Życie seksualne a jakość życia osób niepełnosprawnych intelektualnie

Pan Byk, gdy się już przekona, że trafił na właściwą kobietę, będzie tak długo obok niej chodził, aż wychodzi to, o co mu właśnie chodzi. / fot. Fotolia
Nasza seksualność wywiera znaczny wpływ na naszą jakość życia. Ale jak jest w przypadku osób niepełnosprawnych intelektualnie? Za pomocą jakich czynników ocenia się ich jakość życia? Które aspekty seksu są dla nich najważniejsze? Jaki wpływ na odczuwanie dobrostanu ma satysfakcja seksualna?
/ 17.12.2012 13:47
Pan Byk, gdy się już przekona, że trafił na właściwą kobietę, będzie tak długo obok niej chodził, aż wychodzi to, o co mu właśnie chodzi. / fot. Fotolia

Jak mierzy się jakość życia osób niepełnosprawnych intelektualnie?

Choć seksualność jest ważnym elementem, decydującym o zdrowiu i jakości życia, to wiele powszechnie stosowanych skal pomiaru owego zadowolenia nie odnosi się w żaden sposób do populacji osób niepełnosprawnych intelektualnie.

Nie istnieją żadne opracowane skale mierzące satysfakcję z życia seksualnego dostosowane do osób o obniżonej sprawności intelektualnej.

Czym jest jakość życia?

Według A. Gawor oraz A. Głębockiej poczucie jakości życia jest rozumiane jako globalna ocena poznawcza swojego życia (satysfakcji z niego) oraz jako ilość pozytywnych i negatywnych stanów emocjonalnych doświadczanych przez jednostkę.

A. Bańka postrzega jakość życia jako kategorię zmieniającą się pod wpływem doświadczeń. Jego zdaniem, zarówno szczęście, dobrostan, jak i jakość życia stanowią rezultat ciągłego rozwoju człowieka

Nie ulega wątpliwości, że jakość życia osób niepełnosprawnych i pełnosprawnych powinna być określana przez takie same czynniki. Można do nich zaliczyć:

  • –  stosunki intymne,
  • –  życie rodzinne,
  • –  przyjaźń,
  • –  pracę,
  • –  miejsce i warunki mieszkaniowe,
  • –  wykształcenie,
  • –  zdrowie,
  • –  standard życia.

Jakość życia jako radość z możliwości życiowych

R. Renwick, I. Brown, D. Raphael definiują jakość życia jako „stopień radości z własnych możliwości życiowych”. Skonstruowali oni przedstawiony poniżej model zakresów jakości życia.

Tabela 1. Zakresy jakości życia według R. Renwicka, I. Browna, D. Raphaela

Zakresy główne

Podzakresy

Uszczegółowienie

Bycie

fizyczne

zdrowie, higiena osobista, odżywianie, ruch, ubiór i wygląd zewnętrzny, życie seksualne

psychiczne

zdrowie psychiczne i przystosowanie, percepcja, emocje, ocena siebie, samokontrola, erotyzm

duchowe

osobiste wartości, styl bycia, wierzenia

Przynależność

fizyczna

powiązania z fizycznym środowiskiem, np. domem, miejscem pracy, szkołą

społeczna

powiązania ze środowiskiem dotyczące akceptacji
i życzliwości innych, np. z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami

lokalna

równy i adekwatny dostęp do zasobów społecznych, takich jak dochody, służba zdrowia, pomoc społeczna

Stawanie się

produktywność

planowanie i regularne zajęcia uwzględniające potrzeby jednostki

czas wolny

odpoczynek, relaks, redukcja stresu

rozwój osobisty

zajęcia rozwijające wiedzę i umiejętności

Źródło: Raphael, Brown, Renwick, 1999, s. 158.

Zobacz także: Edukacja seksualna w polskich szkołach (wywiad)

Wskaźniki jakości życia według Scharlocka

R.L. Schalock twierdzi, że

„(...) jakość życia jest koncepcją odzwierciedlającą kondycję życiową w stosunku do ośmiu zakresów: dobry stan emocjonalny, stosunki interpersonalne, dobry stan materialny, rozwój osobisty, dobry stan fizyczny, autonomia, integracja społeczna i prawa jednostki”.

Tabela 2. Wskaźniki jakości życia według Schalocka

Poszczególne zakresy

Przykładowe wskaźniki

dobry stan emocjonalny

poczucie bezpieczeństwa, duchowość, szczęście, wolność od stresów, wyobrażenie siebie, zadowolenie

stosunki interpersonalne

zażyłość, przywiązanie, rodzina, interakcje, przyjaźń, wsparcie

dobry stan materialny

własność, finanse, bezpieczeństwo, żywność, zatrudnienie, dorobek, mieszkanie

rozwój osobisty

edukacja, umiejętności, samorealizacja, kompetencje osobiste, ukierunkowana aktywność, rozwój

dobry stan fizyczny

zdrowie, odżywianie, odpoczynek, mobilność, opieka zdrowotna, ubezpieczenie zdrowotne, czas wolny, aktywność dzienna

integracja społeczna

akceptacja, status, wsparcie, środowisko pracy, aktywność społeczna, role społeczna, działalność społeczna, środowisko zamieszkania

prawa

prywatność, prawo głosu, dostęp, posiadanie, odpowiedzialność obywatelska

Źródło: Schalock, 2000, s. 118–119.

Jakość życia a sprawność fizyczna i ruchowa

W 1990 roku S. Schipper wprowadził pojęcie jakości życia uwarunkowanego stanem zdrowia. Uważał, że jakość życia zależy od stanu fizycznego i sprawności ruchowej, stanu psychicznego, doznań somatycznych, sytuacji społecznej i warunków ekonomicznych. Podaną przez Schippera listę ważnych czynników wpływających na jakość życia w niepełnosprawności rozszerzyli A.H. Paterman i O. Cella, wymieniając dodatkowo:

  • –  dobrostan fizyczny, w tym odczuwane dolegliwości;
  • –  dobrostan funkcjonalny, wyrażający się zdolnością do uczestniczenia w codziennej aktywności związanej z pracą i odpoczynkiem;
  • –  dobrostan emocjonalny obejmujący pozytywne i negatywne stany uczuciowe;
  • –  zdolność do podtrzymywania relacji i kontaktów rodzinnych;
  • –  funkcjonowanie w rolach społecznych oraz satysfakcję z ich pełnienia;
  • –  satysfakcję z leczenia,
  • –  strefę intymności, seksualność.

Badając jakość życia w kontekście niepełnosprawności, należy uwzględnić dodatkowe parametry: diagnozę, poczucie dolegliwości i ograniczeń związanych z niepełnosprawnością, zadowolenie z przebiegu leczenia i stan psychiczny.

Zobacz także: Jakie są przyczyny wstrzemięźliwości seksualnej?

Obiektywna i subiektywna ocena jakości życia

Duże znaczenie ma tutaj rozróżnienie:

  • –  obiektywnej oceny, uwzględniającej rodzaj niepełnosprawności, nasilenie objawów, wynikające z nich ograniczenia życiowe oraz społeczne i ekonomiczne konsekwencje niepełnosprawności;
  • –  subiektywnej oceny stanu zdrowia i jakości życia dokonywanej przez jednostkę.

W celu uzyskania pełnego obrazu jakości życia analizuje się ją w odniesieniu do dwóch zasadniczych perspektyw: obiektywnej i subiektywnej.

Perspektywa obiektywna odnosi się do rzeczywistości, w której osadzona jest osoba, a więc czynników demograficznych, społecznych i ekonomicznych. Wymiar subiektywny jest wynikiem wyrażanych przez osobę opinii, odczuć, ocen, oczekiwań, pragnień i celów. Można powiedzieć, że stanowi wyraz osobistych doświadczeń, satysfakcji i zadowolenia z życia.

Tabela 3.
Analiza związku między obiektywnym i subiektywnym aspektem jakości życia

Obiektywne

warunki życia

Subiektywne poczucie jakości życia

pozytywne

negatywne

Korzystne

A (+ +) uzasadnione zadowolenie

B (+ –) dylemat niezadowolenia

Niekorzystne

C (– +) paradoks zadowolenia

D (– –) uzasadnione niezadowolenie

Źródło: Majkowicz, Zdun-Ryżewska, 2009, s. 101.

W 2009 roku autor niniejszego artykułu przeprowadził badania, jeszcze niepublikowane, na temat satysfakcji seksualnej mierzonej w kontekście ogólnego zadowolenia z życia osób niepełnosprawnych intelektualnie. Wynika z nich, że poziom satysfakcji życiowej osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu głębszym jest wysoki. Osoby niepełnosprawne intelektualnie wykazywały jednak średni stopień zadowolenia z życia seksualnego.

Zobacz również: Seks a społeczeństwo i tradycje

Różnice seksualne między płciami u osób o obniżonej sprawności intelektualnej

Tabela 4. Różnice seksualne między płciami

Cecha

Kobieta

Mężczyzna

Zakres aktywności masturbacyjnej

wąski zakres

szeroki zakres

Częstotliwość uprawiania masturbacji

niski poziom

wysoki poziom

Aktywność seksualna

średni poziom

wysoki poziom

Wrażliwość na bodźce wzrokowe

średni poziom

wysoki poziom

Wrażliwość na bodźce dotykowe

wysoki poziom

średni poziom

Wrażliwość na bodźce węchowe

wysoki poziom

niski poziom

Gotowość do pełnienia ról biologicznych związanych z płcią

wysoki poziom

średni poziom

Gotowość do pełnienia ról społecznych związanych z płcią

niski poziom

niski poziom

Wiedza na temat sztuki miłosnej (pozycje seksualne)

niski poziom

niski poziom

Źródło: badanie własne. Podobne badania wśród pełnosprawnych kobiet i mężczyzn przeprowadził Z. Lew-Starowicz (1999, s. 246–247)

Fragment pochodzi z książki „Seks i niepełnosprawność – doświadczenia seksualne osób z niepełnosprawnością intelektualną” Remigiusza J. Kijaka (Impuls, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.

Zobacz też: Masturbacja - klucz do samopoznania

Redakcja poleca

REKLAMA