Orzeczenie rozwodu jest dopuszczalne, gdy sąd ustali, że pożycie małżeńskie uległo zupełnemu i trwałemu rozkładowi (obie te cechy rozkładu muszą wystąpić łącznie), a nie istnieją tzw. negatywne przesłanki rozwodu. Decyduje w tym przedmiocie stan w chwili zamknięcia rozprawy. Aby mówić o zupełnym rozkładzie pożycia małżeńskiego musi dojść do zerwania relacji w trzech sferach:- gospodarczej
- cielesnej
- duchowej
Wspólne pożycie polega na istnieniu między małżonkami łączności psychicznej oraz wzajemnych pozytywnych uczuć (miłości, szacunku, zaufania). Sfera ta obejmuje również współżycie fizyczne. W dziedzinie gospodarczej natomiast znajduje to wyraz w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, w zamieszkiwaniu razem, a niekiedy nawet w prowadzeniu wspólnej działalności zarobkowej czy gospodarczej.
Ustawa nie precyzuje jaki musi upłynąć czas, aby mówić o trwałym charakterze rozpadu pożycia małżeńskiego. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jak i doktryna doprecyzowały, że chodzi tu o taki stan, gdy ocena oparta na doświadczeniu życiowym pozwala przyjąć, że na tle okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Należy przy tym mieć na uwadze indywidualne cechy charakteru małżonków.
Brak zgody współmałżonka na rozwód
W społeczeństwie utarł się pogląd, że bez względu na okoliczności małżonek może „nie dać” rozwodu. Tymczasem prawo zna jedynie trzy przypadki, kiedy orzeczenie rozwodu – mimo istnienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia jest niedopuszczalne:
1) jeżeli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków,
3) jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, drugi z małżonków zaś na rozwód się nie godzi, a odmowa tej zgody nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Pozew o rozwód
Pozew o rozwód powinien przede wszystkim zawierać:
- wniosek o rozwiązanie małżeństwa z ustaleniem winy lub bez ustalania winy
- rozstrzygnięcie co do miejsca pobytu i władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi
- wniosek co do alimentów na rzecz wspólnych dzieci
-wniosek co do sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania
Właściwym do rozpoznawania spraw o rozwiązanie małżeństwa jest Sąd Okręgowy właściwy według ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków – o ile w okręgu tym chociaż jeden z małżonków dalej mieszka. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda.
Z pozwem może wystąpić każdy z małżonków.
Jakie dokumenty potrzebujemy, ile to kosztuje?Podstawowym dowodem w każdym procesie rozwodowym jest odpis aktu małżeństwa małżonków. Jest on niezbędny do stwierdzenia dla sądu, że strony procesu są faktycznie małżonkami. Ponadto, jeśli strony posiadają wspólne małoletnie dzieci – niezbędne jest przedłożenie odpisów aktów urodzenia dzieci. Od pozwu o rozwód sąd pobiera opłatę stałą w kwocie 600 zł. Należy ją uiścić już w momencie składania pozwu do sądu. Opłaty dokonujemy w kasie sądu lub za pomocą znaków sądowych.
Ile potrwa sprawa, jak przyspieszyć postępowanie?
Długość postępowania w wielu przypadkach zależy od zachowania się obu stron. W obecnym stanie prawnym nie ma już obowiązkowego posiedzenia pojednawczego. W przypadku odrobiny dobrej woli małżonków – postępowanie może zakończyć się już na pierwszej rozprawie. W sprawie o rozwód, jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może bowiem ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron. Nie zwalnia to jednak sądu od ustalenia okoliczności dotyczących rozkładu pożycia, a w razie uznania powództwa - także przyczyn, które skłoniły do tego stronę pozwaną.
Od kiedy znów jestem wolny/wolna?
Rozwiązanie małżeństwa następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód.
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Na wniosek jednego z małżonków sąd może również w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli strony ustalą między sobą zgodny sposób podziału.
Co oznacza ustalenie winy małżonka za rozkład pożycia?
Ustalenie w wyroku rozwodowym winy małżonka (lub obu małżonków) za rozkład pożycia małżeńskiego stron ma decydujące znaczenie dla ewentualnych roszczeń małżonka o alimenty na siebie.
Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Uznaje się, że rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Najczęściej za taki stan rzeczy należy zwłaszcza uznać: niemożność podjęcia pracy zarobkowej wskutek konieczności zajmowania się utrzymaniem i wychowaniem dzieci, a także brak kwalifikacji zawodowych do wykonywania takiej pracy, odpowiedniej do wieku, stanu zdrowia oraz posiadanych umiejętności. Ostatnio wymieniona okoliczność jest szczególnie istotna wtedy, gdy uprawniony małżonek, w ramach podziału obowiązków w małżeństwie, zajmował się prowadzeniem gospodarstwa domowego i wychowaniem dzieci. Obowiązek alimentacyjny trwa przez 5 lat (z możliwością przedłużenia w uzasadnionych przypadkach) lub do czasu zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego związku małżeńskiego.W dużo trudniejszej sytuacji jest małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Ponadto w tym przypadku okres alimentacji nie jest ograniczony żadnymi ramami czasowymi.
Powrót do nazwiska panieńskiego
W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
