Grupa teorii naukowych zorientowana na jednostce wyjaśnia źródła przemocy w rodzinie, szczególnie wobec kobiet i dzieci. Najstarsze teorie bazują na polu badawczym psychologii, bowiem najbardziej znane badania R. Gellesa i L. Loseke’a wyjaśniają zdroworozsądkowo, że jednostka może lub przynajmniej powinna kontrolować swe zachowania. Tak więc w myśl założeń tego nurtu jednostki, które nie zmieniają swego zachowania w rodzinie i w dalszym ciągu stosują różne formy przemocy, w tym seksualną, to jednostki zasługujące na karę i pogardę, to dewianci.
Czy istnieje profil sprawcy przestępstw seksualnych?
L. Hamberger i J. Hastings na podstawie przeprowadzonych wśród mężczyzn badań (Court mandated treatment of who assault thier partner, 1993) tłumaczą przemoc w rodzinie zaburzeniami osobowościowymi. W trakcie wielu badań pojawia się pytanie, które nurtuje całe społeczeństwo: Czy istnieje typowy sprawca przemocy w rodzinie, z przemocą seksualną włącznie? Czy można skonstruować profil napastnika, który bije kobiety, dzieci i dopuszcza się wszelkich form przemocy moralnej i fizycznej? Wnikliwe badania psychologiczne przeprowadzone przez grupę naukowców amerykańskich, M. P. Kossa, L. A. Goodmana, A. Brownego i innych, zaprzeczyły jednoznacznie tej tezie.
Przeczytaj: Jak zdiagnozować pedofilię?
Brak umiejętności wyrażania uczuć
Zjawiska bicia i przemocy nie można tłumaczyć jedną zmienną, bowiem w świetle współczesnych badań jest to złożona konstelacja czynników. Natomiast dogłębna analiza przyczyn tych zjawisk, zdaniem autorów, wpływa na poziom i szybkość interwencji społecznej. Badacze zajmujący się genezą agresywnych zachowań, zwłaszcza mężczyzn, skłonni są upatrywać ją w braku zdolności do wyrażania głębokich problemów emocjonalnych w pokojowy (nonviolent) sposób. Wnioski z badań wskazują, że kobiety wychowywane w sposób tradycyjny w procesie socjalizacji dotyczącej ról płci (gender role socialisation) są w sytuacji komfortowej, bowiem potrafią wyrażać emocje i uczucia po wcześniejszym ćwiczeniu. Wielu mężczyzn jest tych ćwiczeń pozbawionych i reaguje przemocą, agresją . Frustracja wynikająca z braku zdolności kontrolowania i doznawania uczuć może łatwo doprowadzić do ataku na kobietę i dziecko. Gwałt na własnym dziecku, czyny lubieżne wobec obcych dzieci to metoda rozładowująca nieakceptowany stres i napięcie seksualne. Brak zdolności do wyrażania własnych uczuć i potrzeb natury seksualnej wobec dorosłego partnera – żony, konkubiny – prowadzi często do wyboru dziecka jako partnera zastępczego, pełniącego rolę swoistej indywidualnej terapii dla sprawców przestępstw seksualnych.
Alkohol
Na zjawisko przestępczości seksualnej można też spojrzeć z punktu widzenia zwolenników poglądu, że istotne nadużycia przemocy (substance abuse) w wyraźny sposób obniżają hamulce (inhibitory) przeciw przemocy zarówno w rodzinie, jak i poza nią. W czasie badań K. G. Kantor i M. Straus udowodnili, że osoby winne przemocy w rodzinie w nadmiernych ilościach używały narkotyków i alkoholu. Polskie badania dotyczące przemocy potwierdziły tezę o związku pomiędzy nadużywaniem alkoholu a przemocą w rodzinie, natomiast nie odnotowano przypadków narkotyzowania się. W niektórych badaniach udowadnia się tezę, w której czynnikiem kryminogennym gwałtownych przestępstw (violent crime) jest wysoki poziom testosteronu, bowiem mężczyźni o niższym wskaźniku tego hormonu popełniają przestępstwa tzw. niegwałtowne (nonviolent crime).
Przeczytaj: Typy pedofilów
Izolacja społeczna
W nauce wyraźnie wyodrębnił się nurt teorii dotyczących struktury rodziny wyjaśniających zjawisko przemocy i wzrost jej poziomu. K. S. Steinmetz w swych badaniach starał się udowodnić, że następująca w naszym społeczeństwie i w naszych czasach społeczna izolacja rodzin wypiera kręgi znajomych, przyjaciół, instytucji, które mogłyby zapobiegać gwałtownym atakom przemocy i patologiom w rodzinach. Rodziny, w których stwierdzono akty przemocy seksualnej wobec dzieci – rodziny kazirodcze – to rodziny w dużej mierze żyjące w izolacji społecznej, pozbawione stałych związków z dalszymi krewnymi i przyjaciółmi. Informacje o patologicznych związkach emocjonalno-seksualnych w tej kategorii rodzin ujawniane są często zupełnie przypadkowo. Teza K. S. Steinmetza znalazła potwierdzenie również w badaniach polskich.
Fragment pochodzi z książki „Przemoc seksualna wobec dziecka" Krystyna Marzec-Holka (Impuls, 2011). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna w redakcji.
