fot. Fotolia
Czym jest topinambur?
Topinambur nazywany jest też słonecznikiem bulwiastym, karczochem jerozolimskim i… świńskim cyckiem. Jego nazwa pochodzi od plemienia Indian Tupinamba. Ten północnoamerykański gatunek rośliny astrowatej rozplenił się po wszystkich kontynentach w XVI wieku. W Polsce uprawiany był na paszę od 1730 roku. Przed II wojną światową sadzono go głównie na Śląsku. Teraz znów wraca do łask ze względu na zdrowotne walory bulwy.
Sama roślina osiąga duże rozmiary i do tego przypomina słonecznik, stąd druga jego nazwa: słonecznik bulwiasty. Jego część podziemna podobna jest do imbiru albo żeń-szenia. Walory smakowe topinamburu rozsławili Francuzi, którzy przygotowują z niego mnóstwo potraw: surówki, kremowe zupy, a nawet smaczne i zdrowsze od ziemniacznych frytki.
Zjadany na surowo jest jędrny i ma posmak białej rzepy, zaś ugotowany swoją konsystencją i smakiem będzie przypominać ziemniaka o aromacie nasion słonecznika lub orzecha brazylijskiego. To niecodzienne warzywo jest teraz dostępne na każdym bazarku w cenie około 18 zł/kg.
Walory zdrowotne topinamburu
Obok walorów kulinarnych topinambur „szczyci się” również niezwykłymi właściwościami zdrowotnymi. Bulwy zawierają do 17% nietrawionej inuliny stanowiącej 75–80% wszystkich węglowodanów. Dzięki niej bulwy dobrze znoszą mrozy, nawet kilkunastostopniowe, i w przeciwieństwie do ziemniaków mogą zimować w ziemi,.
Bulwy topinamburu zawierają poza tym dużo krzemionki, potasu, witaminy B1 i żelaza. Wyróżniają się także znacznym udziałem takich makro- i mikroelementów jak: miedź, magnez i potas. Białka topinamburu zawierają aminokwasy egzogenne, m.in. treoninę i tryptofan.
Topinambur jest bardzo dobrym źródłem potasu
Topinambur ma znacznie więcej potasu niż banan.
Szklanka rozdrobnionej bulwy dostarcza ok 430 mg potasu podczas gdy banana mniej, bo 358 mg.
Ten makroelement jest konieczny do prawidłowej pracy mięśni, wpływa także na układ nerwowy. Dzięki niemu mózg jest lepiej odżywiony i dotleniany, a to powoduje, że koncentracja i procesy myślowe ulegają poprawie. Obok sodu i chloru, potas stanowi podstawowy składnik elektrolitów. Jest też konieczny dla mocnych kości.
Topinambur powinien znaleźć się w diecie osób nadużywających soli.
Zobacz też: Sól – jak ją ograniczyć i wybrać najzdrowszą?
Topinambur jest rewelacyjnym źródłem żelaza
Jeśli uważasz, że mięso jest najlepszym źródłem żelaza, to jesteś w błędzie. Filiżanka świeżego topinamburu zaspakaja 28% całodziennego zapotrzebowania na żelazo.
Żelazo jest bardzo ważnym składnikiem hemoglobiny (barwnika czerwonych krwinek), uczestniczy w transporcie tlenu z płuc do tkanek organizmu oraz transporcie dwutlenku węgla z tkanek do płuc. Minerał ten wchodzi w skład wielu enzymów, od których zależy wytwarzanie energii, metabolizm, synteza DNA, sprawne funkcjonowanie układu odpornościowego. Topinambur jest idealny na wiosenne przesilenie, dodaje witalności i energii.
Topinambur to też źródło błonnika
Jedna szklanka topinamburu dostarcza 2,5 g błonnika, co zaspokaja 10% dziennego zapotrzebowania na ten składnik. Dzięki niemu szybciej odczuwamy sytość po posiłku.
Badania wykazały, że odpowiednia ilość błonnika w diecie zmniejsza ryzyko na zachorowania nowotwory jelit oraz ryzyko zawału serca. Topinambur to bardzo cenne warzywo w diecie cukrzyka ze względu na obecność inuliny, polisacharydu, który nie podnosi poziomu cukru, bo nie jest trawiony w przewodzie pokarmowym (Indianie kopcowali topinambur, aby inulina hydrolizowała do słodkiej fruktozy).
Inulina to materiał zapasowy zgromadzony w wakuolach i ma ogromne znaczenie w prawidłowej pracy jelit. Zwiększa masę i objętość stolca poprzez wiązanie wody i tworzenie żelu. Dodatkowo, dzięki działaniu poślizgowemu, ułatwia masom kałowym przesuwanie się wzdłuż przewodu pokarmowego, co skraca czas pasażu jelitowego i zapobiega zaparciom. Ma właściwości prebiotyczne, czyli stymuluje wzrost korzystnej mikroflory przewodu pokarmowego (Bifidobacterium, Lactobacillus), redukuje toksyczne metabolity, ułatwia wchłanianie wapnia w jelicie grubym.
Wartości odżywcze 150 g [szklanka rozdrobnionego, świeżego]:
- Energia 109 kcal
- Tłuszcze 0%
- Węglowodany 26g
- Cukry 13g (fruktoza, maltoza)
- Białko 3 g
- Błonnik 2,4g
- Sód 6 mg
- Potas 664 mg
- Wapń 2% dziennego zapotrzebowania
- Magnez 6% dziennego zapotrzebowania
- Żelazo 28% dziennego zapotrzebowania
- Witamina B6 5% dziennego zapotrzebowania
- Witamina C 10%
Zobacz też: Które oleje są zdrowe? Poznaj największe mity o olejach!
Kulinarne zastosowanie topinamburu
- na surowo jako składnik surówek, np. z jabłkiem, orzechami i miodem; na surowo może jednak powodować przejściowo wzdęcia ze względu na fermentację inuliny;
- duszony z warzywami;
- smażony w głębokim tłuszczu (wystarczy 2-3 minuty), aby był chrupki i jędrny;
- gotowany w wodzie jako zamiennik ziemniaka, gotuje się 1/3 tego czasu co ziemniaki;
- jako składnik musów jabłkowych i gruszowych;
- pieczony z ziołami w piekarniku lub w ognisku;
- zamiast cytryny wkrojony do herbaty, smakuje lepiej niż cytryna i dostarcza potasu;
- do zup, sałatek; można go też marynować w kwaśnych i ostrych marynatach.
Zaraz po obraniu należy zanurzyć topinambur na 5 minut w zimnej zakwaszonej wodzie (litr wody i sok z połówki cytryny), ponieważ bulwy szybko ciemnieją ze względu na dużą zawartość żelaza. Po osuszeniu należy go poddać dalej obróbce kulinarnej.
Zobacz też: Przepisy z topinamburem
