Witamina B12 została po raz pierwszy wyizolowana w 1948 roku i pozostaje ostatnią odkrytą witaminą. Jest największa i najbardziej złożona ze wszystkich – to doskonale symetryczna cząsteczka, w wielu aspektach podobna do hemoglobiny. W tej ostatniej centralną pozycję zajmuje atom żelaza, natomiast w centrum witaminy B12 znajdujemy kobalt. Jest złożona nie tylko ze względu na swoją strukturę molekularną. Jak zobaczymy, także historia tej witaminy jest skomplikowana.
Witamina B12 pomaga normalnie dojrzewać naszym czerwonym krwinkom. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów, pomaga utrzymać ochronne otoczki mielinowe otaczające włókna nerwowe. W czasie przetwarzania białek w organizmie wytwarza się związek zwany homocysteiną, którego nagromadzenie może być toksyczne i spowodować choroby układu krążenia oraz inne uszkodzenia. Jednym z zadań witaminy B12 jest usuwanie homocysteiny.
Jak się objawia niedobór witaminy B12?
Jeśli nie otrzymujemy wystarczającej ilości witaminy B12 z pożywienia lub w postaci suplementów, wystąpi u nas niedobór tej witaminy. W przypadku niektórych osób mijają całe lata, zanim pojawią się objawy owego niedoboru, natomiast u innych jest to kwestia miesięcy.
Wczesne oznaki niedoboru to często niespecyficzne objawy, takie jak zmęczenie, osłabienie i zatrzymanie miesiączkowania. Może jednak nastąpić eskalacja symptomów, które dotyczą wielu układów naszego organizmu. Zmiany zbyt długo lekceważone mogą być nieodwracalne. Poniższa lista zawiera cały zakres możliwych objawów, chociaż nie wszystkie z nich występują w każdym przypadku niedoboru witaminy B12.
Jaki wpływ na krew ma witamina B12?
Do najwcześniejszych objawów należą zmęczenie i brak energii (oczywiście, zmęczenie oprócz niedoboru witaminy B12 może mieć mnóstwo innych przyczyn). Mogą wystąpić duszności i palpitacje (nienormalne, szybkie uderzenia serca i roztrzęsienie). Przyczyną takich objawów są zaburzenia dojrzewania i podziału czerwonych krwinek spowodowane brakiem witaminy B12. Niedobór wpływa również na zdolność transportu tlenu we krwi – zaburzenie to nosi nazwę niedokrwistości megaloblastycznej (dużych komórek). Pracownicy laboratorium w takim przypadku mogą zaobserwować pod mikroskopem niezwykle duże czerwone krwinki o charakterystycznym kształcie.
Testy, które wykrywają to schorzenie, są oznaczone na wydruku laboratoryjnym jako MCV (Mean Cell Volume, wskaźnik średniej objętości krwinki czerwonej) i hematokryt (ilość czerwonych krwinek w określonej objętości krwi). Problem może zostać rozwiązany, gdy nasz organizm otrzyma wystarczającą ilość witaminy B12 i rozpocznie wytwarzanie normalnych komórek krwi.
Kiedy brakuje witaminy B12 do akcji może wkroczyć witamina z grupy B znana jako folian albo kwas foliowy. Pomaga ona w prawidłowym tworzeniu się czerwonych krwinek. (Nazwa „folian” pochodzi od łacińskiego słowa folium, czyli „liść”; występuje w zielonych warzywach liściastych, roślinach strączkowych, pomarańczach, nieoczyszczonych ziarnach zbóż i wzbogaconych mąkach). Jednak folian nie może pomóc w przypadku opisanych dalej objawów neurologicznych spowodowanych brakiem witaminy B12.
Warto wiedzieć: Jakie są źródła witaminy B12?
Jak witamina B12 wpływa na układ nerwowy?
Ponieważ witamina B12 odgrywa ważną rolę w tworzeniu tłuszczowej osłonki mielinowej, która chroni nerwy, rdzeń kręgowy i mózg, jej brak może mieć poważne konsekwencje. Pojawia się drętwienie i uczucie mrowienia, szczególnie w kończynach dolnych. Jest to pierwszy sygnał ze strony układu nerwowego informujący o niedoborze witaminy B12. Następne zaburzenia dotyczą równowagi i chodzenia. Osłabiona zostaje pamięć i zdolność koncentracji, pojawiają się zawroty głowy, dezorientacja i zaburzenia zachowania, w tym urojenia i paranoja. Może dojść do utraty kontroli nad zwieraczami pęcherza moczowego i odbytnicy, występuje również pogorszenie ostrości widzenia i uszkodzenie nerwu wzrokowego. Następuje to stopniowo, jednak w przypadku poważnych zmian uszkodzenie nerwu może być nieodwracalne.
Jak witamina B12 wpływa na ściany naczyń krwionośnych?
Wspomnieliśmy już o roli, jaką witamina B12 odgrywa w usuwaniu potencjalnie szkodliwej homocysteiny – związku, który powoduje tworzenie się blaszek miażdżycowych na wewnętrznych ściankach naczyń krwionośnych, a tym samym zwiększa ryzyko wystąpienia zawału.
Wpływ witaminy B12 na układ pokarmowy
Może pojawić się bolesność języka, jak również zmiany w jego kolorze i na powierzchni. Innym objawem jest zanik apetytu.
Wpływ witaminy B12 na niemowlęta i dzieci
Ponieważ małe dzieci nie mają zapasów witaminy B12, jej niedobór następuje znacznie szybciej niż w przypadku osób dorosłych. Do objawów należy utrata energii, apetytu i koncentracji uwagi, może też dojść do śpiączki i zgonu. Witamina B12 jest szczególnie konieczna w okresie wzrostu, ze względu na rolę, jaką odgrywa w podziale komórek. Dlatego też odpowiednie spożycie witaminy B12 jest wyjątkowo ważne w przypadku kobiet ciężarnych i karmiących, a także niemowląt i dzieci.
Ostry niedobór tej witaminy może wystąpić u dzieci karmionych piersią, których matki spożywają niewielkie ilości B12, nawet jeśli u kobiet tych nie występują objawy niedoboru. Dlatego też stałe źródło tej witaminy jest niezwykle istotne dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią, a także dla niemowląt karmionych naturalnie, jeśli dieta matki nie jest suplementowana.
Wszystkie symptomy są odwracalne jeśli zostaną wcześnie zauważone, w przeciwnym wypadku zmiany mogą być trwałe, szczególnie w przypadku dzieci. Uszkodzenie nerwów z powodu przedłużającego się deficytu witaminy B12 może być groźne i nieodwracalne, jednak występuje niezwykle rzadko, gdyż zanim do tego dojdzie, niedobory są zwykle zdiagnozowane. Tego rodzajom tragedii można w prosty sposób zapobiec, stosując suplementację diety.
Polecamy: Białko w diecie wegetariańskiej – skąd je pozyskać?
Fragment książki "Zostań wegetarianinem" Vesanto Meliny i Brendy Davis (Wydawnictwo Harmonia, czerwiec 2013). Publikacja za zgodą wydawcy. Tytuł, lid i śródtytuły wprowadzone przez redakcję. Zdrowie.wieszjak.polki.pl jest patronem medialnym książki.
Polecamy:
