu. Można je podzielić ogólnie na kredyty celowe i bez określonego celu. Celowe, to takie, które są udzielane na zakup konkretnego dobra (np. mieszkania, samochodu). Są zwykle zabezpieczone wartością np. mieszkania. Natomiast kredyty bez określonego celu to np. kredyty gotówkowe, karty kredytowe. Rozróżniamy kredyt:

• Ratalny, który umożliwia sfinansowanie zakupu towarów (np. sprzęt komputerowy AGD) i usług. Umowy kredytowe możemy podpisać już w niemal każdym większym sklepie i firmie usługowej.
• Konsumencki nazywany również kredytem gotówkowym. Na ogół jego suma jest niewielka, a kredyt nie wymaga dodatkowego zabezpieczenia. Pieniądze z kredytu muszą być przeznaczone na określony i sprecyzowany cel.
• Samochodowy. Najczęściej jest zaciągany w banku powiązanym z dealerem. Można nim sfinansować zakup zarówno nowego jak i używanego pojazdu. Zabezpieczeniem kredytu jest zakupiony samochód.
• Hipoteczny –   na zakup mieszkania. Kredyt ten może być przekazany w całości lub w częściach zwanych transzami. Te ostatnie są bardziej korzystne, ponieważ odsetki bank nalicza względem wypłaconej kwoty, a nie całości kredytowanej sumy.
• Odnawialny. Jest powiązany z twoim rachunkiem rozliczeniowo-oszczednościowym. Możesz z niego skorzystać pod warunkiem, że masz  regularne wpływy na konto. Kredyt uruchamiany jest na określony w umowie okres, zazwyczaj na 1 rok i spłata zadłużenia powinna nastąpić w tym terminie.
• Kredyt w karcie kredytowej. W zależności od wysokości twoich zarobków, bank ustala tzw. limit kredytowy – czyli maksymalną kwotę zadłużenia, do wysokości której możesz dokonywać transakcji kartą. Spłata zadłużenia odbywa się co miesiąc. Odsetki od wykorzystanego limitu kredytowego naliczane są w momencie, w którym nie spłacisz całego zadłużenia w tzw. okresie bezodsetkowym. Wynosi on w przybliżeniu ok. 50 dni.

Ważne. Dostaniesz kredyt tylko wtedy, gdy bank uzna, że masz tzw. zdolność kredytową, czyli dajesz gwarancję spłaty zadłużenia. Dlatego, zanim podejmie decyzję w twojej sprawie sprawdzi, nie tylko twoje dochody, ale i wydatki. Weźmie pod uwagę to, il;e zarabiasz, ile osób masz na utrzymaniu, jakie kwoty pochłaniają co miesięczne świadczenia. Bank będzie też chciał wiedzieć, czy jesteś rzetelną klientką – przejrzy twoją historię w Biurze Informacji Kredytowej i dowie się, czy i jak terminowo spłacałaś ewentualne inne zadłużenia. Dopiero wtedy przyzna (lub nie) kredyt.

Prywatna pożyczka

Gdy nie chcemy brać kredytu, a jesteśmy w potrzebie, zwykle zwracamy się o pomoc finansową do rodziny lub znajomych. Z reguły pożyczamy na słowo, mało kto zawiera umowę choć w przypadku pożyczki, której wartość przekracza 500 zł, forma pisemna jest konieczna. Zasady dotyczące pożyczki reguluje kodeks cywilny w art.720 i kolejnych.

Nie ma problemu, gdy osoba, która pożyczyła pieniądze, oddaje je w terminie. Gorzej, gdy unika zwrotu długu. Nie mając dowodu pożyczki, trudno ci będzie dochodzić swoich racji. Dlatego warto spisać umowę, nawet gdy chodzi o niewielką kwotę.

Uwaga! Prawo nie wymaga  określenia w umowie terminu, w jakim przedmiot pożyczki ma zostać wydany, a w jakim zwrócony. To w waszym interesie leży ich sprecyzowanie.

Warto wiedzieć! Jeżeli termin zwrotu nie został wskazany, dłużnik powinien zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni od wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę.

Podatek od pożyczki

Umowa pożyczki jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2 proc. pożyczanej kwoty. Przepisy przewidują jednak pewne wyjątki od tej zasady. Zwolnione z podatku są pożyczki do kwoty 9637 zł między członkami bliskiej rodziny, zaliczanej go I grupy podatkowej. Stanowią ją małżonek, zstępni (np. dzieci), wstępni (np. rodzice), zięć, synowa, rodzeństwo, teściowie, pasierb, ojczym i macocha.  Faktu pożyczki nie trzeba nawet zgłaszać.

Jeśli kwota pożyczki przekracza 9637 zł, możesz skorzystać z ulgi podatkowej, o ile:

• złożysz deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-3) w urzędzie skarbowym, w terminie 14 dni od zawarcia umowy,
• udokumentujesz otrzymanie pożyczki na rachunek bankowy, lub prowadzony przez SKOK albo przekazem pocztowym.

Jeżeli pożyczasz pieniądze od dalszego krewnego lub osoby obcej (np. koleżanki), będziesz musiała podatek zapłacić, jeśli kwota pożyczki przekracza określone przepisami limity. Wynoszą one: 5 000 zł (od jednej osoby) i 25 000 zł (od kilku osób). Te limity dotyczą okresów trzyletnich, liczonych od 1 stycznia 2009 r.

10 rzeczy, które musisz sprawdzić, zanim weźmiesz pożyczkę na święta

Pożyczka z parabanku i dla zadłużonych

Jeśli masz kredyt w banku i spodziewasz się, że nie udzieli ci kolejnego a potrzebne ci pieniądze, możesz starać się o  uzyskanie tzw. pożyczki dla zadłużonych, czy pożyczki bez BIK oferowanych przez prywatne firmy pożyczkowe. Podobnie, gdy masz złą historię kredytową, bo np. nie płaciłaś poprzednich rat kredytowych terminowo. Jeśli decydujesz się na taką pożyczkę, pamiętaj, że:

• Oprocentowanie nominalne pożyczek nie może w stosunku rocznym przekroczyć dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP (obecnie 1,5 proc.) oraz 3,5 proc. A zatem maksymalne oprocentowanie wynosi aktualnie 10 proc. w skali roku.
• Obowiązuje limit na tzw. koszty pozaodsetkowe. W ich zakres wchodzą m.in. prowizja za udzielenie kredytu,opłaty manipulacyjne, prowizja za przedłużenie terminu spłaty czy koszty usług dodatkowych, jak obsługa domowa pożyczki czy jej ubezpieczenie. Maksymalne koszty pozaodsetkowe nie mogą przekroczyć 25 proc. pożyczonej sumy plus 30 proc. kwoty pożyczki w skali roku.
• Podobnie z kosztami z tytułu zaległości w spłacie (monity, wezwania do zapłaty, odsetki karne). Pożyczkodawca nie może naliczać ich dowolnie – limit stanowi dwukrotność stopy referencyjnej (obecnie 1,5 proc.) i stałej marży 5,5 proc. Koszty nie mogą zatem być wyższe niż 14 proc. rocznie.
• W przypadku tzw. rolowania, czyli prolongowania terminu spłaty, pożyczkodawca przez okres 120 dni od udzielenia pożyczki, nie może obciążyć cię opłatami przekraczającymi limit kosztów pozaodsetkowych naliczanych od kwoty pożyczki, która jest prolongowana.

Jeśli firma, obiecując pożyczkę, zażądała od ciebie jakiejkolwiek opłaty, a potem do zawarcia umowy nie doszło, ma obowiązek niezwłocznie ją zwrócić.

Uwaga! Zawsze masz prawo do odstąpienia od umowy, bez podawania przyczyny i bez konsekwencji kosztowych w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.

Koniecznie sprawdź firmę

To ważne, jeśli nie chcesz trafić na naciągacza. Poszukaj o niej opinii na forach internetowych. Zajrzyj, czy nie ma jej w rejestrze podmiotów podejrzanych o prowadzenie nielegalnej działalności – www.knf.gov.pl/ostrzezenia/htlm. Sprawdź, czy na firmę nie było skarg do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na stronie www.uokik.gov.pl/rejestr jest dostępny rejestr klauzul niedozwolonych. Jeśli ta firma w nim figuruje, to znaczy, że w umowach stosowała niedozwolone zapisy.

Firma pożyczkowa powinna przed podpisaniem umowy przedstawić ci formularz informacyjny zawierający najważniejsze parametry pożyczki, w tym. m.in. całkowitą kwotę do zapłaty, wszystkie koszty, czy tzw.roczną rzeczywistą stopą oprocentowania (RRSO), obrazującą całkowity koszt kredytu w ujęciu procentowym w skali roku (obok oprocentowania uwzględnia wszystkie inne koszty pożyczki, jak prowizje i opłaty).

Restrukturyzacja – sposób na problemy spłatą rat

Kłopoty ze spłatą bankowych zobowiązań mogą przydarzyć się każdemu. Jeśli i ty zaczniesz mieć z tym problemy, nie wpadaj w panikę. Idź do banku i porozmawiaj. Chowanie głowy w piasek to najgorsze rozwiązanie. Bank i tak dowie się o twoich kłopotach. A im później, tym będzie gorzej.Bank powinien, na twój wniosek, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu.  Zgromadź wszystkie dokumenty świadczące o pogorszeniu twojej sytuacji finansowej. Oblicz wysokość raty, którą jesteś w stanie płacić (możesz spotkać się z takim pytaniem). Tak przygotowana, umów się na spotkanie w banku.

Możliwości restrukturyzacji kredytu jest kilka:

• Wakacje kredytowe czyli zawieszenie spłaty rat na jakiś czas. To dobre rozwiązanie dla osób, które wiedzą, że ich problemy problemy są przejściowe i wkrótce się skończą. Przez określony czas nie płacisz długu, albo spłacasz same odsetki, i tym samym rata będzie niższa. Nie zapłacone raty zostaną doliczone do kredytu, co w efekcie oznacza wydłużenie okresu kredytowania. Pamiętaj, że wniosek o zawieszenie spłat musisz złożyć w terminie spłaty kolejnej raty.
• Obniżenie rat przez wydłużenie okresu spłaty kredytu. Przy takiej opcji, rata będzie zauważalnie niższa. Licz się jednak z tym, że wówczas całkowity koszt kredytu wzrośnie, bo za dodatkowe lata będziesz musiała zapłacić odsetki.
• Przewalutowanie kredytu. Możesz np. zamienić kredyt w euro na złotówkowy lub odwrotnie. Taka zamiana może być jednak ryzykowna, bo nie jesteś w stanie przewidzieć, kiedy i jak zmieni się kurs walut.
• Zamiana starego kredytu na nowy na korzystniejszych warunkach. Dotyczy osób, które brały kredyty, gdy marże i oprocentowanie były wyższe. Ten tzw. kredyt refinansowy jest zwykle przyznawany na spłatę kredytu hipotecznego.
• Kredyt konsolidacyjny. Jeśli masz kilka pożyczek różnie oprocentowanych do spłacania (np. kredyt samochodowy, na kartach kredytowych, hipoteczny) możesz je zamienić na jedną w postaci kredytu konsolidacyjnego. Pozwala on odciążyć domowy budżet, bo jego rata miesięczna jest niższa niż suma wcześniejszych. Dzieje się tak, bo oprocentowanie kredytu konsolidacyjnego jest z reguły niższe od tych tradycyjnych. Drugim plusem tej pożyczki jest to, że można ją wziąć na wiele, wiele lat (np. 30 lat).

Uwaga! Ponieważ oferty bankowe różnią się kwotą, wysokością oprocentowania, długością okresu spłat, warto przed ostateczną decyzją starannie je porównać. Można też skorzystać z pomocy doradcy finansowego

Dla niepłacących – Krajowy Rejestr Długów

Masz kłopoty finansowe? Przestałaś spłacać zadłużenie, zalegasz z opłatami za media? Jeśli nie spróbujesz uregulować należności, możesz trafić na "czarną listę" dłużników. W Polsce dane o dłużnikach gromadzą biura informacji gospodarczej. jednym z nich jest Krajowy Rejestr Długów – KRD (pozostałe to BIG InfoMonitor, Rejestr Dłużników ERIF BIG, Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej (KBIG)).

Kto może wpisać dług?

Informacje o dłużnikach mają prawo zamieszczać firmy, które podpisały z rejestrem specjalną umowę – banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, zakłady energetyczne, firmy telekomunikacyjne, windykacyjne i osoby fizyczne.

Do rejestru np. KRD wpisywany jest dług, który:

• wynosi co najmniej 200 zł brutto (500 zł, gdy dłużnikiem jest firma)
• nie został uregulowany przez  60 dni od daty płatności.

Aby umieścić w rejestrze niesolidnego dłużnika czy pracodawcę, który nie wypłaca pensji, wierzyciel musi mieć tytuł wykonawczy - nakaz zapłaty lub wyrok sądu mający klauzulę natychmiastowej wykonalności. Ponadto ma obowiązek powiadomić dłużnika o swoim zamiarze i wyznaczyć termin do spłaty długu. Dopiero wtedy może wpisać na czarną listę osobę, która nie wywiązuje się ze zobowiązań finansowych.

Jak długo będziesz w rejestrze

Do czasu spłacenia należności. Jeśli to zrobisz, ten, kto był twoim wierzycielem jest zobowiązany w ciągu 14 dni do usunięcia zapisu z rejestru. W tym celu powinna wysłać wniosek do KRD o wykreślenie twoich danych z ewidencji. Ten ma 7 dni na usunięcie twoich danych. Warto samej tego dopilnować, powiadamiając firmę o spłacie i domagając się wysłania odpowiedniego zawiadomienia do rejestru.

Możesz też sama napisać do Krajowego Rejestru Długów podanie o usunięciu twoich danych. Musisz w nim podać nazwę i adres firmy, która zgłosiła cię do rejestru oraz nazwę długu (np. faktura za telewizję kablową).  Musisz też dołączyć dowód, że dług rzeczywiście został spłacony (np. dowód wpłaty na konto firmy). W najgorszym wypadku, będziesz w rejestrze przez 3 lata, licząc od momentu, kiedy twoje dane trafiły do bazy.

Inne rejestry

• Biuro Informacji Kredytowej  (www.bik.pl) - zostało utworzone przez banki, które przekazują do niego informacje kredytowe o wszystkich swoich klientach. Jeżeli weźmiesz kredyt, twoje dane  znajdą się w BIKu. To  nie oznacza, że zostałaś wpisana na czarna listę. Dopóki spłacasz kredyt regularnie, nie powinnaś się niczego obawiać. Jeżeli jednak nie będziesz płaciła rat, bank przekaże tę informację do BIK-u i gdybyś chciała ubiegać się o kolejny kredyt, z pewnością napotkasz na trudności. Raz na 6 miesięcy masz prawo zwrócić się do BIK-u o raport na twój temat.
• Bankowy Rejestr Dłużników - zarządza nim Związek Banków Polskich. Znajdują się w nim dane tych osób, które zalegają ze spłatą kredytów co najmniej 3 lata i to zarówno w bankach detalicznych jak i spółdzielczych. Gdybyś znalazła się w tym rejestrze, masz gwarancję, że żaden bank nie udzieli ci kredytu. Twoje nazwisko pozostanie w rejestrze jeszcze dwa lata po spłaceniu zobowiązania. Po tym czasie dane są automatycznie kasowane.
• Rejestr dłużników niewypłacalnych  został utworzony w ramach Krajowego Rejestru Sadowego (jego wydziały znajdują się przy sądach rejonowych). Informacje do tego rejestru trafiają z"urzędu" (na polecenie sądu) lub na wniosek wierzycieli.  Z urzędu mogą być wpisane osoby prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli  ogłoszono ich upadłość;

Na czym polega skup długów?

Jeśli nie płacisz długu, ten, komu jesteś winna pieniądze, czyli wierzyciel, może sprzedać twój dług firmie, firmie zajmującej się profesjonalnym ściąganiem należności. W prawie cywilnym obowiązuje bowiem zasada, że istnieje możliwość zmiany wierzyciela bez zgody dłużnika (art. 509 kodeksu cywilnego).

Można to zrobić w formie cesji wierzytelności bez twojej zgody – ale musisz zostać o tym powiadomiona. Po przekazaniu takiej informacji, jesteś zobowiązana do spłaty zobowiązania na rzecz nabywcy wierzytelności. Sprzedaż długów sprawia, że nowy wierzyciel nabywa wszelkie związane z nimi prawa, w tym roszczenia o zaległe odsetki

Uwaga! Przedmiotem cesji mogą być również zobowiązania, które nie są jeszcze wymagalne – termin ich zapłaty czy realizacji jeszcze nie minął.

Alternatywą dla cesji wierzytelności jest giełda długów (giełda wierzytelności), która jest rodzajem rejestru informacji gospodarczych, które dotyczą ofert wierzytelności do wykupienia. Mogą z niej korzystać wierzyciele wystawiający dług na sprzedaż, firmy windykacyjne zainteresowane kupnem długu. Przykładem giełdy długów jest Internetowa Giełda Długów. Na taką giełdę mogą być wystawione także przedawnione długi.

Uwaga! Na internetowej giełdzie długów podaje się dane dłużnika. Pełne dane można upubliczniać jedynie w przypadku kiedy dłużnikiem jest przedsiębiorca (osoba fizyczna prowadząca działalność, osoba prawna czyli wszelkiego rodzaju podmioty i spółki). Natomiast, gdy jest to osoba fizyczna, można publikować jej dane z pominięciem jedynie numeru posesji.

Przedawnienie długu

Jeśli masz dług o który wierzyciel się nie upomina, możesz uniknąć jego zapłaty. Musi jednak minąć odpowiednio długi okres prowadzący do tzw. przedawnienia długu. Pamiętaj jednak, że nawet przedawnione zobowiązanie ciągle istnieje.

Co się zmieniło w przepisach o przedawnieniu

Od lipca tego roku zmieniły się terminy przedawnienia roszczeń. Zgodnie z kodeksem cywilnym, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, podstawowy termin dla roszczeń majątkowych wynosi obecnie 6 lat (uprzednio – 10 lat). Natomiast roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się bez zmian po upływie 3 lat.

Skrócony został także okres umożliwiający dochodzenie roszczeń na podstawie tytułu wykonawczego, zapłaty orzeczenia opatrzonego klauzulą wykonalności – wierzyciel po wygraniu sprawy w sądzie będzie miał maksymalnie trzy lata, zamiast 10 lat, na odzyskanie pieniędzy.

Ostatnia ważna zmiana polega na tym, że to sąd, z urzędu,  będzie musiał ustalić, czy wierzytelność nie jest przedawniona. Poprzednio to dłużnik, kiedy został pozwany do sądu, mógł uchylić się od płacenia przez wykazania, że nastąpiło przedawnienie. Często dochodziło do sytuacji, że z powodu niewiedzy, musiał płacić przedawniony dług.

Terminy przedawnienia

Terminy przedawnienia są różne w zależności od rodzaju roszczenia. Oto przykładowe terminy przedawnienia:

• długi z umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia lub o dzieło) przedawnia się po 2 latach od momentu wykonania zlecenia (lub dzieła);
• z umowy o pracę (na przykład gdy pracodawca nie zapłacił pracownikowi pensji) – po 3 latach;
• wynikające z umowy przewozu (np. niezapłacony mandat za jazdę bez biletu) – po roku;
• z tytułu niezapłaconego mandatu karnego (za przekroczenie prędkości lub złe parkowanie) – po 3 latach;
• z tytułu umowy ubezpieczenia – po 3 latach;
• długi z tytułu świadczeń okresowych (czynsz, gaz, prąd) – po 3 latach
• długi na karcie kredytowej – po 3 latach;
• niezapłacony podatek od nieruchomości – po 3 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy;
• niezapłacony podatek dochodowy – po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku;
• składki ZUS – po 5 latach.

Okres, w którym rozpoczyna się czas liczony do przedawnienia długu liczy się od momentu, w którym wierzyciel może zacząć domagać się od Ciebie jego spłaty. Będzie to więc np. kolejny dzień po terminie płatności danego rachunku, terminie spłaty karty kredytowej czy pożyczki. Fakt, że nie spłacasz zaległego zobowiązania nie oznacza, że okres do przedawnienia biegnie od chwili, gdy powinnaś była to zrobić, czyli zapłacić należność. Wystarczy bowiem, że wierzyciel wykona jakąkolwiek czynność związaną z tym długiem (np. złoży pozew w sądzie), żeby nastąpiło przerwanie początkowego okresu biegu przedawnienia.

Dziedziczenie długów

Są zobowiązania, które nie "umierają" wraz z odejściem osoby, na której ciążą. Pożyczki, kredyty i inne długi wchodzą w skład spadku. Od ciebie zależy, czy będziesz je spłacać, czy nie. Możesz:

• przyjąć spadek z długami (tzw. przyjęcie proste). Co za tym idzie, będziesz musiała spłacić wszystkie zobowiązania spadkodawcy, nawet, gdy przekraczają one wartość posiadanego majątku, a więc także tego, który jest twoją własnością.
• przyjąć go bez odpowiedzialności za długi (tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza). W  tym przypadku pozostawione przez spadkodawcę należności do spłaty będą pokryte tylko z majątku który pozostawił.
• odrzucić spadek w całości. W takiej sytuacji, zostaniesz wyłączona z dziedziczenia, jakbyś nie dożyła otwarcia spadku a prawo do spadku przejdzie na twoje dzieci (wnuki).

Oświadczenie o odrzuceniu spadku lub przyjęciu wprost powinnaś złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałaś się o powołaniu do spadku (nie można go odwołać). Możesz to zrobić w sądzie podczas rozprawy o nabycie spadku lub u notariusza (koszt – 50 zł). Brak oświadczenia oznacza, że przyjmujesz spadek z dobrodziejstwem inwentarza

Zobacz też!
Jak odmówić komuś pożyczki?
Czym jest kredyt konsolidacyjny?
Czy Polacy chętnie biorą kredyty?