Dieta planetarna to sposób żywienia opracowany przez prestiżową komisję EAT-Lancet. To dieta polecana do stosowania ludzkości, by zmniejszyć liczbę zgonów spowodowanych nieprawidłowym żywieniem, a jednocześnie minimalizować niekorzystny wpływ produkcji żywności na środowisko.
Spis treści:
- Dieta planetarna – co to jest?
- Cele diety planetarnej
- Zasady diety planetarnej - wpływ produkcji żywności na klimat
- 5 najważniejszych strategii diety planetarnej
- Dieta planetarna i eko inicjatywy firm
- Jadłospis w diecie planetarnej
Dieta planetarna – co to jest?
Dieta planetarna to konkretny sposób żywienia ludzkości określony przez ekspertów jako optymalny dla populacji świata. Wszyscy ludzie powinni dążyć do stosowania diety planetarnej w celu ochrony środowiska.
Dieta planetarna opublikowana została w prestiżowym czasopiśmie naukowym: the Lancet. Powinna zainspirować ludność do zmiany nawyków żywieniowych, by zjednoczyć się dla dobra środowiska, zdołać wyżywić populację światową, a jednocześnie unikać dietozależnych chorób.
Cele diety planetarnej
Komisja EAT-Lancet opublikowała w 2019 roku raport z założeniami diety planetarnej. Główne cele podjęcia tego tematu to:
- Wyżywienie powiększającej się stale populacji ludzkiej.
- Zmniejszenie ogólnoświatowych zgonów, które spowodowane są niewłaściwą dietą.
- Zrównoważony wpływ produkcji żywności na środowisko naturalne.
Szacuje się, że po wprowadzeniu zasad diety planetarnej, można uniknąć nawet 11 milionów zgonów rocznie! Oznacza to, że ok. 19-25% przypadków zgonów jest spowodowanych nieprawidłowym żywieniem lub niedożywieniem.
Niepokojące doniesienia ekspertów o wpływie diety na klimat
Według ekspertów z niezależnej komisji EAT-Lancet, żywność i jej produkcja to jeden z najbardziej istotnych czynników, które mają wpływ na równowagę w przyrodzie. Dieta i sposób odżywiania to potężna broń w walce z globalnym ociepleniem i problemami uszczuplających się zasobów naszej planety, a jednocześnie możliwość poprawy zdrowia ludzkości.
Obecne przyzwyczajenia żywieniowe ludzi na świecie i wynikający z nich model produkcji żywności, zagrażają zarówno jednostkom, jak i całej planecie.
Na podstawie szczegółowych analiz, wysnuto wnioski, że konieczne są szybkie zmiany w sposobie żywienia populacji całego świata, by osiągnąć wspólnie ustalone cele zrównoważonego rozwoju i cele zapisane w Porozumieniu paryskim. Jeśli nic się nie zmieni, coraz więcej osób będzie umierać i cierpieć z powodu chorób dietozależnych, którym można w prosty sposób zapobiec.
Przejście na optymalną dietę planetarną do 2050 roku będzie wymagać od świata znacznych zmian żywieniowych. Globalna konsumpcja owoców, warzyw, orzechów i roślin strączkowych będzie musiała się podwoić, a spożycie cukru i czerwonego mięsa musi spaść o ok. 50%. Dieta roślinna z niewielkim dodatkiem pokarmów pochodzenia zwierzęcego zapewni poprawę zdrowia ludzkości, ale także wiele korzyści dla środowiska naturalnego. – tymi słowami rozpoczyna raport o diecie planetarnej prof. Walter Willett z Harvardu
Zasady diety planetarnej - wpływ produkcji żywności na klimat
Dieta planetarna szczegółowo określa, jak powinien wyglądać jadłospis, by był zrównoważony: nie ograbiał planety z zasobów, był zgodny z zasadami zdrowej diety i służył zdrowiu osób go stosujących.
Podstawową zasadą diety planetarnej jest przejście na dietę roślinną lub znaczne ograniczenie mięsa w diecie. Produkty pochodzenia zwierzęcego powinny być ograniczane szczególnie dlatego, że mają niekorzystny wpływ na środowisko.
Do hodowli mięsa zużywa się bardzo duże ilości wody. Emitowane są także gazy cieplarniane. Zwierzęta hodowlane są odpowiedzialne za prawie 15% emisji gazów cieplarnianych.
Nie lepiej wygląda sytuacja z produktami pochodzenia zwierzęcego. Przy produkcji mleka emitowane jest prawie 3 razy więcej gazów cieplarnianych, niż w przypadku jego roślinnej alternatywy.
Globalna produkcja żywności zagraża stabilności klimatu i ekosystemu Ziemi. To największy czynnik środowiskowy odpowiadający za degradację planety. Konieczna jest pilna transformacja odżywiania na poziomie globalnym. Bez szybkiej reakcji, nie ma szans na spełnienie celów Porozumienia paryskiego. - opowiada prof. Johan Rockström
Dieta planetarna w domu
Jeśli chcesz zacząć stosować zasady diety planetarnej, przede wszystkim ogranicz spożycie mięsa. Skorzystaj z naszych rad, dzięki którym dowiesz się jak przestać jeść mięso.
Jedz więcej warzyw i owoców. Uwzględniaj w jadłospisie dużo roślin strączkowych i orzechów.
Walcz z marnowaniem żywności na poziomie twojego gospodarstwa domowego. Chodź na zakupy z listą, naucz się technik gotowania i jedzenia zero waste i regularnie przeglądaj zawartość lodówki, by produkty się nie psuły.
Staraj się jeść sezonowo. Dzięki temu odżywiasz się zdrowo, ale też nie przyczyniasz się do zużywania dużej ilości zasobów naturalnych na transport i import egzotycznych towarów.
fot. Adobe Stock, ricka_kinamoto
5 najważniejszych strategii diety planetarnej
Raport określa także 5 strategii, które powinny zostać podjęte w celu poprawy diety na poziomie globalnym.
- Międzynarodowe zaangażowanie i porozumienie w zakresie przejścia na zdrową dietę.
- Zmiana priorytetów rolnictwa: zamiast produkować duże ilości jedzenie słabej jakości, należy produkować zdrową i dobrą jakościowo żywność.
- Zrównoważona produkcja żywności — stosowanie odpowiednich metod.
- Dobre i strategiczne zarządzanie zasobami środowiska naturalnego, w szczególności oceanami.
- Ograniczenie do minimum marnotrawstwa żywności (przynajmniej o połowę dotychczasowego marnotrawstwa).
Dieta planetarna i eko inicjatywy firm
Dietę planetarną można wprowadzać do własnego jadłospisu na co dzień. Takie podejście musieliby zastosować jednak wszyscy ludzie na całym świecie, by to było skuteczne.
Różnorodne inicjatywy wpisujące się w zasady diety planetarnej są także podejmowane przez firmy prywatne. Są masowe, więc automatycznie bardziej skuteczne. Przykładów nie trzeba szukać daleko.
Wiele popularnych restauracji wprowadza wegańskie potrawy do swojego menu. Roślinne opcje to już nie luksus, a konieczność przy prowadzeniu lokalu gastronomicznego.
McDonald's wprowadził do swojej oferty wegetariańskie burgery, a firma Tarczyński wyprodukowała wegańskie kabanosy.
Produkująca mięso firma Goodvalley zachęca do stosowania diety fleksitariańskiej i modyfikuje hodowlę, by osiągnąć neutralność klimatyczną.
Catering dietetyczny SuperMenu Anny Lewandowskiej zdecydował się na otwarcie własnej szklarni i eko uprawę ziół i warzyw.
Lidl i wiele innych dyskontów od pewnego czasu mocno promują walkę z marnowaniem żywności. Oznaczają produkty z krótszą datą przydatności do spożycia widocznymi etykietami i mocno je przeceniają, zachęcając do zakupu.
Aplikacja TooGoodToGo pozwala na „ratowanie” żywności z restauracji, piekarni i sklepów, by ograniczać marnowanie jedzenia.
fot. Adobe Stock, szmuli
Jadłospis w diecie planetarnej
Naukowcy opracowujący raport określili nawet, jaka ilość kalorii powinna pochodzić z poszczególnych produktów w jadłospisie, by był zdrowy dla ludzi i planety.
W poniższej tabeli przedstawiono dokładne zalecenia dla osoby stosującej dietę planetarną 2500 kcal.
| Produkty | Polecane dzienne spożycie w gramach | Liczba kalorii pochodzących z danego produktu |
| Pełnoziarniste produkty zbożowe (ryż, kasza, kukurydza i przetwory mączne) | 232 g |
811 kcal |
| Ziemniaki, bataty i inne skrobiowe warzywa | 50 g (0-100 g) | 39 kcal |
| Warzywa | 200-600 g | 78 kcal |
| Owoce |
100-300 g |
126 kcal |
| Nabiał, mleko i jego roślinne zamienniki | ok. 250 g (od 0 do 500 g) | 153 kcal |
| Źródła białka: | ||
|
|
30 kcal |
|
|
62 kcal |
|
|
19 kcal |
|
|
40 kcal |
|
|
284 kcal |
|
|
291 kcal |
|
Tłuszcze dodane: |
||
|
|
|
|
|
|
| Cukry dodane | 31 g (0-31 g) | 120 kcal |
Źródło: Raport komisji EAT-Lancet, Food Planet Health, 19 stycznia 2019
Czytaj także:
Dieta wegańska - jadłospis i przepisy na 5 dni opracowane przez dietetyka
Weganizm a wegetarianizm - poznaj wady i zalety obu diet!
Dieta wegańska u dzieci. Naukowcy sprawdzili, czego w niej brakuje
