- Absentem in criminibus damnari non oportet – Nie należy wydawać wyroku skazującego za przestępstwa wobec osoby nieobecnej.
- Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem – Wola spadkodawcy może być zmieniona aż do śmierci.
- Audiatur et altera pars – Należy wysłuchać i strony przeciwnej (w sporze).
- Bis de eadem re agere non licet – Nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie.
- Celare fraudem fraus est – Zatajenie oszustwa jest także oszustwem.
- Clara non sunt interpretanda – Jasne przepisy nie wymagają interpretacji.
- Crimina morte extinguntur – Przestępstwa ulegają wymazaniu przez śmierć.
- De maiore et minore non variant iura – Prawa zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby.
- Dominus soli Est dominus coeli et inferorum – Właściciel gruntu jest właścicielem nieba i podziemi.
- Dura lex, sed lex – Surowa ustawa, lecz ustawa; Surowe prawo, lecz prawo.
- Et non facere facere est – I powstrzymanie się od działania jest działaniem.
- Expedit rei publicae, ut finis sit litium – Leży w interesie publicznym, by położyć kres sporom.
- Exsecutio iuris non habet iniuriam – Egzekwowanie prawa nie jest bezprawiem.
- Facta non praesumuntur, sed probantur – Okoliczności faktycznych nie domniemywa się, lecz należy je udowodnić.
- Fiat iustitia et pereat mundus – Sprawiedliwości musi stać się zadość, choćby miał zginąć świat.
- Furtum sine affectu furandi non committitur – Nie popełnia się kradzieży bez zamiaru jej dokonania.
- Hereditas viventis non datur – Nie przyznaje się spadku po żyjącym.
- Hominimum causa omne ius constitutum est – Wszelkie prawo zostało ustanowione ze względu na ludzi.
- Ignorantia iuris nocet – Nieznajomość prawa szkodzi (nie usprawiedliwia).
- In dubio mitius – W razie wątpliwości należy postępować łagodniej.
- Iniura non excusat iniuram – Bezprawie nie usprawiedliwia bezprawia (jako odwetu).
- Leges ab omnibus intellegi debent – Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.
- Leges bonae ex malis moribus procreantur – Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów.
- Leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt – Ustawy przedkładają dobro ogółu nad dobro jednostek.
- Libertas est inaestimabilis – Wolności nie zmierzy się pieniędzmi.
- Maleficiorum societas nulla est – Nieważna jest spółka, zawiązana w celu popełnienia bezprawnych czynów.
Zobacz aforyzmy Seneki i Juliusza Cezara.
- Malitia supplet aetatem – Natężenie zła uzupełnia wiek (młodociany przestępca, który popełnił wyjątkowo zły czyn, może być sądzony jak dorosły).
- Manifestum non eget probatione – Oczywiste nie wymaga dowodu.
- Mors omnia iurata solvit – Śmierć rozwiązuje wszystkie prawa.
- Nemo iudex (idoneus) in causa sua (in propria causa) – Nikt nie jest właściwym sędzią we własnej sprawie.
- Non omne, quod licet, honestum est – Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe.
- Obligatio semel extincta non reviviscit – Zobowiązanie, które raz wygasło, nie odżywa.
- Omnes homines aequales sunt – Wszyscy ludzie są równi.
- Pacta sunt servanda – Umów należy dotrzymywać.
- Pater est, quem nuptiae demonstrant – Ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo.
- Periculum in mora – Niebezpieczeństwo tkwi w zwłoce.
- Prohibenda est ira in puniendo – Przy wymierzaniu kary nie należy kierować się gniewem.
- Qui accussare volunt, probationes habere debent – Ci, którzy chcą oskarżać, muszą mieć dowody.
- Qui tacet, consentire videtur – Ten, kto milczy, wydaje się zgadzać.
- Quid leges sine moribus? – Cóż znaczą ustawy bez obyczajów?
- Res iudicata pro veritate accipitur – Prawomocny wyrok przyjmuje się jako prawdę.
- Res nullius cedit primo occupanti – Rzecz niczyja przypada pierwszemu znalazcy.
- Scientia nobilitat – Wiedza uszlachetnia.
- Sensum, non verba spectamus – Patrzymy na sens, a nie na słowa.
- Sine pretio nulla venditio – Bez oznaczenia ceny nie ma sprzedaży.
- Sola cogitatio furi faciendi non facit furem – Sam zamiar popełnienia kradzieży nie czyni jeszcze złodziejem.
- Summus ius, summa iniuria – Najwyższe prawo może stać się najwyższym bezprawiem.
- Tutor loco parentis habetur – Opiekun zajmuje miejsce rodzica.
- Ubi societas, ibi ius – Gdzie społeczeństwo, tam i prawo.
- Vim vi repellere licet – Siłę wolno odeprzeć siłą (obrona konieczna).
Zobacz też artykuł cytaty starożytne.
Źródło: Marek Kuryłowicz, „Słownik terminów, zwrotów i sentencji prawniczych łacińskich oraz łacińskiego pochodzenia”
