Wierzytelność to prawo osoby udostępniającej określone dobro (np. pieniądze) do żądania spełnienia świadczenia ze strony drugiej osoby, która to dobro otrzymuje (w tym przypadku zwrotu gotówki).
Osobę, która ma wierzytelność określamy mianem wierzyciela, tę, na której ciąży obowiązek spełnienia świadczenia – dłużnikiem.
Wierzycielem może być np.:
- bank, który udziela pożyczki lub kredytu;
- operator komórkowy lub telewizji kablowej, z którym mamy podpisaną umowę;
- firma, która wykonuje na twoje zlecenie jakąś usługę;
- osoba prywatna, od której pożyczyłaś pieniądze.
Kwestie związane z wierzytelnością znajdziemy w Księdze III ("Zobowiązania") Kodeksu cywilnego.
Rodzaje wierzytelności
Wierzytelności można dzielić na różne sposoby.
- związane z rodzajem działalności, np. wierzytelność bankowa, ubezpieczeniowa, itp;
- punktu widzenia podatkowego – na niewymagalne i wymagalne. Wierzytelność niewymagalna to taka, która co prawda już powstała, ale której nie musisz jeszcze spłacać. Na przykład pożyczka, której termin zapłaty upływa za miesiąc. W przypadku wierzytelności wymagalnej termin zapłaty już upłynął.Jeżeli jej nie uregulowałaś, wierzyciel ma prawo podjąć kroki w celu odzyskania należności. To tego rodzaju wierzytelności są potocznie określane jako długi;
- wierzytelności pieniężne i niepieniężne – zależy co jest przedmiotem zobowiązania;
- zabezpieczone i niezabezpieczone. Typowymi formami zabezpieczenia są hipoteka, zastaw oraz zastaw rejestrowy, poręczenie oraz gwarancja.
Inne podziały
Wierzytelności można też podzielić na:
- z kwotą zdefiniowaną lub niezdefiniowaną;
- istniejące (wynikająca z danego stosunku zobowiązaniowego) oraz przyszłe, czyli takie, które nie istnieją w momencie podpisywania umowy, ale powstanie w przyszłości. Przykładem tej ostatniej jest prawo kupującego mieszkanie w budowanym jeszcze bloku do przeniesienia na niego prawa własności lokalu po zakończeniu budowy.
Cesja wierzytelności
Wierzytelność można zwykle sprzedać, np. kiedy nie możemy wyegzekwować długu, albo kiedy ktoś inny chce zapłacić szybciej niż dłużnik. Nosi to nazwę cesji wierzytelności. Na przykład bank może sprzedać wierzytelność kredytową np. firmie windykacyjnej.
W umowie cesji należy dokładnie określić wysokość sprzedawanej wierzytelności, na jakiej podstawie przysługuje sprzedającemu ta wierzytelność, cenę sprzedaży i oznaczenie momentu, od którego wierzytelność przysługuje nowemu wierzycielowi (np. moment podpisania umowy).
Uwaga: Na cesję nie jest wymagana zgoda dłużnika. Natomiast po zawarciu umowy sprzedaży wierzytelności trzeba go o tym poinformować.
Warto wiedzieć. Istnieje grupa wierzytelności, których nie można zbyć. Chodzi o prawa niezbywalne, do których należą: prawo dożywocia, prawo odkupu, prawo pierwokupu, użytkowanie i służebności osobiste.
Przedawnienie wierzytelności
W przypadku wierzytelności istotne jest ustalenie momentu, od kiedy staje się wymagalna. Z tą chwilą rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczeń składających się na wierzytelność. Jeśli dłużnik nie odda w terminie długu (czyli dopuszcza się zwłoki), wierzyciel ma prawo żądać od niego nie tylko zwrotu należności, ale też naprawienia szkody wynikłej z tej sytuacji.
W przypadku opóźnienia wierzyciel może żądać od dłużnika odsetek za czas opóźnienia, nawet jeśli nie poniósł żadnej szkody a opóźnienie było spowodowane okolicznościami, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Po upływie terminu przedawnienia dłużnik ma prawo uchylić się od żądania wierzyciela. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której dłużnik zrzekł się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Przeczytaj również:
Jak unikać długów spadkowych?
Kiedy spłacamy długi bliskich?