Polska jako pierwsze państwo w Europie wprowadziła w 1983 roku ochronę gatunkową niektórych grzybów. Powstały listy grzybów chronionych objętych:
- ochroną ścisłą,
- ochroną częściową,
- ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane,
- wymagających ustalenia stref ochrony ich ostoi lub stanowisk.
Chronionych grzybów nie wolno zbierać, niszczyć, destrukcyjnie wpływać na ich siedliska, sprzedawać, kupować, wymieniać, darować, przetrzymywać, preparować czy przewozić przez granicę państwa. W drodze wyjątku Minister Środowiska może zarządzić odstępstwo od zakazu zrywania gatunków ściśle chronionych, a gatunków częściowo chronionych wojewoda.
Ochrona ścisła
Na liście grzybów całkowicie chronionych jest 109 gatunków, wśród nich znajdują się niegdyś jadane i uważane za wielki rarytas kulinarny smardze: smardz jadalny, półwolny, stożkowaty i wyniosły. A także niektóre gatunki grzybów z rodziny borowikowatych jak: borowik korzeniasty, borowik królewski czy borowik pasożytniczy (wyglądem jednak nie przypominają tych borowików, które można zbierać). Nie sposób nauczyć się rozpoznawać wszystkie te chronione prawem gatunki. Łatwiej po prostu kierować się zasadą, że nieznanych grzybów po prostu nie dotykamy w lesie.
Grzyby wielkoowocnikowe
Niewielu grzybiarzy wie, że oprócz ściśle chronionych gatunków grzybów ochroną częściową objęte zostały również wszystkie gatunki grzybów wielkoowocnikowych, a więc i podgrzybki, borowiki, kozaki, pieczarki czy gołąbki, które najczęściej zbieramy w polskich lasach. Ochrona częściowa w ich przypadku oznacza, że możemy w celach konsumpcyjnych zbierać owocniki tych grzybów, ale nie wolno nam niszczyć grzybni i owocników. Dotyczy to również starych okazów tych gatunków. Nie nadają się już one do konsumpcji, ale produkują zarodniki, które zapewniają ciągłość gatunku. Za wyjątek uznaje się niszczenie grzybów podczas gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. W większości takich przypadków nie uważa się tego za naruszenie przepisów o ochronie gatunkowej.
Kary i grzywny
Za naruszenie postanowień o ochronie gatunkowej grzybów, zrywanie jakichkolwiek grzybów na terenach rezerwatów przyrody, parków narodowych, obszarach będących pomnikami przyrody możemy zostać ukarani karą grzywny lub aresztu. Sąd również może orzec obowiązek przywrócenia przez nas stanu poprzedniego, a jeśli będzie to niewykonalne może zasądzić nawiązkę do wysokości 10 tys. zł na rzecz organizacji społecznej działającej w zakresie ochrony przyrody.
