Poczęcie rozpoczyna zdumiewający proces rozwoju nowego życia. Zapłodnienie następuje gdy jajeczko o mikroskopijnej wielkości połączy się z pojedynczym plemnikiem. Jak wygląda takie spotkanie? Po jakim czasie zapłodniona komórka zagnieżdża się w macicy? Czy każdy plemnik jest zdolny do tego by zapłodnić komórkę jajową? Te i nie tylko te pytania towarzyszą wszystkim, których dotyczy temat współżycia.
Poczęcie dzieli się na 3 stadia:
- owulacja,
- zapłodnienie i podziały zapłodnionego jaja,
- ostatecznie zagnieżdżenie się zarodka w macicy.
Po zakończeniu tych trzech etapów jest początek ciąży.
Jajniki nowonarodzonej dziewczynki zawierają około 2 mln komórek jajowych. To bardzo dużo. Jednak tylko około 400-500 dojrzeje podczas jajeczkowania i będą wyrzucone z jajnika.
U większości kobiet jajeczkowanie następuje co miesiąc. Zanim jednak ono nastąpi, komórka jajowa przechodzi proces dojrzewania, który ma miejsce w tzw. pęcherzyku Graafa.
Pęcherzyk Graafa- maleńki pęcherzyk wypełniony płynem. Znajduje się w jajniku.
Każdego miesiąca w pęcherzykach Graafa zaczyna dojrzewać około 100-150 jajeczek. Jednak zazwyczaj tylko jedno z nich osiąga dojrzałość. Co dzieje się z pozostałymi jajeczkami? Gdy jedno jajeczko osiągnie dojrzałość, hormon estrogen hamuje dojrzewanie pozostałych jajeczek. Wówczas estrogen oddziałuje na macicę przygotowując ją do wzrostu i ewentualnego przyjęcia zarodka.
Jak przebiega owulacja?
Podczas jajeczkowania (owulacji) pęcherzyk Graafa zwany dominującym, pęka wyrzucając komórkę jajową. „Zużyty” pęcherzyk staje się ciałkiem żółtym, które wydziela progesteron. Następnie komórka jajowa przechodzi do jajowodu. Kolejno jajo wędruje jajowodem do macicy. Dzieje się to dzięki wypustkom zwanym strzępkami. Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona w ciągu 12 godzin od momentu opuszczenia jajnika, wówczas obumiera. Ciałko żółte obumiera i dochodzi do złuszczenia ściany macicy tzn. następuje menstruacja.
Jeśli jednak dojdzie do zapłodnienia wyściółka macicy dalej się pogrubia i oczekuje na przyjęcie zapłodnionego jaja.
Oczywiście zanim dojdzie do zapłodnienia ma miejsce wyścig plemników.
Podczas stosunku przeciętny mężczyzna wytryskuje do pochwy 100-800mln plemników. Podczas wytrysku plemniki są wyrzucane z prędkością około 16 km/h. Do komórki jajowej plemnik może dotrzeć w ciągu 45 minut do 12 godzin. Większość plemników wypływa z pochwy lub ginie w czasie dalszej wędrówki. Tylko najsilniejsze przenikają do jajowodów. Po drodze mają do przebycia pochwę, szyjkę macicy oraz macicę.
W swojej wędrówce plemniki napotykają różne przeszkody:
- kwaśne środowisko pochwy- giną w nim słabe lub uszkodzone plemniki,
- mikroskopijne włoski w macicy- działające na zasadzie zapory.
Do miejsca gdzie następuje zapłodnienie dociera tylko około 200 plemników. Plemnik musi przedrzeć się przez tysiące komórek, które otaczają i ożywiają komórkę jajową. Gdy plemnik dotrze do ścianki jaja wnika najpierw w zewnętrzną warstwę komórki jajowej i przebija się dalej do błony przezroczystej. Zwykle tylko jeden plemnik wnika do jądra komórki jajowej. Główka plemnika łączy się z jądrem komórki jajowej.
Wówczas „mądra” komórka jajowa tworzy coś w rodzaju zasłony chemicznej, która nie pozwala wniknąć do jej wnętrza innym plemnikom.
Po połączeniu komórki jajowej i plemnika - plemnik traci ogon, a jego główka się powiększa. Powstaje pojedyncza komórka, która ma 46 chromosomów z informacją genetyczną. 23 są od mężczyzny i 23 od kobiety.
Zapłodnione jajeczko to zygota. W niej powstają liczne podziały aż powstanie morula, którą tworzy 16-32 komórek.
Morula dzieli się co 15 godzin. Morula po około 90 godzinach dociera do macicy. Wówczas ma już 64 komórki. Niewiele z nas zdaje sobie sprawę, że każdy z nas pierwsze 3 lub 4 dni swego życia spędził w jajowodzie, a nie w macicy. Morula przeobraża się w blastocystę. Jej powierzchnię tworzy pojedyncza warstwa dużych płaskich komórek (trofoblast). Z nich rozwinie się łożysko. Wewnętrzne komórki blastocysty staną się zarodkiem.
Blastocysta przez kilka dni swobodnie porusza się w jamie macicy. Tam powiększa się i rozwija. Następnie przywiera do ściany macicy przy pomocy gąbczastych wypustek z komórek trofoblastu. Te wczepiają się w endometrium.
W momencie zagnieżdżenia blastocysta to już setki komórek. Dopiero po zagnieżdżeniu zaczyna się rozwijać łożysko. Wówczas zarodek wytwarza hormon Hcg (gonadotropina kosmówkowa). Wykrywają go testy ciążowe.
Mocne przywarcie zarodkowi do ściany macicy zabiera około 13 dni. Trzynasty dzień to ostatni dzień, kiedy zarodek może się podzielić. Jeśli podział nastąpi później niż w 13 dniu - kobieta urodzi zrośnięte bliźnięta. Są to tzw. bliźnięta syjamskie.
Po 14 dniach prawdopodobieństwo poronienia jest mniejsze niż wcześniej. Na tym etapie rozpoczyna się wykształcanie układu nerwowego - około 15-16 dnia. Dlatego tak istotne jest przyjmowanie kwasu foliowego jeszcze przed poczęciem. Stosowanie profilaktycznej dawki kwasu foliowego ma na celu zapobieganie wadom cewy nerwowej.
Pamiętaj:
Z 64 komórek wnikających do jamy macicy prawdopodobnie nie więcej niż 8 utworzy organizm dziecka. Reszta pęcherzyka zarodkowego stworzy łożysko i błony otaczające płód.
W sprzyjających warunkach plemnik w ciele kobiety może przeżyć do 4 dni. Jeśli kobieta odbywa stosunek 2 lub 3 dni przed owulacją może dojść do zapłodnienia.
Przynajmniej 40% zarodków, które wniknęły do macicy nie zagnieżdżają się i ulegają obumarciu.
Komórka jajowa po opuszczeniu jajnika przetrwa 12 godzin. Potem obumiera jeśli nie zostanie zapłodniona w tym czasie.
Preejakulat może zawierać znaczne ilości żywych i ruchliwych plemników.
Źródło:
„Ciąża. Poradnik dla rodziców” pod red. Dr A. Deans,
„Dlaczego nie mamy dziecka” R. Winston,
„Położnictwo i ginekologia podręcznik dla pielęgniarek”. J. Kiciński
