Zawsze szczyciłam się tym, że mam dobre stosunki z rodziną. Z obcymi, powtarzałam, różnie się może ułożyć, ale rodzina to jest rodzina. Na krewnych zawsze można liczyć. Dlatego nie miałam zamiaru tracić czasu na nawiązywanie jakichś tam znajomości z koleżaneczkami czy przyjaciółeczkami. Niech sobie inne głupie baby plotkują po opłotkach, ja zamierzałam poświęcać swój czas tylko tym, którzy później, w razie jakiegoś nieszczęścia, odwdzięczą się realną pomocą.
Rodzina przede wszystkim
Gdy organizowałam imieniny – zapraszałam tylko siostry i szwagrów. Gwiazdka, awans w pracy, jakakolwiek okazja – wszyscy wiedzieli, że dla krewnych drzwi mojego domu są zawsze otwarte. I, nie chwaląc się, nie o same pogaduszki chodziło odwiedzającym mnie krewnym. Wiem, co należy do obowiązków dobrej gospodyni i staram się jak mogę sprostać zadaniu.
Na uroczystości, z jakiejkolwiek by ona nie była okazji, musi być domowy pasztet, co najmniej trzy rodzaje ciast, no i jakaś nalewka. Panowie w naszej rodzinie za kołnierz nie wylewają i byle czego nie pijają. Już moja w tym głowa, żeby z naszego domu wychodzili zawsze zadowoleni. Nie chwaląc się, nigdy nie było inaczej. Nic dziwnego, że w naszej rodzinie utarło się, że to do nas wszyscy zjeżdżają na Wigilię i Wielkanoc. Wiadomo, nigdzie nie ma jak u Baśków.
Z tradycją rodzinną się nie dyskutuje
Parę razy buntowałam się nawet na ten obyczaj – bo to wiadomo, narobi się człowiek po łokcie, a inni tyle że się przy stole rozsiądą – ale w końcu kapitulowałam. Z tradycją rodzinną się nie dyskutuje. Bo tak po prawdzie to wszystkim rzeczywiście było u nas najwygodniej. Większość rodziny, zarówno od strony męża, jak i od mojej, mieszka w blokach, w ciasnych klitkach. Tylko nam z mężem się poszczęściło. Kilka lat temu kupiliśmy niedrogo kawałek ziemi za miastem.
Potem udało nam się, nie bez wyrzeczeń, na tej działce pobudować dom. Jak to mówią – ciasny, ale własny. Zresztą, aż taki bardzo ciasny to ten nasz dom nie jest. Miejsca starczy i dla gości z nocowaniem. Dlatego ludzie chętnie do nas zjeżdżają. A że mieszkamy w niebrzydkiej okolicy, nad jeziorem, wśród lasów – już od połowy września zaczynają się telefony:
– Macie jakieś plany na Boże Narodzenie? Bo my chcieliśmy gdzieś wyjechać, ale jak policzyliśmy koszty, to wyszło nam, że lepiej w domu siedzieć… No i tak nam się cioci pasztet przypomniał, więc stwierdziliśmy, że takiego to nigdzie w świecie nie zjemy… To co, znajdzie się na tym poddaszu dla nas miejsce?
I przed Wielkanocą to samo! Nic tylko: „My nie zrobimy kłopotu, w kąciku sobie przycupniemy…”. I weź tu, człowieku, odmów takiemu, tym bardziej, że przecież to rodzina. No nie wypada i już.
Antek, mój ślubny, się buntował
– Zero odpoczynku, wiecznie te ich dzieciaki biegają z piętra na piętro, niewychowane miastowe bachory. Powiedz im, Baśka, że skoro swoje domy mają, to niech w nich siedzą. Ale ja nie zamierzałam się jego gadaniem przejmować. Wiadomo, chłop. Na stosunkach z ludźmi się nie zna, a z rodziną przecież trzeba żyć dobrze. Jak nam na chleb zabraknie, to kto nas poratuje, jak nie najbliżsi?!
Tak myślałam, ale nigdy jakoś nie było okazji przekonać się, czy mam rację. Odpukać, nieźle nam się wiodło. Antek znalazł jeszcze za komuny pracę w fabryce szkła. Zakłady dookoła upadały, a ich jakoś się trzymał. Raz było lepiej, raz gorzej, ale zawsze jakoś tam było. Dlatego jak grom z jasnego nieba spadła na nas ta wiadomość.
Pewnego zwyczajnego zimowego popołudnia mój mąż wrócił z pracy blady i z podkrążonymi oczami. Strach było do niego podchodzić!
– Boli cię co? – zagadywałam kilka razy, zaniepokojona, bo nie w jego stylu było siedzieć bez ruchu przed telewizorem i zmieniać bezmyślnie kanały. Antek wyznawał zasadę, że w domu zawsze jest coś do zrobienia i tylko nieroby albo staruszkowie spędzają życie na kanapie – Serce może? Ziół ci naparzę…
– To koniec. Na stare lata to koniec, Baśka – Antek spojrzał na mnie poważnie, jakby w ogóle nie słyszał, co do niego mówiłam.
Poczułam zimny pot spływający mi po karku. „Czyżby Antek czuł się aż tak źle? Na nic się ostatnio nie skarżył, ale tyle teraz się słyszy o nowotworach, młodzi ludzie chorują, a my nie jesteśmy w końcu już dawno w kwiecie wieku…”.
– Dopadło cię? Jakieś choróbsko, tak? Wspólnie damy radę… – zaczęłam nieudolnie go pocieszać, nie bardzo wiedząc, jak nakłonić mojego męża do zwierzeń.
Zwolnili go z pracy
Ale Antek spojrzał na mnie, jakbym postradała zmysły.
– O czym ty, do licha, gadasz, kobieto?! – warknął. – Zwolnili mnie z pracy. Po czterdziestu latach wyrzucili mnie jak niepotrzebnego psa. Kilka lat przed emeryturą, rozumiesz? Co ja teraz zrobię, gdzie mnie przyjmą?! To koniec!
Teraz dopiero zaczęło to do mnie docierać. Wprawdzie koledzy Antka dawno już wspominali o masowych zwolnieniach w jego zakładzie, ale do głowy mi nie przyszło, że ten problem mógłby dotknąć także nas. „Antka nie ruszą” – myślałam. „Nikt nie zwolni faceta, w takim wieku. Wiadomo przecież, że innej pracy nie znajdzie” – kombinowałam. Jak widać, byłam naiwna.
Kierownictwo zakładu podjęło decyzję o zwolnieniu całej kadry powyżej pięćdziesiątego roku życia i nie było na nich siły. Gdy minął pierwszy szok, zrozumiałam, że muszę szybko zacząć działać. Antek wciąż jeszcze nie był w stanie się otrząsnąć. Nic tylko siedział na kanapie i użalał się nad sobą. Dotarło do mnie, że teraz ja mogę wziąć sprawy w swoje ręce i jakoś uratować nas przed finansową katastrofą.
Od razu przypomniało mi się, że mój szwagier prowadzi nieźle prosperujący komis samochodowy. Przy okazji ostatniej wizyty u nas wspominał nawet, że szuka pracownika.
– Nic trudnego, trzeba tylko umieć opowiadać o samochodach – mówił. – Więc jakbyście słyszeli o kimś chętnym, to kierujcie go do mnie.
Zadzwoniłam do szwagra
Tak, teraz była doskonała okazja, żeby szwagier odwdzięczył się za te wszystkie gościny u nas. Bez wahania wykręciłam jego numer:
– No cześć, Michałku – zaczęłam. – Jak interesy, dalej szukasz kogoś do komisu?
– A wiesz, że tak – usłyszałam po drugiej stronie słuchawki i aż mi serce zabiło mocniej z radości. – Interesy idą nie najgorzej, więc pomoc by mi się przydała. Masz może kogoś na oku? Wiesz, chodzi o to, żeby był uczciwy, wyględny, no i żeby z ludźmi umiał gadać...
– Mam dla ciebie kogoś idealnego – aż zatarłam ręce z radości, że tak szybko uporam się z problemem. – Antka!
– Jakiego Antka? – po drugiej stronie słuchawki nagle zapadła złowroga cisza.
– No mojego Antka przecież, mojego ślubnego. – wypaliłam jeszcze nieświadoma nadciągającej katastrofy. – Zwolnili go z pracy, redukcja etatu, no i szuka teraz biedak zatrudnienia…
– Ale wiesz, z tym komisem to jeszcze nic pewnego. – Czy mi się zdawało, czy Michał nie chciał pomóc własnemu szwagrowi?! Aż się nogi pode mną ugięły!
– I ja bym mu na początek mógł grosze zaproponować, to bez porównania do tego, co zarabiał na państwowym…
– Ale to bez znaczenia, Michał – zapewniłam go szybko – Wiesz, jak to jest, jak się nie ma roboty, to jakiekolwiek zajęcie jest na wagę złota.
– Powiem bez ogródek, Basia – usłyszałam. – To jest zajęcie dla kogoś młodszego. Nie obraź się, ale to nie jest robota dla Antka. Powodzenia w szukaniu dalej.
Teraz nie mogłam się przesłyszeć
W głosie Michała brzmiała determinacja. Determinacja, żeby nie dać mojemu mężowi szansy. Po tym wszystkim, co dla niego i mojej siostry zrobiliśmy. To niewiarygodne. Gdy odłożyłam słuchawkę, czułam się, jakby ktoś przyłożył mi w głowę ciężkim narzędziem. Jak ja mogłam się tak pomylić. To na kogo człowiek może w dzisiejszych czasach liczyć, jak nie na rodzinę?! Nadal wściekła na Michała wykręciłam numer młodszej siostry. To jej dzieci najbardziej dały nam się we znaki podczas ostatnich świąt. Wykazałam się wtedy anielską cierpliwością w łapaniu ich na schodach, żeby nie ponabijały sobie guzów. „Kto jak kto, ale Gosia mi pomoże” – taką przynajmniej miałam nadzieję.
– Cześć, siostra – westchnęłam – Słyszałaś już złą nowinę?
Dalej szukałam pomocy
Wiedziałam, że siostra nie pomoże mi w znalezieniu dla Antka zajęcia. Od wielu lat siedziała w domu na utrzymaniu szwagra, który dobrze zarabiał – pracował jednak w specyficznej branży, i Antek nie miał tam czego szukać. Miałam jednak inny pomysł na to, by siostra mogła mi się przysłużyć. Nie dalej jak podczas moich ostatnich imienin opowiadała, że całkiem dobrze im się teraz powodzi i udało im się nawet odłożyć sporą sumkę na koncie.
– Nie, nic nie słyszałam – odparła Gosia. – Coś nie tak u kogoś ze zdrowiem? – zaniepokoiła się.
– Nie, dzięki Bogu zdrowie nam jeszcze dopisuje – westchnęłam.
– Ale Antek stracił pracę. Nie dość, że zamartwiam się tym, gdzie on w jego wieku znajdzie zajęcie, to jeszcze… Wiesz, w zeszłym roku wzięliśmy tę pożyczkę na remont dachu… Lada chwila przyjdzie wezwanie do zapłaty, a ty ostatnio, jak u nas byliście, opowiadałaś, że nieźle wam się powodzi… Może mogłabyś mi pożyczyć kilkaset złotych?
Po drugiej stronie słuchawki zapadła dziwna cisza. To na pewno nie było to, czego się spodziewałam. I nagle, jeszcze nim Gośka wypowiedziała pierwsze słowa, wiedziałam, co teraz nastąpi. Moja siostra mi nie pomoże. Najbliższa mi rodzina odsuwa się od nas, bo mamy kłopoty.
To po prostu było niewiarygodne!
– Nie bardzo wiem, jak ci to powiedzieć, Basiu – w głosie Gośki słyszałam wahanie. – Chyba źle mnie zrozumiałaś. Owszem, mieliśmy jakieś tam oszczędności, ale właśnie kupiliśmy terakotę do kuchni… Sama rozumiesz… Chętnie ci pomogę, ale to nie jest dobry moment…
Nie czułam się na siłach słuchać tego dłużej. Jeszcze nim Gośka skończyła zdanie, odłożyłam słuchawkę i przez chwilę wpatrywałam się w nią oniemiała. To się nie mieściło w głowie. Moja rodzina nie okazała nam wsparcia w momencie, kiedy najbardziej tego potrzebowaliśmy. Jak ja to powiem Antkowi? Tyle razy namawiał mnie, żebym przestała się dla nich poświęcać – czyżbym po niewczasie miała przyznać mu rację? Mój świat przewracał się do góry nogami.
Załamana weszłam do salonu, spodziewając się, jak zwykle w ostatnich dniach, zastać tam męża leżącego na kanapie przed telewizorem. O dziwo, Antka nie było. Pełna najgorszych przeczuć wystukałam numer jego komórki. Bo to wiadomo, co zdesperowanemu facetowi w średnim wieku przyjdzie do głowy?!
Na szczęście Antek odebrał już po dwóch sygnałach:
– Przepraszam, że ci nic nie powiedziałem, musiałem wziąć samochód – dopiero teraz zobaczyłam przez okno, że na parkingu brakuje naszego auta. – Zadzwonił sąsiad, wiesz, ten spod dwójki, że jest robota, no i musiałem od razu się stawić. Wiesz, żadne mecyje, ale też nie najgorzej. Hurtownia owocowo–warzywna. Potrzebowali kogoś do obsługi klientów. Już mnie zaakceptowali. Oczywiście muszę się jeszcze trochę poduczyć, wiesz, tu używają takiego programu do księgowania, którego wcześniej na oczy nie widziałem, no i wiek już nie ten, żeby tak wszystko do głowy łatwo wchodziło, ale jakoś dam radę – dawno nie słyszałam Antka tak podekscytowanego.
– A co tam u ciebie, kochanie, gdzie tak dzwoniłaś przez całe popołudnie?
– A, nigdzie – mruknęłam niechętnie.
– Tak jakoś…
Co ja miałam Antkowi powiedzieć?
Że obdzwaniałam całą rodzinę, żeby ktoś łaskawie nam pomógł i właśnie się dowiedziałam, że na nikogo tak naprawdę nie możemy liczyć?! Przecież to podkopało cały mój świat!
„To obcy człowiek, sąsiad, któremu ledwie mówię dzień dobry, pamiętał, że potrzebujemy pomocy, a rodzina w ogóle się o nas nie zatroszczyła?! Jeszcze wam to kiedyś przypomnę!” – myślałam butnie. Cóż, widocznie i takie doświadczenie było mi w życiu potrzebne, bym wreszcie przejrzała na oczy. Jak to mówią: prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Właśnie się dowiedziałam, co oni są warci. Ale nie ma tego złego… Przecież niedługo będzie Wielkanoc. I zacznie się, jak co roku:
– To może my wpadniemy na kilka dni? Nie chcemy robić kłopotu, ale u was jest taka wyjątkowa atmosfera...
Szczęki wam poopadają, kiedy usłyszycie, że w tym roku mamy inne plany. Chcemy spędzić święta z tymi, na których naprawdę możemy liczyć – i na pewno nie będziecie to wy. Jak przyjdzie wam zapłacić po kilkaset złotych od osoby za pobyt w jakimś pensjonacie nad jeziorem, to pożałujecie, że nie pomogliście starej ciotce i wujowi w biedzie. Ale wtedy to będzie już za późno! Nie dam się więcej wykorzystywać.
Basia, 51 lat
Czytaj także:
„Wyciskałam siódme poty, by mój synek miał wszystko. Miał pretensje, że przeze mnie jest zepsutym bachorem”
„Tyrałam, opiekując się rodzicami, a mój brat opalał się na Majorce. Kiedy umarli, wyrzucił mnie z ich domu na bruk”
„Synowa traktuje syna jak bankomat. Żal mi go, bo zrezygnował z marzeń, by spełniać jej zachcianki”
