Proces trawienia węglowodanów przebiega wieloetapowo, z udziałem wyspecjalizowanych enzymów działających w różnych częściach układu pokarmowego. Trawienie rozpoczyna się już w jamie ustnej, a kończy w jelicie cienkim, gdzie następuje finalny ich rozkład na monosacharydy. Wchłanianie węglowodanów w jelicie cienkim trwa od kilku do kilkunastu minut, w zależności od rodzaju węglowodanu.
Spis treści:
Trawienie węglowodanów: przebieg
Węglowodany są jednym z głównych źródeł energii w diecie, a ich trawienie zachodzi etapowo w różnych częściach układu pokarmowego. Umożliwia to przekształcenie skrobi i innych cukrów złożonych do prostych monosacharydów, głównie glukozy, fruktozy i galaktozy. Te cukry proste mogą zostać wchłonięte przez ściany jelita cienkiego i wtedy dalej są transportowane wraz z krwioobiegiem.
Węglowodany dzielą się na różne grupy, w tym monosacharydy, disacharydy i polisacharydy, a każda z tych grup wymaga innych enzymów do rozkładu.
Schemat trawienia węglowodanów
Etap 1. trawienia węglowodanów: jama ustna. Proces trawienia węglowodanów rozpoczyna się już w jamie ustnej. Podczas żucia ślinianki wydzielają enzym zwany amylazą ślinową, który rozkłada discharydy, oligosacharydy i skrobię (węglowodany złożone) na mniejsze łańcuchy: dekstryny, maltozę i maltotriozy. Jest to wstępny proces, w wyniku którego powstają pierwsze produkty rozkładu węglowodanów. Tylko ok. 5% węglowodanów zostaje wstępnie strawiona w jamie ustnej.
Etap 2. trawienia węglowodanów: żołądek. Po połknięciu kęsów pokarmu trawienie węglowodanów zostaje zahamowane w kwaśnym środowisku żołądka. Amylaza ślinowa ulega dezaktywacji pod wpływem kwasu solnego (HCl), który stanowi główny składnik soku żołądkowego. W związku z tym w żołądku proces trawienia węglowodanów praktycznie się zatrzymuje. Jednak skurcze żołądka mieszają pokarm, tworząc półpłynną treść pokarmową, która przechodzi do jelita cienkiego.
Etap 3. trawienia węglowodanów: jelito cienkie. Główne trawienie węglowodanów zachodzi w jelicie cienkim, gdzie w dwunastnicy pokarm miesza się z sokiem trzustkowym zawierającym amylazę trzustkową. Enzym ten kontynuuje proces rozkładu węglowodanów, zamieniając je na dekstryny i dwucukry.
Jelito cienkie wydziela natomiast enzymy zwane disacharydazami. To one na powierzchni rąbka szczoteczkowego jelita cienkiego rozkładają dwucukry na monosacharydy.
W tym momencie trawienie węglowodanów dobiega końca, a jednocukry (glukoza, galaktoza i fruktoza) są gotowe do wchłaniania w jelicie cienkim.
Niestrawione węglowodany, czyli błonnik, trafiają do jelita grubego, gdzie stają się odżywką dla bakterii jelitowych, a ostatecznie częścią mas wydalanych z kałem.
fot. Trawienie węglowodanów i innych składników/ Adobe Stock, rob3000
Enzymy trawiące węglowodany
Poniżej znajduje się opis enzymów trawiących węglowodany i miejsc, w których one działają w przewodzie pokarmowym:
- Amylaza ślinowa (ptialina, α-amylaza śliny) – produkowana przez ślinianki w jamie ustnej, rozpoczyna trawienie skrobi i innych polisacharydów, przekształcając je w dekstryny i maltozę.
- Amylaza trzustkowa – produkowana przez trzustkę, działa w dwunastnicy, gdzie kontynuuje rozkład skrobi i dekstryn na mniejsze cząsteczki maltozy.
- Disacharydazy (maltaza, sacharaza, laktaza) – te enzymy działają w jelicie cienkim na powierzchni rąbka szczoteczkowego, gdzie przekształcają dwucukry — maltozę, sacharozę i laktozę — w monosacharydy, które są gotowe do wchłonięcia. Maltaza przekształca maltozę w dwie cząsteczki glukozy. Sacharaza rozkłada sacharozę na glukozę i fruktozę. Laktaza rozkłada laktozę na glukozę i galaktozę.
Wraz z krwią wchłonięte cukry trafiają do wątroby. To ona zamienia galaktozę na glukozę, rozbija fruktozę na jeszcze mniejsze cząsteczki zawierające węgiel i albo magazynuje glukozę w postaci glikogenu, albo przekazuje ja ponownie do krwi.
Wchłanianie węglowodanów
Monosacharydy, czyli fruktoza, glukoza i galaktoza, są wchłaniane do enterocytów (komórki absorpcyjne błony śluzowej kosmków jelitowych). Odbywa się to w obecności tzw. przenośników błonowych:
- SGLT1 to przenośnik błonowy dla glukozy i galaktozy,
- GLUT5 to przenośnik błonowy dla fruktozy.
fot. Wchłanianie węglowodanów/ Adobe Stock, JFontan
Jak długo trawione są węglowodany?
Czas trawienia węglowodanów jest relatywnie krótki, krótszy niż białek czy tłuszczów. To, ile czasu potrwa ich trawienie, zależy od rodzaju węglowodanów oraz ich składu chemicznego:
- cukry proste – takie jak glukoza i fruktoza, są bardzo szybko wchłaniane, często w ciągu kilkunastu minut po spożyciu.
- dwucukry – czas trawienia sacharozy i laktozy może być nieco dłuższy, zwykle wynosi od 15 minut do godziny.
- polisacharydy (skrobia) – ich rozkład może potrwać dłużej, od kilkudziesięciu minut do kilku godzin, w zależności od ilości błonnika i struktury złożonych węglowodanów.
Po spożyciu i strawieniu węglowodanów glukoza dostaje się do krwiobiegu zwykle w ciągu 15-30 minut, a maksymalne stężenie we krwi osiąga po około 60 minutach, w zależności od rodzaju węglowodanów.
Wzrost poziomu cukru we krwi prowadzi do wydzielenia insuliny przez trzustkę, która obniża poziom glukozy, transportując ją do komórek organizmu. Insulina wspiera magazynowanie glukozy w formie glikogenu w wątrobie i mięśniach oraz jej wykorzystanie jako energii.
Glukoza z cukrów prostych wchłaniana jest szybciej, co skutkuje szybkim wzrostem cukru we krwi i mocniejszą odpowiedzią insulinową, podczas gdy węglowodany złożone, takie jak skrobia, są wchłaniane wolniej, prowadząc do łagodniejszego wzrostu poziomu glukozy. To spowolnione uwalnianie glukozy z produktów pełnoziarnistych lub bogatych w błonnik wspomaga stabilizację poziomu cukru we krwi i zapobiega nagłym skokom oraz spadkom energetycznym.
Czytaj także:
Najzdrowsze węglowodany, czyli jakie?
Czy węglowodany powodują tycie?
Produkty bogate w węglowodany: które wybierać?
