Wiemy, czy olej palmowy jest zdrowy. Będziesz zdziwiona, gdy zobaczysz, czy słusznie go unikamy

olej palmowy czy jest zdrowy fot. Adobe Stock, NIKCOA
Jeżeli zastanawiasz się, czy olej palmowy jest zdrowy, poznaj fakty na temat tego niecieszącego się dobrą sławą produktu. Bo choć zawiera sporo tłuszczu nasyconego, to naprawdę nie zasługuje na opinię szkodliwego. Kluczowe jest to, aby umieć wkomponować go w dietę i umiejętnie używać, a wtedy na pewno nie zaszkodzi.
Ewa Cwil / 12.02.2025 07:09
olej palmowy czy jest zdrowy fot. Adobe Stock, NIKCOA

Wiele osób już nawet nie zastanawia się, czy olej palmowy jest zdrowy. Zaszufladkowali go jako niezdrowy, tymczasem fakty mówią coś innego. Olej palmowy nie różni się od innych naturalnych olejów - każdy z nich, jeśli będzie niewłaściwie stosowany i jedzony w nadmiarze, nie będzie zdrowiu służył. 

Nawet super zdrowy olej lniany, jeśli będziesz na nim smażyć, zamieni się w truciznę, przy której olej palmowy wyda się niewiniątkiem. Przeczytaj ten materiał i wyrób sobie własne zdanie o oleju palmowym.

Spis treści:

  1. Czy olej palmowy jest zdrowy i jakie ma właściwości?
  2. Czy olej palmowy jest zdrowy dla środowiska?
  3. Co jest „złego” w oleju palmowym?
  4. Czy olej palmowy nieutwardzony jest zdrowy?

Czy olej palmowy jest zdrowy i jakie ma właściwości?

Olej palmowy oskarżany jest o to, że jest niezdrowy i że jego uprawa niszczy środowisko. Jednak nie można twierdzić, że tak właśnie jest, gdy pozna się fakty. Uprawa oleju palmowego może niszczyć środowisko, ale nie musi. Podobnie jest ze zdrowiem – niewłaściwe jego zastosowanie będzie szkodzić zdrowiu, ale sam olej palmowy wcale nie jest szkodliwy. Nie taki diabeł straszny, jak go malują! Oto dlaczego tak jest. 

Czy olej palmowy jest zdrowy dla człowieka?

Wiele osób jest przekonanych, że olej palmowy jest wyjątkowo szkodliwy dla zdrowia, głównie ze względu na jego wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych. Jednak prawda jest bardziej złożona. Olej palmowy zawiera zarówno tłuszcze nasycone, jak i nienasycone (w proporcji 50/50), a jego wpływ na zdrowie zależy od wielu czynników, takich jak ilość spożywanego oleju, reszta diety oraz styl życia.

Należy też zwrócić uwagę na różnicę między surowym olejem palmowym, który jest bogaty w antyoksydanty, a rafinowanym olejem palmowym, który może mieć mniej korzystne właściwości zdrowotne.

Szerzej o wpływie kwasów tłuszczowych zawartych w oleju palmowym piszemy niżej. A tak przy okazji: olej kokosowy zawiera znacznie więcej tłuszczów nasyconych, bo 85%.

Właściwości zdrowotne oleju palmowego

Olej palmowy jest bogaty w witaminę E, karotenoidy oraz inne przeciwutleniacze, które mogą wspierać zdrowie. Surowy olej palmowy, szczególnie olej czerwony, ma wysoką zawartość antyoksydantów, które mogą wspomagać ochronę przed stresem oksydacyjnym.

Rafinowany olej palmowy ma mniej tych składników, ale wciąż może być częścią zrównoważonej diety, jeśli jest spożywany w umiarkowanych ilościach.

Powiązanie między dietą a chorobami serca jest dogłębnie badane od ponad sześćdziesięciu lat. Przez ten czas z pewnością zgromadzono wystarczająco wiele dowodów, które definitywnie potwierdziłyby związek pomiędzy olejem palmowym i chorobami serca. Istotnie, opublikowano tysiące badań dotyczących oleju palmowego, kwasu palmitynowego, tłuszczów nasyconych i związanych z nimi zagadnień. Jednak, pomimo stert badań, żadne z nich nie potwierdziło, że olej palmowy powoduje choroby serca.

Olej palmowy używany jako element normalnej diety nie podnosi cholesterolu, a niektóre badania wykazują, że wręcz go obniża. Nie istnieją wiarygodne dowody, które wykazywałyby, że olej palmowy w jakikolwiek sposób wpływa na wystąpienie chorób serca. Jest jednak szereg badań, które ukazują, iż jest bezpieczny i może wręcz pomagać w zapobieganiu chorobom serca.

Z czego jest olej palmowy?

Olej palmowy to produkt przetworzenia owoców palmy olejowej (Elaeis guineensis). Można wytwarzać na dwa sposoby:

  • z miąższu owoców – to tzw. olej palmowy właściwy. Jest bogaty w witaminę E i karotenoidy.
  • z nasion – to olej tłoczony z pestek. W składzie ma więcej tłuszczu nasyconego, jest składem bardziej podobny do oleju kokosowego.

Czy olej palmowy jest zdrowy dla człowieka

fot. Czy olej palmowy jest zdrowy dla człowieka/ Adobe Stock, Somprasong

Czy olej palmowy jest zdrowy dla środowiska?

Choć produkcja oleju palmowego rzeczywiście przyczynia się do wylesiania, szczególnie w regionach tropikalnych, nie jest ona jedynym i głównym czynnikiem tego zjawiska. Wylesianie jest także wynikiem działalności rolniczej związanej z produkcją innych upraw, jak soja czy kakao. Ponadto, uprawy na olej palmowy są znacznie bardziej wydajne w porównaniu do innych upraw na oleje roślinne, co oznacza, że do jego produkcji potrzeba mniej ziemi.

Owszem, nieodpowiedzialna produkcja oleju palmowego rzeczywiście może prowadzić do zniszczenia siedlisk zwierząt, emisji gazów cieplarnianych i wylesiania. Jednak nie wszyscy producenci postępują w ten sposób. Odpowiedzialna produkcja oleju palmowego, certyfikowana np. przez organizacje takie jak RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil), ma na celu ograniczenie negatywnego wpływu upraw tego oleju na środowisko.

Certyfikowane uprawy oleju palmowego, np. pod auspicjami RSPO, dążą do zrównoważonej produkcji, która minimalizuje szkody dla środowiska. Konsumenci mogą wspierać te działania, wybierając produkty zawierające certyfikowany olej palmowy.

Czy olej palmowy jest zdrowy dla środowiska

fot. Czy olej palmowy jest zdrowy dla środowiska/ Adobe Stock, ThamKC

Co jest „złego” w oleju palmowym?

Często olej palmowy oskarżany jest o to, że zawiera tłuszcze trans. W rzeczywistości olej palmowy naturalnie nie zawiera tłuszczów trans. Tłuszcze trans powstają podczas przemysłowego procesu uwodorniania tłuszczów roślinnych, który nie jest stosowany w przypadku produkcji oleju palmowego.
Mało tego! Jest on wręcz stosowany jako zamiennik olejów, które w wyniku uwodornienia wytwarzają szkodliwe tłuszcze trans.

Dlaczego olej palmowy jest niezdrowy – przekonania i fakty

Olej palmowy zawiera tłuszcz nasycony, ale tłuszcz nasycony nie zatyka naczyń krwionośnych! A przynajmniej nie w takim stopniu, w jakim powodują to tłuszcze nienasycone. Przebadanie kwasów tłuszczowych w zatorach z naczyń krwionośnych ujawniło, że większość tłuszczu z blokad w naczyniach krwionośnych była nienasycona - 74%. Jedynie utlenione tłuszcze stają się lepkie i przyklejają się do ścian naczyń krwionośnych.

Zwykłe nieutlenione tłuszcze się tak nie zachowują. Wielonienasycone tłuszcze są bardzo podatne na utlenianie, zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz organizmu. Jednonienasycone tłuszcze są również podatne, ale mniej. Tłuszcze nasycone są bardzo odporne na utlenianie.

Tłuszcz i cholesterol są rozprowadzane w organizmie łącznie, pod postacią lipoprotein. Kiedy wielonienasycone kwasy tłuszczowe poddawane są utlenieniu, powodują powstanie wolnych rodników, które atakują i utleniają inne tłuszcze i cholesterol w lipoproteinach. Cały tłuszcz w lipoproteinach zostaje utleniony. Właśnie takie utlenione lipidy kończą przyklejone do ścian naczyń krwionośnych. Utlenianie powoduje, że tłuszcze stają się twarde i lepkie. Z tego właśnie powodu olej sojowy i inne wysoko wielonienasycone tłuszcze są używane do wytwarzania farb, lakierów i tuszów.

Wielonienasycone tłuszcze roślinne służyły jako baza dla większości farb i lakierów aż do późnych lat 40. XX wieku, kiedy tańsze oleje na bazie benzyny weszły do powszechnego użycia. Tłuszcze nasycone nie są używane w takim celu, ponieważ zbyt trudno je utlenić. Zatory w naczyniach krwionośnych są za to wypełnione stwardniałymi, lepkimi tłuszczami nienasyconymi. Prawda jest więc taka, że to nienasycone, a w szczególności wielonienasycone tłuszcze faktycznie blokują naczynia krwionośne.

Olej palmowy i cholesterol

Jednym z błędnych przekonań dotyczących oleju palmowego, jest założenie, że ponieważ zawiera tłuszcz nasycony, musi również zawierać cholesterol. Tylko tłuszcz zwierzęcy zawiera cholesterol. Olej palmowy jest olejem roślinnym i w związku z tym nie zawiera cholesterolu.

Jak większość nierafinowanych olejów roślinnych, olej palmowy, a w szczególności czerwony olej palmowy, zawiera pewną ilość steroli roślinnych, które w swojej strukturze są podobne do cholesterolu. Sterole roślinne lub fitosterole nie biorą jednak udziału w procesie miażdżycy i nie są powodem chorób serca. Co więcej, sterole roślinne są w stanie obniżyć poziom cholesterolu.

Tłuszcze nasycone mają w zwyczaju podnosić poziom cholesterolu we krwi. Wielonienasycone tłuszcze obniżają cholesterol. Mononienasycone tłuszcze są mniej więcej neutralne. Mimo że te stwierdzenia są prawdziwe, są zbyt uproszczone.

Żaden olej nie jest w 100% nasycony lub wielonienasycony bądź jednonienasycony. Wszystkie naturalne tłuszcze zawierają mieszankę wszystkich trzech rodzajów kwasów tłuszczowych, rózniąc się ich zawartością procentową. Tłuszcz określany jest jako nasycony, kiedy w największej części składa się z nasyconych kwasów tłuszczowych. Podobnie z jedno- i wielonienasyconymi tłuszczami. W związku z tym każdy nadający się do spożycia tłuszcz ma inny wpływ na cholesterol we krwi w zależności od profilu kwasów tłuszczowych.

Rodzaje kwasów tłuszczowych a cholesterol we krwi

Nasycone kwasy tłuszczowe w oleju mogą podnieść cholesterol, podczas gdy wielonienasycone kwasy tłuszczowe go obniżają. Zatem stosunek nasyconych kwasów tłuszczowych do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w pewnym stopniu determinuje całościowy efekt, jaki dany olej ma na poziom cholesterolu we krwi.

Ta kwestia dodatkowo się komplikuje przez to, że istnieje wiele różnych rodzajów nasyconych kwasów tłuszczowych, tak jak i wielonienasyconych, i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, a każdy z nich może mieć inny wpływ na cholesterol. Na przykład, jest dziewięć różnych nasyconych kwasów tłuszczowych dość często występujących w ludzkiej diecie.

Te nasycone kwasy tłuszczowe mogą znajdować się w produktach spożywczych pochodzenia zarówno zwierzęcego, jak i roślinnego. Olej sojowy, na przykład, pomimo że zawiera w większości nienasycone kwasy tłuszczowe, składa się też z kwasów stearynowych i palmitynowych. Najczęściej występującymi w diecie tłuszczami nasyconymi są właśnie kwasy stearynowy i palmitynowy.

Co ciekawe, wśród wspomnianych dziewięciu nasyconych kwasów tłuszczowych jedynie trzy mają tendencję do podnoszenia cholesterolu we krwi. Pozostałe mają skutek albo obniżający cholesterol, albo neutralny. Tak więc w opozycji do popularnej teorii, większość nasyconych kwasów tłuszczowych nie podnosi poziomu cholesterolu we krwi.

Olej palmowy, a w szczególności czerwony olej palmowy, zawiera dużą ilość składników odżywczych pochodzenia roślinnego, takich jak fitosterole, tokoferole i tokotrienole, wszystkie powodujące obniżenie cholesterolu. Naturalny, nieuwodorniony olej palmowy używany w normalniej diecie nie ma negatywnego wpływu na cholesterol we krwi. Niektóre badania wykazały wręcz, że może obniżać cholesterol.

Co jest złego w oleju palmowym

fot. Co jest złego w oleju palmowym/ Adobe Stock, New Africa

Czy olej palmowy nieutwardzony jest zdrowy?

W porównaniu z olejem utwardzonym jest zdrowszy. Ale zasada ta dotyczy wszystkich tłuszczów roślinnych, a nie tylko oleju palmowego. O nieutwardzonym oleju palmowym i jego wpływie na zdrowie napisaliśmy wyżej już wszystko, co trzeba wiedzieć. Ale podsumujmy to w kilku prostych punktach:

  • W umiarkowanych ilościach olej palmowy nie jest bardziej szkodliwy niż inne tłuszcze nasycone.
  • Zdrowszy jest nierafinowany (czerwony) olej palmowy, który zawiera więcej składników odżywczych.
  • Wysokoprzetworzony olej palmowy, szczególnie w smażonych produktach, może zawierać toksyczne związki.
  • Najlepsza zasada? Spożywać z umiarem i wybierać produkty bez częściowo utwardzonego oleju palmowego. Oto dlaczego.

Co szkodzi w oleju palmowym utwardzonym?

Olej palmowy utwardzony ma stałą konsystencję. Z jednej strony jest on bardziej odporny na wysoką temperaturę, ale z drugiej strony może zawierać szkodliwe tłuszcze trans. Jednak nie każdy tłuszcz utwardzony ma je w składzie.

Jak podaje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, tłuszcze częściowo utwardzone są źródłem izomerów trans, a tłuszcze całkowicie utwardzone ich nie zawierają.

Producenci mają obowiązek informować o stopniu utwardzenia (uwodornienia) tłuszczu roślinnego znajdującego się w składzie ich produktów. Jeśli chcesz wybierać zdrowszą żywnośc, unikaj jedynie tłuszczów częściowo utwardzonych, w tym takiego właśnie oleju palmowego. Olej palmowy całkowicie utwardzony nie zawiera izomerów trans, ale zawiera tłuszcze nasycone, o tym należy pamiętać i znajdować dla nich miejsce w zdrowej diecie.

Treść artykułu pierwotnie opublikowała Anna Feliga 15.11.2013, wykorzystując fragmenty książki "Cud oleju palmowego" Wydawnictwa Vital ( w 4 ostatnich mitach o oleju palmowym).

Czytaj także:
Zdrowe tłuszcze, czyli jakie?
Najzdrowszy olej - na jakim oleju smażyć, a jaki jadać na surowo?
Nie każdy olej MCT działa tak korzystnie, jakbyś chciała

Redakcja poleca

REKLAMA