Fot. Fotolia
Więcej środków na wczesną edukację w Unii Europejskiej
Analiza dokumentów Komisji Europejskiej pozwala stwierdzić, że wiele krajów w ostatnich latach przyznało znaczne środki w obszarze wczesnej edukacji i opieki nad małym dzieckiem również na ofertę pozaszkolną, obejmującą dzieci już od 1. roku życia. Kraje, w których tradycyjnie rola instytucji publicznych zajmujących się opieką nad małymi dziećmi była ograniczona, występują obecnie z wieloma inicjatywami finansowanymi ze środków publicznych.
Oprócz wspomnianego rozwiązania proponowanego przez rząd brytyjski, można wskazać też inne pomysły dotyczące upowszechnienia wczesnej edukacji. Przykładem jest Irlandia, która powołała specjalne Ministerstwo ds. Dzieci, skupiające swe pierwsze działania na stworzeniu miejsc właśnie w ośrodkach wczesnej edukacji.
W Portugalii Ministerstwo Edukacji we wrześniu 2006 roku ponownie wprowadziło program dotyczący obszarów o priorytetowej interwencji edukacyjnej (TEIP). Ma on na celu zwiększenie możliwości oferowanych dzieciom z terenów kulturowo i ekonomicznie zaniedbanych, a przede wszystkim dzieciom w wieku przedszkolnym.
Zobacz także: Jakich języków uczą się dzieci w szkołach w Unii Europejskiej?
W jaki sposób kraje zachęcają do wczesnej edukacji?
Na Malcie, gdzie opieka i edukacja dzieci w wieku do 3. roku życia jest tradycyjnie sprawą prywatną, rząd w 2007 roku postanowił wprowadzić ulgi podatkowe, by zachęcić rodziny do korzystania ze żłobków. We Włoszech ostatnie decyzje ustawodawcze również mają na celu zwiększenie oferty proponowanych rozwiązań dla dzieci w wieku poniżej 3. roku życia. Chodzi o zapewnienie rzeczywistej ciągłości w opiece i edukacji od chwili urodzenia do ukończenia 6 lat.
Na Łotwie oferta dostępnych miejsc w przedszkolach dla dzieci w 5. i 6. roku życia jest wysoce niewystarczająca w porównaniu z zapotrzebowaniem. Pilną sprawą staje się więc rozszerzenie oferty dla tej grupy wiekowej. Finansowanie budynków z przeznaczeniem na cele edukacyjne stanowi zarówno przedmiot rządowego programu subwencyjnego, jak i priorytet władz lokalnych w zakresie inwestycji. Tematem debaty publicznej w tym kraju jest wprowadzenie partnerstwa między sektorem publicznym a prywatnym, które pozwoliłoby na zwiększenie udziału drugiego z nich.
Podobne problemy obserwuje się również w placówkach przedszkolnych w Polsce.
Objęcie opieką dzieci z terenów wiejskich okazuje się wyjątkowo trudne. Niektóre kraje, takie jak Hiszpania, Węgry, Portugalia, Rumunia czy Wielka Brytania, podkreślają, że poprawa sytuacji w zakresie placówek edukacyjnych na obszarach wiejskich stanowi wyzwanie polityczne obarczone wieloma problemami.
Kładzie się nacisk na konieczność zapewnienia ciągłości polityki w dziedzinie wczesnej edukacji, polegającej na objęciu opieką dzieci od chwili urodzenia. Ciągłość ta stanowi jedno z kluczowych zaleceń dokumentu OECD Małe dzieci, wielkie wyzwania – edukacja i struktury opiekuńcze. Wiele krajów jednak jeszcze nie przełożyło założeń na rozwiązania systemowe i metodykę pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Zobacz także: Zakupy przyspieszają rozwój dziecka!
Wczesna edukacja znacząco różni się od edukacji przedszkolnej
Prawie we wszystkich krajach działania ukierunkowane na małe dzieci (od urodzenia do 2./3. roku życia) zorganizowane są w inny sposób niż oferta dla dzieci w wieku przedszkolnym. Organizacja leży też w gestii różnych ministerstw i urzędów.
Godny odnotowania jest tu wyjątek krajów skandynawskich. W Danii władzą odpowiedzialną za placówki przeznaczone dla dzieci w wieku od urodzenia do 6. roku życia jest Ministerstwo Spraw Socjalnych. Natomiast władze miejskie odpowiadają za przygotowanie przyjęcia dzieci, a zwłaszcza zagwarantowanie wystarczającej liczby miejsc i przedsięwzięć adresowanych do najmłodszych wymagających szczególnego wsparcia.
Oferta jest mieszana, finansowana z lokalnych podatków oraz z subwencji rządu centralnego. Norwegia postawiła sobie za cel zagwarantowanie dostępu do placówek edukacyjnych wszystkim dzieciom w wieku od 1. do 5. roku życia. Dostęp ten od 2009 roku jest prawnie zagwarantowany. W Finlandii działaniom tego typu towarzyszy wprowadzenie systematycznej rocznej edukacji, która poprzedza rozpoczęcie obowiązkowej nauki w szkole.
W Hiszpanii ostatnie reformy uwypukliły konieczność oferowania ciągłej edukacji dziecięcej, prowadzonej nieprzerwanie od chwili urodzenia do ukończenia 6. roku życia. Należy dodać, że Hiszpania osiągnęła skokowy wzrost wskaźnika upowszechnienia przedszkola z około pięćdziesięciu pięciu do prawie 99% (dla czterolatków) dzięki zniesieniu opłat za pobyt w tych placówkach.
W innych krajach istnieje długa tradycja służb publicznych zajmujących się dziećmi w wieku poniżej 3. roku życia. Na przykład w Belgii subwencjonowane i akredytowane są placówki przyjmujące dzieci w wieku poniżej 2,5 roku, podlegające publicznej agencji rządowej (Kind en Gezin na obszarze Wspólnoty Flamandzkiej czy Biuro ds. Urodzeń i Dziecka na obszarze Wspólnoty Francuskiej i DienstfürKindund Familie na obszarze Wspólnoty Niemieckiej).
Niemniej w większości krajów opieka nad najmłodszymi dziećmi była i jest domeną prywatną lub należy do sektora nieformalnego. Programy na poziomie przedszkolnym finansowane ze środków publicznych są adresowane do dzieci w wieku od 2,5 lat (w Holandii), 3. roku życia (w Czechach, Luksemburgu, na Malcie, w Austrii, Polsce, Portugalii, Rumunii i Wielkiej Brytanii), a nawet od 4. czy 5. roku życia (w Bułgarii, Niemczech, na Cyprze i w Liechtensteinie).
W Anglii projekty pilotażowe oferujące bezpłatne miejsca w placówkach oświatowych dla dzieci dwuletnich ze środowisk dotkniętych biedą rozpoczęły się w kwietniu 2006 roku i dotyczą tylko niektórych miast. Podobnie w Walii inicjatywa Flying Start wprowadza wolny wstęp do tych placówek, w niepełnym wymiarze godzin, dla dzieci dwuletnich, z terenów zaniedbanych kulturowo i ekonomicznie.
W niektórych krajach zapisy do szkoły czy uczęszczanie do innego typu placówki oferującej edukację przygotowującą do szkoły są obowiązkowe dla wszystkich dzieci w 4. roku życia (w przypadku Cypru, Luksemburga i Wielkiej Brytanii na obszarze Irlandii Północnej) albo 5. (w Bułgarii, Grecji, na Łotwie, w Niemczech, Holandii, Polsce i Wielkiej Brytanii na terenie Anglii, Walii i Szkocji).
Fragment pochodzi z książki „Pedagogika porównawcza” autorstwa R. Nowakowska-Siuta (Impuls 2014). Publikacja za zgodą wydawcy.
Zobacz także: Jak rozpoznać talent dziecka?
