Zalałaś sąsiadkę? Twoje dziecko stłukło komuś szybę? Chcąc nie chcąc musisz ponieść odpowiedzialność za to, co się stało. To się nazywa odpowiedzialność cywilna.
Odpowiedzialność cywilna to odpowiedzialność za działanie lub jego brak. Ponosisz odpowiedzialność za wyrządzoną przez siebie szkodę, czyli, mówiąc potocznie, odpowiadasz za stratę, która poniosła inna osoba. Zawsze ma ona wymiar materialny. Co istotne, chodzi nie tylko o rzeczywiste umniejszenie w majątku, ale też utratę spodziewanych korzyści.
Uwaga! Prawo cywilne zna pojęcie krzywdy, czyli szkody niemajątkowej. Chodzi o negatywne skutki, jakie szkoda spowodowała w psychice osoby, która jej doznała. Za krzywdę, czyli za cierpienia moralne, przysługuje rekompensata zwana zadośćuczynieniem.
Rodzaje odpowiedzialności
Polskie prawo cywilne przewiduje dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej: deliktową i kontraktową.
Odpowiedzialność deliktowa
Reguluje ją art 415 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z nim : “kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia". Szkodą może być czyn niedozwolony (delikt), zaniechanie lub działanie, które w konsekwencji powoduje uraz, zniszczenie lub inny problem dla osoby poszkodowanej. Odpowiedzialność deliktową może ponosić osoba, która spowodowała wypadek, jadąc z nadmierną prędkością, jak i właścicielka psa, który wbiegł wbiegł na jezdnię w następstwie czego kierujący rozbił samochód.
Odpowiedzialność kontraktowa
Reguluje ją art. 471 KC: “dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi". Ma ona miejsce wtedy, gdy jedna osoba zobowiązuje się wykonać jakąś pracę, ale jej nie kończy lub wykonuje niewłaściwie. W takiej sytuacji można żądać poprawnego wykonania zadania.
Warto wiedzieć. Istnieje również odpowiedzialność repartycyjno-gwarancyjna, która reguluje np. odpowiedzialność firmy ubezpieczeniowej wobec ubezpieczonego w związku z zawartą umową ubezpieczeniową. Dzięki temu ubezpieczyciel musi wypłacić odszkodowanie, jeśli osoba ubezpieczona poniesie szkodę.
Rodzaje odpowiedzialności deliktowej
Można wyróżnić odpowiedzialność na zasadzie: winy, ryzyka lub słuszności.
Odpowiedzialności na zasadzie winy
Jeśli chcesz uzyskać odszkodowanie lub doprowadzić do naprawienia wyrządzonej szkody musisz udowodnić drugiej osobie winę. To oznacza, że musisz wykazać, że druga osoba postąpiła umyślnie lub nieumyślnie w taki sposób, że naruszyła prawa innych osób lub zasady współżycia społecznego. Nie wszyscy ponoszą odpowiedzialność na zasadzie winy – do dotyczy ona m.in. dzieci do 13 roku życia, osób, które w czasie zaistnienia zdarzenia były niepoczytalne, np. z powodu choroby psychicznej.
Odpowiedzialność na zasadzie winy jest wykluczona jeśli ktoś działał z obrony koniecznej lub w stanie wyższej konieczności (np. chcąc uratować czyjeś życie).
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka
Nie udowadnia się winy sprawcy, odpowiedzialność ponosi osoba, na której ciążyło ryzyko w związku ze sprawowanym stanowiskiem, podjętymi działaniami, czy posiadanymi dobrami materialnymi. Na przykład pracodawca jest odpowiedzialny za działania lub zaniechania swoich pracowników. Wyjątek: wina leży całkowicie po stronie osoby poszkodowanej lub osoby trzeciej lub szkoda nastąpiła na skutek siły wyższej, np. powodzi.
Odpowiedzialność na zasadzie słuszności
Dotyczy głównie szkód wyrządzonych przez posiadane zwierzę. Nie ma znaczenia że pies, kogoś ugryzł, bo się go bał. Ponieważ należy do Ciebie, chociaż w momencie zdarzenia nie był pod twoją kontrolą (np. ci uciekł), ty jako właścicielka zwierzaka, ponosisz za niego odpowiedzialność.
Zabezpiecz się przed roszczeniem – wykup polisę
Odszkodowanie za szkodę może być wysokie. Dlatego lepiej się przed tym zabezpieczyć, wykupując odpowiednie ubezpieczenie – polisę OC. Może być ono częścią polisy mieszkaniowej. W takim wypadku chroni cie ona przed wydatkami związanymi ze szkodą wyrządzoną w związku z posiadanym mieszkaniem. Jeśli np. zalejesz sąsiada w bloku, nie zapłacisz za to z własnej kieszeni – otrzyma odszkodowanie z twojej polisy.
Ubezpieczenie to chroni również w sytuacjach, gdy wyrządzimy nieumyślną szkodę innej osobie lub uszkodzimy należącą do niej rzecz.
Warto wiedzieć. Przedstawiciele niektórych zawodów muszą w związku z prowadzoną działalnością wykupić takie ubezpieczenie Dotyczy to m.in architektów, adwokatów, komorników sądowych, księgowych.
Przedawnienie roszczeń
Sprawę przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody reguluje art. 4421 kc. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem dwudziestu lat od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Przeczytaj również:
Polisa OC samochodu – jak ją wybrać?
Jak ubezpieczyć mieszkanie