Dieta na trzustkę, zwana też dietą trzustkową, zależy od choroby, która dotknęła ten narząd. Najczęściej chodzi o cukrzycę oraz zapalenie trzustki. W każdym z tych przypadków zalecenia dietetyczne są nieco inne, a przy współwystępowaniu obu chorób skomponowanie jadłospisu może być trudne. Warto pamiętać, że o trzustkę lepiej dbać zawczasu, czyli żywić się tak, aby nie zwiększać ryzyka chorób trzustki.
Spis treści:
- Dieta na chorą trzustkę
- Czego nie lubi chora trzustka?
- Dieta na trzustkę – przepisy
- Dlaczego o trzustkę trzeba dbać
Dieta na chorą trzustkę
Chociaż stosowane diety w chorobach trzustki różnią się znacznie w zależności od przyczyny, łączy je wspólny mianownik w postaci regularnie spożywanych posiłków (najlepiej około pięciu).
Zawsze po jedzeniu należy się obserwować i w razie wystąpienia dolegliwości ze strony układu pokarmowego (wzdęcia, bóle brzucha) trzeba wyeliminować z diety produkt, który jej wywołuje.
Konieczne może być wdrożenie suplementacji witaminami A, D, E i K, które ze względu na ograniczenie ilości tłuszczu w diecie będą się słabiej wchłaniać.
Dieta na chorą trzustkę przy cukrzycy
Jeżeli mamy do czynienia z cukrzycą, niezbędne jest również wprowadzenie diety o niskim indeksie glikemicznym (z ograniczeniem węglowodanów prostych), czyli diety dla cukrzyka.
Poza doborem odpowiednich produktów (pełnoziarnistego pieczywa, gruboziarnistych kasz, warzyw czy też odtłuszczonych produktów), bardzo ważny jest również sposób przygotowywania posiłków. Rozgotowywanie, rozdrabnianie, miksowanie powodują, że praca, którą powinien wykonać organizm, jest już częściowo wykonana, dlatego zawarte w produktach cukry ulegną szybszemu i jednoczesnemu wchłonięciu. Wówczas niesprawna trzustka nie sprosta zadaniu obniżenia poziomu cukru i narażamy organizm na powikłania. Dlatego unika się dużego rozdrabniania pokarmów podczas przygotowywania posiłków.
Dieta na trzustkę i wątrobę
Z kolei w przypadku zapalenia trzustki, które wiążą się przede wszystkim z upośledzoną funkcją trawienia, zalecana dieta powinna przede wszystkim odciążyć pracę trzustki, ale i wątrobę. Wprowadza się więc okresowo dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu. Jej główne założenia przedstawiono poniżej w 5 przykazaniach.
5 przykazań pacjenta po zapaleniu trzustki:
- Wyeliminuj alkohol oraz papierosy.
- Spożywaj posiłki o małej objętości – jedz częściej, a mniej.
- Nie smaż! Zamiast tego gotuj lub piecz.
- Lista produktów zalecanych: pieczywo jasne i czerstwe, drobne kasze, ryż, drobne makarony, chude: mleko, twaróg, ryby, wędliny, drób, cielęcina i wołowina; masło, olej sojowy, słonecznikowy, oliwa, dżem, ziemniaki gotowane, tłuczone, purée, warzywa i owoce zawierające witaminę C i karoten.
- Wyeliminuj produkty zabronione – patrz niżej: Czego nie lubi trzustka.
Po regeneracji trzustki stopniowo rozszerza się dietę, zachowując niektóre zasady, w tym zakaz spożywania alkoholu oraz ulubioną zasadę dietetyków – regularne spożywanie posiłków.
Kiedy po dietę na trzustkę iść od dietetyka?
W wyżej opisanych przypadkach zalecenia diety są raczej jasne i klarowne, jednakże warto zwrócić się o pomoc do dietetyka. Pomoże on ustalić dokładny plan działania i w odpowiedni sposób dokona potrzebnych modyfikacji, dopasowując żywienie także do preferencji chorego.
Ponadto wizyta u specjalisty jest niezbędna, gdy zapalenie trzustki spowoduje również wystąpienie cukrzycy. Wówczas wiele zaleceń będzie się wzajemnie wykluczać, dlatego plan diety powinien być ustalony indywidualnie.
Czego nie lubi chora trzustka?
Oto lista produktów, które nie są wskazane przy chorobach trzustki, które nie są cukrzycą:
- produkty zbożowe: pieczywo razowe, żytnie, grube kasze,
- nabiał: fermentowane przetwory mleczne, jaja, śmietana,
- produkty mięsne i ryby: tłuste mięsa (baranina, wieprzowina, gęś, kaczka), tłuste wędliny, tłuste ryby (węgorz, halibut), wędzone produkty mięsne i ryby, mięso peklowane, smalec,
- warzywa: cebula, kapusta, papryka, szczypiorek, rzodkiewki, rośliny strączkowe,
- owoce: awokado,
- inne: kakao, orzechy, czekolady oraz słodycze zawierające tłuszcz.
fot. Dieta na chorą trzustkę – przepisy/ Adobe Stock, Jacek Chrabaszewski
Dieta na trzustkę – przepisy
Poniżej przykłady potraw dla osób po zapaleniu trzustki. Wpisują się one w schemat jadłospisu diety lekkostrawnej.
-
Śniadanie – zupa mleczna z manną. Zagotuj 200 ml mleka, dodając szczyptę soli. Wsypuj stopniowo, ale bez przerwy 20-25 g kaszy manny, cały czas mieszając. Gotuj przez minutę, nie przerywając mieszania.
-
Obiad – pulpeciki z indyka z ziemniakami i marchewką. Zrób pulpeciki (przepis na pulpety z indyka) bez cebuli, czosnku i zagęszczania sosu śmietaną. Ugotuj ziemniaki, dodaj nieco mleka i ugnieć. Marchewkę obierz, ugotuj w całości i podawaj z klopsikami i purée z ziemniaków.
- Kolacja – ryż z jabłkami. Z przepisu usuń masło i ogranicz ilość cukru, jeśli się w przepisie znajduje.
Dlaczego o trzustkę trzeba dbać?
Trzustka to organ ważący około 100 g, który wydziela hormony regulujące stężenie glukozy we krwi i dodatkowo produkuje jeszcze ok. 1,5 litra soku trzustkowego. Jeżeli któraś z tych funkcji zaczyna niedomagać, organizm potrzebuje pomocy – nie tylko lekarskiej, ale również dietetycznej.
Funkcje trzustki są niezwykle ważne. Jeżeli nastąpi upośledzenie pracy struktur odpowiedzialnych za wytwarzanie i wydzielanie insuliny lub wydzielana insulina nie będzie działać z powodu insulinooporności tkanek, w organizmie rozwija się cukrzyca. Wtedy trzustka nie daje rady obniżać wysokich poziomów glukozy, które w dłuższym okresie mogą prowadzić m.in. do zespołu stopy cukrzycowej, choroby niedokrwiennej serca, udarów mózgu, uszkodzenia wzroku lub nerek.
Innym przypadkiem są stany zapalne trzustki – wtedy enzymy zawarte w soku trzustkowym zaczynają zbyt wcześnie spełniać swoje funkcje trawienne. Upraszczając, zamiast trawić składniki pożywienia, rozkładają one naszą trzustkę. Taka sytuacja może zagrażać życiu, dlatego też często wymaga leczenia szpitalnego, a następnie prowadzenia bardzo rygorystycznej diety.
Treść artykułu pierwotnie opublikowana została 17. 04. 2014 r. Jego autorem była: Marta Brajbisz, Dietetyk, Klinika Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii IŻŻ.
Czytaj także:
Trzustka – dlaczego tak mały narząd jest tak ważny?
Dieta z niskim indeksem glikemicznym
Dieta lekkostrawna po operacji – co jeść?
