Fot. Fotolia
Skąd wiemy, że spożywanie produktów kakaowych bogatych we flawanole (jak gorzka czekolada i napoje na bazie kakao) obniża ciśnienie krwi w widocznym stopniu? Z dwóch rodzajów badań: szeroko zakrojonych badań obserwacyjnych obejmujących tysiące ludzi, które sugerują istnienie związku między jedzeniem czekolady i niższym ciśnieniem, a także z wielu randomizowanych badań klinicznych dowodzących, że gorzka czekolada wywołuje spadek ciśnienia. Rzućmy okiem na jedną z takich obserwacji i dowiedzmy się, czemu naukowcy uznali (podobnie jak ich koledzy z czasów starożytnych), że ciemna czekolada może mieć właściwości lecznicze.
Zobacz także: Czy czekolada rzeczywiście poprawia nastrój?
Badania na temat wpływu czekolady na ciśnienie krwi
Duże badanie przeprowadzone w Niemczech pokazało, że odrobina czekolady każdego dnia może zmniejszyć ryzyko zawału serca i udaru o niesamowite 39%. Naukowcy z Niemieckiego Instytutu Żywienia Człowieka w Nuthetal przez dziesięć lat obserwowali dietę i zwyczaje zdrowotne prawie 20 000 Niemców w średnim wieku. Analiza statystyczna pozwoliła im zauważyć, że osoby, które codziennie jadły około jednej kostki czekolady miały znacznie niższe ciśnienie w porównaniu z jedzącymi jak najmniej czekolady. A niedawna systematyczna metaanaliza łącząca dane z siedmiu szeroko zakrojonych badań obserwacyjnych (obejmujących ponad 100 000 osób) przyniosła podobne wnioski: największe dzienne spożycie czekolady wiązało się z 37% zmniejszeniem ryzyka zawału serca i 29% obniżeniem niebezpieczeństwa udaru w porównaniu z najmniejszą dzienną konsumpcją czekolady.
Zdrowotne właściwości kakao
Gdy tylko naukowcy zaczną podejrzewać związek pomiędzy jakimś działaniem (tj. jedzeniem czekolady) a wynikiem (w tym przypadku niższym ciśnieniem i lepszym zdrowiem serca), muszą wrócić do laboratorium i potwierdzić, że zachodzi relacja przyczyna – skutek. Jak już wiesz, następuje to z zastosowaniem złotego standardu technik badawczych, czyli randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych. Rezultaty wielu takich eksperymentów dowiodły, że kilka kęsów gorzkiej czekolady każdego dnia przynosi efekt w postaci obniżenia ciśnienia. Na przykład w kontrolowanym badaniu przeprowadzonym we Włoszech na piętnastu zdrowych dorosłych uczestnicy zjadali albo 100 g gorzkiej czekolady, albo odpowiednią ilość białej czekolady każdego dnia przez dwa tygodnie. Pod koniec w grupie konsumującej ciemną czekoladę zaobserwowano obniżenie ciśnienia skurczowego aż o 6 mm Hg, a rozkurczowego – o równie imponujące 4 mm Hg, w porównaniu z brakiem zmian w grupie białej czekolady. Inne randomizowane badanie kliniczne, podobnie zaplanowane, pochodzi z tego samego laboratorium, jednak tym razem przyjrzano się dwudziestu osobom z nadciśnieniem, które jadły codziennie albo 100 gramów gorzkiej czekolady bogatej we flawanole, albo taką samą ilość białej czekolady pozbawionej tych substancji. Po dwóch tygodniach, ponownie, osoby spożywające gorzką czekoladę wykazały niezwykły spadek ciśnienia skurczowego o 12 mm Hg i rozkurczowego – o 9 mm Hg w porównaniu z brakiem zmian u pacjentów jedzących białą czekoladę.
Zobacz także: gorzka czekolada - kalorie i wartości odżywcze
Wyniki nieco aktualniejszego badania, opublikowane w poważanym Journal of the American Medical Association, wspierają tezę o magicznym wpływie gorzkiej czekolady na redukcję ciśnienia. Naukowcy sprawdzali, czy niewielka dawka ciemnej czekolady zjadanej codziennie przez osiemnaście tygodni będzie w stanie obniżyć ciśnienie krwi, na czterdziestu czterech mężczyznach i kobietach w fazie wstępnej nadciśnienia lub z nadciśnieniem w 1. stopniu (niebiorących leków). Pacjentów podzielono na dwie grupy. Jedna spożywała 6,3-gramowy kawałek gorzkiej czekolady, mający 30 kalorii i mnóstwo flawonoidów (żeby pokazać, jak to niewiele, powiem, że jedna czekoladka Hershey’s Kiss waży 4,5 grama), a druga grupa – 5,6 g białej czekolady o takiej samej zawartości kalorii, lecz pozbawionej polifenoli. Pod koniec badania pacjenci z grupy gorzkiej czekolady wykazali znaczny spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, odpowiednio 2,9/1,9 mm Hg – i to na dodatek bez towarzyszącej redukcji wagi. Z kolei osoby jedzące białą czekoladę nie odnotowały żadnej zmiany wysokości ciśnienia.
Gorzka czekolada na nadciśnienie
Mnóstwo metaanaliz randomizowanych badań eksperymentalnych na ludziach potwierdza cudowne właściwości gorzkiej czekolady w obniżaniu ciśnienia. Na przykład: niedawny przegląd systematyczny i metaanaliza dziesięciu randomizowanych badań klinicznych obejmujących 297 uczestników wykazała, że ciśnienie skurczowe i rozkurczowe spadło odpowiednio o 4,5/2,5 mm Hg po okresie codziennego spożycia (różnych ilości) kakao trwającym od dwóch do osiemnastu tygodni. W roku 2007 mniejsza metaanaliza, obejmująca pięć randomizowanych badań klinicznych i 173 uczestników z prawidłowym ciśnieniem, wykryła, że kakao i gorzka czekolada bogate we flawanole obniżały odczyt ciśnienia średnio o 4,7 mm Hg (skurczowe) i 2,8 mm Hg (rozkurczowe). Ostatnio metaanaliza dwudziestu badań klinicznych z udziałem prawie 900 osób odnotowała niewielki, lecz znaczący, efekt codziennego spożycia ciemnego kakao na ciśnienie tętnicze (spadek rzędu 2,8 mm Hg ciśnienia skurczowego i 2,2 mm Hg rozkurczowego).
Nawet nowe badania na zwierzętach potwierdzają potencjalną zdolność kakao do redukowania ciśnienia krwi u szczurów z nadciśnieniem. Naukowcy podzielili losowo dwadzieścia samców szczura na dwie grupy: jedna otrzymywała wodę z kranu (grupa kontrolna), a druga – roztwór wody z dodatkiem ekstraktu z kakao. Po siedemnastu tygodniach grupa pijąca kakao obniżyła ciśnienie skurczowe o 10-15 mm Hg. Inny eksperyment na gryzoniach wykazał, że karmienie szczurów z nadciśnieniem dużymi ilościami kakao w proszku bogatego w polifenole redukowało ich ciśnienie skurczowe o prawie tyle samo, co skuteczna dawka kaptoprylu, popularnego leku na nadciśnienie. Dowody naukowe pochodzące zarówno z badań na ludziach, jak i zwierzętach są jasne: spożywanie flawonoidów po postacią gorzkiej czekolady to skuteczna strategia zwalczania nadciśnienia.
W jaki sposób gorzka czekolada obniża ciśnienie krwi?
Czekolada jako lek na nadciśnienie? To zbyt piękne, by mogło być prawdziwe! Oto naukowe wyjaśnienie sposobu, w jaki dzienna przepisana porcja czekolady uspokoi dziką bestię czającą się w twoich tętnicach.
Sposób działania nr 1: Czekolada to naturalny inhibitor konwertazy angiotensyny. Przypomnij sobie z rozdziału 2., że głównym enzymem podnoszącym ciśnienie obecnym we krwi jest enzym konwertazy angiotensyny (ACE). To główny cel leków mających obniżać ciśnienie zwanych inhibitorami ACE (jak chinapryl), które osiągają ten efekt przez zatrzymanie zdolności tego enzymu do konwersji obojętnego białka angiotensyny I w angiotensynę II silnie zwężającą tętnice. W randomizowanym badaniu kontrolowanym przeprowadzonym niedawno naukowcy ze Szwecji odkryli, że czekolada ma te same właściwości powstrzymywania konwertazy angiotensyny, co lekarstwa na receptę! Spośród szesnastu kobiet i mężczyzn jedzących codziennie 75 gramów gorzkiej czekolady o zawartości kakao 72% aktywność tego enzymu zmalała aż o 18% w ciągu dwóch tygodni – co daje wynik podobny do zaobserwowanego efektu przepisywanych leków na nadciśnienie.
Sposób działania nr 2: Jak już wiesz, kakao to bogate źródło flawan-3-oli, głównej podklasy flawonoidów. Wykazano, że flawan-3-ole rozszerzają tętnice poprzez zwiększenie produkcji w śródbłonku tlenku azotu, substancji chemicznej rozluźniającej naczynia krwionośne. Składniki kakao potrafią nie tylko bezpośrednio spowodować wytwarzanie tlenku azotu, lecz także polepszyć zdolność ciała do produkcji tej substancji i wchłaniania jej tam, gdzie jest to potrzebne – głęboko wewnątrz ściany tętnic.
Sposób działania nr 3: Jak wiesz, nieprawidłowe funkcjonowanie śródbłonka to znak szczególny charakteryzujący osoby z nadciśnieniem. Odrobina kakao spożywana codziennie odwraca uszkodzenia i usprawnia przepływ krwi. (Aby tego dowieść, naukowcy korzystają z metody zwanej dylatacją tętnicy po niedokrwieniu. Liczne badania z użyciem tej techniki wykazały polepszenie przepływu krwi po spożyciu czekolady), , .
Sposób działania nr 4: Większość cierpiących na nadciśnienie ma w organizmie jakiś stan zapalny – chroniczne podrażnienie, które powoduje i utrzymuje choroby układu naczyniowego. Dowiedziono, że kakao tłumi stan zapalny, co potwierdza zmniejszony marker zapalenia nazywany białkiem C-reaktywnym (C-reactive protein, CRP). Obserwacja ponad 2000 zdrowych Włochów odnotowała, że osoby jedzące gorzką czekoladę miały znacznie niższy poziom CRP niż te, które tego nie robiły.
Sposób działania nr 5: Zawał serca czy udar zazwyczaj są następstwem zakrzepu, który tworzy się wokół pękniętej blaszki miażdżycowej i blokuje przepływ krwi. Komórki położone poniżej zakrzepu obumierają, a kiedy nastąpi śmierć wystarczającej liczby komórek mięśnia sercowego lub mózgu, udar może spowodować zgon. Czekolada rozrzedza krew i zmniejsza prawdopodobieństwo zlepiania się płytek krwi. Dzieje się tak, ponieważ flawan-3-ole wzmagają produkcję tlenku azotu, silnego inhibitora agregacji płytek.
Zobacz także: Jaki wpływ na ciśnienie mają czekolada, kawa i kakao?
Czekolada - nie tak słodkie antidotum na nadciśnienie?
Czekolada to produkt wysoko energetyczny, co oznacza, że zaledwie kilka kęsów dostarcza mnóstwa kalorii. Batoniki wyrabia się z proszku kakaowego (beztłuszczowy produkt ubogi w kalorie, który ma właściwości zdrowotne), jak również dużej ilości tłuszczu kakaowego i cukru. Tłuszcz kakaowy to tłuszcz nasycony, może więc podnosić poziom „złego” cholesterolu LDL. (Chociaż ponad połowa tłuszczów nasyconych w kakao to kwas stearynowy, który ma neutralny wpływ na poziom cholesterolu). Co więcej, tłuszcz to nie jedyny wróg czający się w większości rodzajów czekolady – cukier to inne dietetyczne zło, które Amerykańskie Towarzystwo Serca wpisało ostatnio na swoją czarną listę produktów, które należy ograniczyć, żeby chronić serce, obok tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans, cholesterolu i sodu).
Producenci używają cukru, żeby wzmocnić słodki smak gotowych produktów, jak napoje gazowane, cukierki, napoje owocowe, nabiał (w tym słodzone jogurty, słodzone mleko i lody), płatków śniadaniowych i deserów. Przeciętny Amerykanin zjada dziennie około 22 łyżeczek dodatkowego cukru, co oznacza 355 pustych kalorii każdego dnia. Według Amerykańskiego Towarzystwa Serca nadmierne spożycie cukru może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia, wzrostu poziomu trójglicerydów, otyłości, insulinooporności i cukrzycy typu 2. ATA zaleca, żeby dzienna dawka kalorii pochodzących z cukru nie przekraczała 100 w przypadku kobiet (25 gramów albo 6 łyżeczek) i 150 w przypadku mężczyzn (37 gramów albo 9 łyżeczek).
Ile więc dodatkowego cukru znajduje się w dwóch kostkach gorzkiej czekolady? Typowa tabliczka gorzkiej czekolady zawiera około 13 gramów cukru (3 łyżeczki). Zatem nie martw się – twoja czekoladowa przekąska wypada znacznie poniżej zalecanego dziennego spożycia.
Jednym ze sposobów na obejście problemu cukru jest jedzenie niesłodzonego naturalnego kakao w proszku – pełnej polifenoli, ubogiej w kalorie i tłuszcz wersji batonika. Dodaj własny słodzik i niskotłuszczowy nabiał lub mleko sojowe, a otrzymasz pyszny produkt dietetyczny mający wszystkie zalety czekolady, jeśli chodzi o obniżanie ciśnienia, a pozbawiony „złych” tłuszczów i nadmiaru kalorii.
Czekoladę jako lekarstwo na nadciśnienie należy zażywać w małych dawkach. Nadmiar gorzkiej czekolady może spowodować wzrost wagi, który zniweluje korzyści.
Fragment pochodzi z książki „Obniż swoje ciśnienie” autorstwa Janet Bond Brill (Studio Astropsychologii, 2014). Publikacja za zgodą wydawcy.
