Spis treści:
- Czym są uchyłki jelita grubego?
- Kto ma uchyłki jelita grubego?
- Przyczyny powstawania uchyłków jelita
- Objawy uchyłków jelita grubego
- Uchyłki jelita – diagnostyka różnicowa
- Leczenie uchyłków jelita i ich powikłań
- Dieta w leczeniu uchyłków jelita grubego
Czym są uchyłki jelita grubego?
Uchyłki jelita to drobne przepukliny błony śluzowej jelita powstające w wyniku ubytków w warstwach mięśni w ścianie okrężnicy. Mają średnicę 5-10 mm. Tworzą swoiste „kieszonki”, w których zatrzymują się resztki pokarmowe. Treść jelita nie może być efektywnie usuwana, co może prowadzić do stanów zapalnych.
Uchyłki mogą umiejscawiać się w różnych miejscach ściany jelita cienkiego lub grubego, jednak najczęściej występują w esicy, czyli ostatnim fragmencie jelita grubego przed odbytnicą.
Uchyłkowatość jelit jest stanem występowania licznych uchyłków i przebiega bezobjawowo. Zaś o chorobie uchyłkowej jelita mówi się wtedy, gdy uchyłki powodują objawy – na ogół krwawienie albo zapalenie uchyłków, które może prowadzić do powikłań: powstania ropnia, przetok, niedrożności, infekcji a nawet przedziurawienia jelita.
Ostre zapalenie uchyłków jelita jest najczęstszym powikłaniem uchyłkowatości. Rozwija się u ok. 5% osób z uchyłkowatością. Obraz kliniczny tego schorzenia może być różny: od łagodnego po ciężki i powikłany.
Uchyłki jelita, fot. Adobe Stock
Kto ma uchyłki jelita grubego?
Uchyłki jelita są częstą przypadłością. Szacuje się, że ma je 30-50% osób po 60. roku życia. Coraz częściej choroba uchyłkowa jest diagnozowana u młodszych pacjentów. W tej grupie ma ona też bardziej zjadliwą postać i wiąże się z większym ryzykiem powikłań. Nieco częściej z powodu uchyłków jelita chorują kobiety.
Przyczyny powstawania uchyłków jelita grubego
Liczba przypadków uchyłkowatości jelita jest też większa w państwach zachodnich. Wskazuje to na istotną rolę diety ubogiej w błonnik w powstawaniu uchyłków. Kilka badań wskazało też, że czerwone mięso może zwiększać ryzyko uchyłkowatości. Naukowcy powiązali ten stan również z dłuższym przejściem stolca przez jelito, co potwierdza, że sposób żywienia oraz zaparcia mają niebagatelne znaczenie w rozwoju choroby. Do uchyłków mogą też predysponować geny oraz inne czynniki środowiskowe.
Czynniki ryzyka rozwoju choroby uchyłkowej (zapalenia, krwawienia) to:
- otyłość,
- palenie papierosów,
- przyjmowanie niektórych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów i opiatów.
Objawy uchyłków jelita grubego
Obecność uchyłków jelita przebiega bezobjawowo i na ogół wykrywa się je przypadkowo podczas badania endoskopowego (kolonokopii). Dopiero zmiany chorobowe obejmujące uchyłki powodują symptomy, np.
- ból brzucha najczęściej w lewym dolnym kwadrancie,
- zmiana rytmu wypróżnień (biegunki na przemian z zaparciami, inne niż wcześniej oddawanie stolca),
- wzdęcia,
- przemijające zatrzymanie wypróżnień i gazów (budzi podejrzenie niedrożności z powodu uchyłka).
Uchyłki jelita grubego – diagnostyka różnicowa
W związku z tym, że uchyłki jelita mogą przypominać inne problemy zdrowotne, należy podczas ich badania rozróżnić je z:
- zespołem jelita drażliwego,
- rakiem jelita grubego,
- hemoroidami,
- chorobą Leśniowskiego-Crohna,
- infekcyjnym zapaleniem jelit,
- chorobami ginekologicznymi (np. zapaleniem, rakiem jajnika).
Leczenie uchyłków jelita i ich powikłań
Uchyłki jelit są trudne do leczenia a skuteczność niektórych metod nie jest do końca potwierdzona. Gdy nie ma powikłań, uchyłki leczy się przede wszystkim dietą bogatą w błonnik, rifaksyminą oraz lekami rozkurczowymi. Niektórzy polecają probiotyki, jednak ich rola w leczeniu jest niejasna. Należy unikać przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Spożywanie błonnika działa też profilaktycznie, może zapobiegać uchyłkowatości i powikłaniom.
Leczenie uchyłków jelita zależy też od rodzaju powikłania: zapalenia, krwawienia, perforacji czy ropnia.
Zapalenie uchyłków jelita
Osoby z łagodnymi objawami zapalenia uchyłków mogą być leczone w domu antybiotykiem. Osoby z ciężkimi objawami zapalenia uchyłków powinny być hospitalizowane. Zapalenie uchyłków objawia się gorączką i leukocytozą oraz wyczuwalnym guzem w brzuchu i okoliczną tkliwością. Leczenie szpitalne obejmuje podawanie dożylne antybiotyku, leków przeciwbólowych i płynów.
Objawów zapalenia uchyłków nie wolno lekceważyć, ponieważ dolegliwość ta wiąże się niestety z możliwymi groźnymi komplikacjami: rozwojem sepsy, perforacją lub infekcją.
Ropień i przedziurawienie jelita
Uchyłki jelita powikłane ropniem, niedrożnością czy przedziurawieniem (perforacją) jelita, wymagają pilnego leczenia operacyjnego.
Krwotok z uchyłka
Krwawienie z uchyłków jelita w 80% samoistnie ustępuje. Czasami koniczna jest interwencja chirurgiczna – krwotok tamuje się podczas endoskopii. Zabieg operacyjny jest potrzebny również w przypadku nawracających krwawień.
Dieta w leczeniu uchyłków jelita
Aby zapobiec powikłaniom uchyłków jelita grubego i wspomóc organizm w usuwaniu niestrawionych resztek pokarmu, należy zwiększyć udział błonnika w diecie. Włókno pokarmowe sprawia, że masy kałowe ulegają rozluźnieniu i z łatwością mogą być wydalone. Jego ilość powinna być zwiększana stopniowo, aby nie doprowadzić do niepożądanych reakcji ze strony układu pokarmowego, takich jak: bóle brzucha, wzdęcia i biegunka.
Należy także pamiętać o tym, że wraz z wprowadzaniem diety powinniśmy zwiększać spożycie płynów do co najmniej 8 szklanek dziennie.
Jak zwiększyć spożycie błonnika?
Aby zjadać więcej błonnika, najlepiej rozpocząć od zamiany produktów o niskiej zawartości błonnika na ich wysokobłonnikowe odpowiedniki. Zamiast jasnego pieczywa i jasnych bułek wybierzmy chleb słonecznikowy albo bułki grahamki. Warto zamienić także ryż biały na ryż brązowy, a makaron jasny na razowy. Kaszę perłową i kus-kus można zastąpić kaszami gruboziarnistymi: pęczakiem lub gryczaną.
Źródłem błonnika są też warzywa i owoce – w naszej codziennej diecie powinny znaleźć się w każdym posiłku. Ponadto, do jadłospisu warto wprowadzić bogate w błonnik nasiona roślin strączkowych.
Dobrym rozwiązaniem jest także dodawanie do posiłków otrąb. Do diety należy wprowadzać je stopniowo, rozpoczynając od niewielkich ilości. Otręby można dodawać do zup mlecznych, jogurtów, kefirów i koktajli owocowych na bazie mleka. Mogą również stać się dodatkowym składnikiem musli. Warto też posypać nimi sałatkę lub surówkę albo dodać do pasty kanapkowej.
Źródła:
N. S. Nallapeta i inni, Diverticulosis, www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430771,
J. D. Feuerstein, K. R. Falchuk, Diverticulosis and Diverticulitis, https://doi.org/10.1016/j.mayocp.2016.03.012,
M. Rezapour i inni, Diverticular Disease: An Update on Pathogenesis and Management, https://doi.org/10.5009/gnl16552,
P.Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2017/2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
Więcej na temat zdrowia jelit:
Kolonoskopia – przygotowanie do badania, cena, wskazania
Rektoskopia – wskazania, opis badania, powikłania, cena
Ból podbrzusza - dlaczego boli brzuch na dole?
Zaparcia u dzieci. Skąd się biorą i jak je leczyć?
