Hipoglikemia reaktywna – krótka charakterystyka i objawy
Poposiłkowa hipoglikemia reaktywna, bo tak brzmi jej pełna nazwa, jest stanem, w którym stężenie glukozy we krwi spada poniżej normy to jest poniżej 55 mg/dl w ciągu 4 godzin po spożyciu posiłku.
Towarzyszy temu występowanie charakterystycznych objawów ze strony centralnego układu nerwowego, do których należą m.in.:
- osłabienie, zmęczenie
- splątanie, spowolnione myślenie
- mrowienie
- drgawki
- głód
- zawroty głowy
- omdlenia
W przebiegu idiopatycznej ( występującej bez wyraźnej przyczyny) hipoglikemii reaktywnej mogą również pojawiać się tzw. objawy autonomiczne, które obejmują:
- tachykardię
- niepokój, nerwowość, drażliwość
- pocenie się
- oraz drżenie ciała
Objawy te pojawiają się w ciągu 2-5 godzin od spożycia posiłku, jednak nie towarzyszy im spadek stężenia glukozy we krwi.
Co może przyczyniać się do rozwoju hipoglikemii reaktywnej?
Poposiłkowa hipoglikemia reaktywna może być wynikiem zbyt gwałtownego wyrzutu insuliny do krwi po posiłku. W fizjologicznych warunkach insulina obniża poposiłkowa glikemię do wartości optymalnych, natomiast, gdy jest wydzielana w nadmiarze może doprowadzić do nadmiernego spadku stężenia glukozy we krwi, czyli hipoglikemii. Nadmierna produkcja insuliny po posiłku najczęściej związana jest z istniejącą insulinoopornością (brakiem reakcji komórek mięśni i tkanki tłuszczowej na insulinę, która transportuje do nich glukozę).
Kto jest narażony na jej wystąpienie?
Hipoglikemia jest stanem charakterystycznym dla cukrzycy, jednakże w przypadku hipoglikemii reaktywnej taka zależność nie zawsze występuje. Mogą jej doświadczać osoby nie mające cukrzycy, aczkolwiek u niektórych hipoglikemia reaktywna może być pierwszym objawem rozwijającej się cukrzycy.
Hipoglikemia reaktywna może również pojawiać się u osób:
- z zaburzeniami opróżniania żołądka w następstwie neuropatii (uszkodzenia nerwów obwodowych)
- po resekcji żołądka (jako tzw. dumping syndrome)
- z niektórymi defektami genetycznymi tj. nadwrażliwość na leucynę, nietolerancja fruktozy
Ten typ hipoglikemii najczęściej dotyka osób młodych i szczupłych. Często również obserwowana jest ona u ludzi, którzy drastycznie schudli oraz u kobiet z lekką nadwagą. Do jej rozwoju w dużym stopniu przyczyniają się nieracjonalne nawyki żywieniowe (zbyt długie przerwy miedzy posiłkami, głodzenie się, unikanie śniadań), spożywanie alkoholu oraz stosowanie diety bogatej w węglowodany a ubogiej w tłuszcze.
Zobacz również: Jak zmienić dietę wiosną?
Nawracające hipoglikemie są szczególnie niebezpieczne, bowiem z czasem mogą doprowadzić do pojawiania się deficytów poznawczych, a w najgorszym razie ostra hipoglikemia może zakończyć się śpiączką hipoglikemiczną. W przypadku rozpoznania hipoglikemii reaktywnej, bardzo ważne jest, więc umiejętne postępowanie.
Jak sobie z nią radzić?
Główną metodą terapii hipoglikemii reaktywnej jest odpowiednia dieta. Postępowanie żywieniowe jest podobne jak przy „zwykłej” hipoglikemii towarzyszącej cukrzycy i składa się z kilku prostych zasad.
Przede wszystkim należy zacząć regularnie i bez pośpiechu spożywać posiłki. W ciągu dnia posiłków powinno być 4-5, a maksymalne odstępy czasowe między nimi powinny wynosić 3-4 godziny. Pozwoli to zapobiegać nagłemu spadkowi stężenia glukozy we krwi. Bezwzględnie należy również zacząć spożywać pierwsze śniadanie, bowiem z rana organizm jest najbardziej narażony na niedocukrzenie. Ponadto warto pamiętać, że hipoglikemii sprzyja spożywanie alkoholu, w szczególności na czczo, zatem osoby z rozpoznaną hipoglikemią reaktywną powinny unikać spożywania alkoholu a jeśli już to tylko z przekąską.
Zobacz również: Wiosenne oczyszczanie: Na czym to polega?
Aby zapobiec nagłemu spadkowi stężenia glukozy we krwi należy również unikać spożywania produktów spożywczych bogatych w węglowodany łatwoprzyswajalne, czyli mono- i disacharydy (glukoza, sacharoza). Należą do nich między innymi: cukier, miód, słodycze, ciasta i ciasteczka, pieczywo cukiernicze, gazowane napoje typu cola, soki owocowe (nawet niedosładzane), produkty spożywcze z białej mąki (pieczywo, makaron)oraz produkty słodzone syropem glukozowo-fruktozowym (ewentualnie kukurydzianym) (np. czekoladowe płatki śniadaniowe, batoniki muesli).
Alternatywą dla nich mogą być produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG), to jest takie, które powodują łagodne zwyżki oraz równie łagodny spadek stężenia glukozy we krwi, zapobiegają jej gwałtownym wahaniom w krótkim czasie. Niski indeks glikemiczny jest charakterystyczny dla większości surowych warzyw (wyjątki: dynia, rzepa, ziemniaki poddane obróbce cieplnej), nasion roślin strączkowych, pieczywa oraz przetworów zbożowych z pełnego ziarna i razowych, mleka i nie dosładzanych przetworów mlecznych oraz niektórych owoców np. grejpfrutów, pomarańczy, brzoskwini czy jabłek.
Dobrym pomysłem jest również spożywanie w jednym posiłku produktów o niskim indeksie glikemicznym i owoców, które charakteryzują się wyższym IG. Spowolni to znacznie wchłanianie węglowodanów do krwi, a jednocześnie pozwoli na spożywanie owoców, które są bogate w cenne witaminy i składniki mineralne, bez ryzyka wystąpienia hipoglikemii. W tym przypadku ważny jest jednak umiar (maksymalnie 2-3 owoce dziennie bez względu na indeks).
Indeks glikemiczny posiłku (i tym samym wyrzut insuliny do krwi) może również obniżyć poprzez dodanie do posiłku błonnika pokarmowego w postaci np. otrębów owsianych, żytnich czy też gotowych preparatów błonnika np. na bazie pektyn jabłek. Jest to dobre rozwiązanie, gdy z jakichś powodów nie jest się w stanie spożywać odpowiedniej porcji surowych bądź krótko gotowanych warzyw (3-4 porcje) i gotowanych nasion roślin strączkowych (co najmniej 1 porcja tygodniowo). Trzeba jednak pamiętać wtedy o dobrym nawodnieniu organizmu (2-3 litry/dobę płynów).
Zobacz również: Dlaczego trzeba jeść pięć posiłków dziennie?
Gwałtownym wahaniom stężenia glukozy we krwi, często doprowadzającym do hipoglikemii, można również próbować zapobiegać poprzez spożywanie produktów o wysokiej zawartości węglowodanów (np. pieczywo, kasze, makarony, warzywa, owoce) z produktami stricte białkowymi (np. mięso, wędliny, ser twarogowy), które praktycznie nie mają wpływu na jej wzrost we krwi i przez to ograniczają wyrzut insuliny.
U większości pacjentów z hipoglikemią reaktywną przestrzeganie zaleceń żywieniowych zabezpiecza przed jej napadami. Czasami może być jednak wymagana dodatkowa interwencja lekarska w postaci zastosowania odpowiednich leków.
