Władysław Kopaliński powiedział kiedyś, że „Biblia jest jeszcze ciągle najintensywniej cytowanym, choć może najmniej czytanym z bestsellerów świata”. Mnóstwo wyrazów i frazeologizmów, których dziś używamy, ma swoje źródło właśnie w Starym lub Nowym Testamencie. Nazywa się je „biblizmami”.
Biblijne korzenie
Wyrażenie „zmienić się w słup soli” pochodzi z Księgi Rodzaju. We fragmencie opisującym ucieczkę Lota, jego żony i dzieci z przeklętej Sodomy, żonę Lota spotyka kara za ciekawość – kobieta ogląda się w tył i zmienia w słup soli. Dziś te słowa oznaczają znieruchomienie np. ze strachu albo zdziwienia.
Z Biblii pochodzą takie przysłowia jak „głos wołającego na pustyni” (Mt 3,3), „prochem jesteś i w proch się obrócisz” (Rdz 3,19), „marność nad marnościami” (Koh 1,2), „ostatni będą pierwszymi” (Mt 20, 16), czy „zło dobrem zwyciężaj” (Rz 12,21). To ostatnie zostało wykorzystane przez papieża Jana Pawła II w orędziu papieskim z 2005 roku. „Ten kto wiatr sieje, burzę zbiera” to również biblijne przysłowie (Oz 8,7), podobnie jak stwierdzenie, że „nie samym chlebem człowiek żyje”, które w oryginale brzmi „ nie samym chlebem (…) lecz każdym słowem, które pochodzi z ust bożych” (Mt 4, 4). Wielbłąd, przechodzący przez ucho igielne, ma korzenie w Ewangelii Według Świętego Mateusza – „Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne niż bogatemu wejść do królestwa niebieskiego” (19,24).
Odrobinę łatwiejszymi do zidentyfikowania z Pismem Świętym są słowa: „Czuwajcie, bo nie znacie dnia ani godziny” (Mt 25, 13), „Z głębokości wołam do Ciebie, Panie” (psalm 130) czy „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Mt 27,46) – słowa wypowiedziane przez Jezusa, umierającego na krzyżu.
Miłosne wersy
Jednak najczęściej chyba cytowanymi w formie przysłów i sentencji są fragmenty Pieśni Nad Pieśniami i I listu św. Pawła do Koryntian, a dokładniej Hymnu o miłości. Pieśń nad Pieśniami to poemat utrzymany w miłosnym tonie, traktowany jako alegoria. Postacie Oblubieńca i Oblubienicy symbolizują m. in. związek Chrystusa z Kościołem. Dialog między Salomonem i Sulamitką jest pełen uczuć, zmysłowości i piękna. To wszystko sprawia, że Pieśń jest bardzo chętnie cytowana. „Połóż mię jak pieczęć na twoim sercu, jak pieczęć na twoim ramieniu, bo jak śmierć potężna jest miłość, a zazdrość jej nieprzejednana” (PnP 8, 6) – to najbardziej znany cytat z Pieśni nad Pieśniami, który doczekał się ostatnio popularnej aranżacji muzycznej.
"Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący”. Kto nie zna tych słów? Pochodzą one z Hymnu o miłości, który zazwyczaj cytowany jest w całości.
"Hymn o miłości"
Gdybym mówił językami ludzi i aniołów,
a miłości bym nie miał,
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.
Gdybym też miał dar prorokowania
i znał wszystkie tajemnice,
i posiadał wszelką wiedzę,
i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił,
a miłości bym nie miał,
byłbym niczym.
I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją,
a ciało wystawił na spalenie,
lecz miłości bym nie miał,
nic bym nie zyskał.
Miłość cierpliwa jest,
łaskawa jest.
Miłość nie zazdrości,
nie szuka poklasku,
nie unosi się pychą;
nie dopuszcza się bezwstydu,
nie szuka swego,
nie unosi się gniewem,
nie pamięta złego;
nie cieszy się z niesprawiedliwości,
lecz współweseli się z prawdą.
Wszystko znosi,
wszystkiemu wierzy,
we wszystkim pokłada nadzieję,
wszystko przetrzyma.
Miłość nigdy nie ustaje,
[nie jest] jak proroctwa, które się skończą,
albo jak dar języków, który zniknie,
lub jak wiedza, której zabraknie.
Po części bowiem tylko poznajemy,
po części prorokujemy.
Gdy zaś przyjdzie to, co jest doskonałe,
zniknie to, co jest tylko częściowe.
Gdy byłem dzieckiem,
mówiłem jak dziecko,
czułem jak dziecko,
myślałem jak dziecko.
Kiedy zaś stałem się mężem,
wyzbyłem się tego, co dziecięce.
Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno;
wtedy zaś [zobaczymy] twarzą w twarz:
Teraz poznaję po części,
wtedy zaś poznam tak, jak i zostałem poznany.
Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość - te trzy:
z nich zaś największa jest miłość.
(1 Kor 13, 1-13)
