Wszystkie opieńki są jadalne, ale najpopularniejsza jest odmiana miodowa (armillaria mellea) - tak też potocznie nazywane są wszystkie opieńki. Ze względu na to, że występują w bardzo dużych grupach, bardzo trudno jest je przeoczyć podczas leśnych wędrówek. Jednocześnie tylko doświadczeni grzybiarze potrafią odróżnić je od ich trujących kuzynów.
Spis treści:
- Jak wyglądają opieńki?
- Opieńka miodowa: występowanie
- Z czym można pomylić opieńki?
- Co zrobić z opieniek?
Jak wyglądają opieńki?
Opieńka jest pasożytem lub saprofitem. Jest dopuszczony do obrotu handlowego na terenie Polski. Osiąga wysokość do 20 cm. Ma kapelusz o średnicy 3-10 cm w kolorze miodowobrązowym lub beżowobrązowym, czasem o odcieniuoliwkowo brązowym, środek ciemniejszy, może być z garbkiem, na powierzchni kapelusza ciemne łuski, które da się zetrzeć.
Opieńkami miodowymi grzybiarze nazywają cały zbiór gatunków rosnących wiązkowo na pniach o zmiennych cechach, często trudnych do oznaczenia. Należą do nich opieńka opieńka ciemna (Armillaria ostoyae) rosnąca w wiązkach na drewnie i opieńka żółtawa (Armillaria lutea), którą można znaleźć rosnącą pojedynczo, na ziemi.
Brzeg za młodu jest prześwitujący, nieco prążkowany. Kształt kapelusza u młodych osobników kulistych, potem wypukły, na koniec rozpostarty. Powierzchnia kapelusza jest raczej sucha.
Blaszki u młodych osobników białawe, u starszych beżowo różowawe lub żółtawe z brązowawymi plamkami, cienkie i gęste, zbiegające na trzon. Zarodniki są białe. Trzon natomiast jest miodowobrązowy, u podstawy żółty, sięgający od 5 do 16 cm, z wyraźnym jaśniejszym pierścieniem o postrzępionych brzegach umiejscowionym wysoko, tuż pod kapeluszem.
Od spodu pierścienia czasem obecne żółte kłaczki; powierzchnia trzonu gładka lub nielicznymi białymi lub żółtawymi kłaczkami.
Cechą charakterystyczną opieńki miodowej są także tzw. ryzomorfy – długie na kilka metrów sznury czarnej lub ciemnobrązowej grzybni, które pną się po ziemi, pod ściółką lub pod korą drzew i służą do atakowania kolejnych żywicieli.
Miąższ opieńki jest białawy lub brązowawy, niezmieniający barwy, w smaku początkowo łagodny, przechodzący w cierpki, w trzonie zaś bywa twardy i włóknisty (przez to jest niepolecany do celów spożywczych). Zapach specyficzny, grzybowy, rozwija się podczas gotowania.
fot. Opieńka miodowa/Adobe Stock, Максим
Opieńka miodowa: występowanie
Opieńki można spotkać od sierpnia do listopada, wtedy wyrastają bardzo tłumnie. Rosną przede wszystkim na pniach, można je zobaczyć nawet kilka metrów nad ziemią, choć także przy pieńkach.
Opieńki czasem wyrastają bezpośrednio z gruntu, należy ich szukać w okolicy drzew liściastych i iglastych.
Z czym można pomylić opieńki?
Wszystkie opieńki są jadalne, ale można je pomylić z innym gatunkami. Warto jednak wiedzieć, że na surowo mogą być szkodliwe dla zdrowia i powodować problemy gastryczne. Zaleca się zatem obgotowanie kapeluszy opieniek przez 6 minut, a następnie odlanie wody (trzonki najlepiej odciąć i wyrzucić). Ponadto opieńki należy dusić bądź gotować trochę dłużej niż inne grzyby.
Opieńki trujące same w sobie nie istnieją, ale potocznie mówi się tak na gatunki, które są do nich łudząco podobne. Najbardziej charakterystyczną cechą odróżniającą opieńki od innych grzybów nadrzewnych są białe zarodniki.
Opieńkę można pomylić między innymi z niejadalnym łuskwiakiem nastroszonym (pholiota squarrosa), którego miąższ jest żółty, zarodniki brązowe, nie ma cierpkiego posmaku i jest masywniejszy od opieńki.
Przez przypadek możesz zebrać także silnie trującą i bardzo podobną do opieńki maślankę wiązkową (hypholoma fasciculare). Ma zielonkawe blaszki i siarkowożółty, bardzo gorzki miąższ.
Podobny do opieńki jest także łuszczak zmienny (kuehneromyces mutabilis) również ma pierścień na trzonie, jest znacznie drobniejszy i ma silnie higrofaniczny kapelusz bez łuseczek na powierzchni. Jest jadalny, ale nie warto go zbierać, gdyż jest łudząco podobny do śmiertelnie trującej hełmówki obrzeżonej (galerina marginata), zawierającej toksyny takie, jak muchomor sromotnikowy (amanita phalloides).
Hełmówka obrzeżona nie ma również łusek na kapeluszu, który osiąga średnicę do 4 cm. Blaszki jasnobrązowe, z wiekiem czerwonawo brązowe, szerokie, z ząbkiem przy trzonie Rośnie przeważ nie na drzewach iglastych, ale też na liściastych, w spróchniałych zagłębieniach, trocinach, resztkach drewna.
fot. Z czym można pomylić opieńki (tu: maślanka wiązkowa)/Adobe Stock, Kirill Gorlov
Co zrobić z opieniek?
Opieńki świetnie sprawdzają się do przygotowania wielu jesiennych potraw - sosów, zup, sałatek oraz oczywiście przetworów z grzybów. Co konkretnie można z nich zrobić? Wypróbuj te pyszne przepisy na:
- Sosy i zupy z opieniek
- Opieńki smażone w panierce
- Opieńki marynowane
- Opieńki siostry Anastazji
- Gęsty sos śmietanowy z opieniek
- Kremowa zupa z opieniek z mascarpone
fot. Opieńki przepisy/Adobe Stock, saratm
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 10.09.2009.
Czytaj także:
Jak wyglądają trujące maślaki?
Jak przyrządzić kanie?
Jak wygląda grzyb kołpak?
