Twoje dziecko przychodzi na świat wyposażone w cały zestaw odruchów, które są mimowolnymi fizycznymi reakcjami wyzwalanymi przez określone bodźce. Układ nerwowy w pierwszych tygodniach życia noworodka jest jeszcze niedojrzały. Maluch reaguje na bodźce dzięki automatycznym odruchom, niezależnym od jego umysłu i woli. Gdy kora mózgowa dojrzewa i maleństwo zachowuje się bardziej świadomie - większość odruchów stopniowo zanika. Dzięki temu dziecko może już świadomie decydować o tym, co chce robić, a czego nie. Wrodzone odruchy świadczą o prawidłowym rozwoju układu nerwowego. Zwykle umiejętności te kontroluje lekarz na wizytach kontrolnych. Sama możesz również sprawdzić jak twoje dziecko reaguje na bodźce - na przykład podczas wspólnej zabawy. Nie rób jednak tego zbyt często, bo to nie jest uzasadnione.
Odruchy twojego dziecka możemy podzielić na dwie kategorie:
- Po pierwsze posiada ono odruchy przystosowawcze, czyli takie, które pomagają mu przetrwać i zaadoptować się w świecie. Najważniejsze z nich to odruchy ssania i połykania, a także odruch poszukiwawczy, czyli automatyczny obrót główki w stronę dotykanego policzka. Umiejętność ta pomaga dziecku uchwycić brodawkę podczas karmienia. Inne odruchy przystosowawcze są obecne przez całe życie twojego dziecka, np. cofanie ręki przed bolesnym bodźcem, czy rozszerzanie się i zwężanie źrenicy w zależności od natężenia światła.
- Po drugie twoje dziecko posiada odruchy prymitywne (nazwane tak przez specjalistów w związku z tym, że sterują nimi prymitywniejsze części mózgu). Właśnie do nich możemy zaliczyć odruch Moro czy Babińskiego. Gdy twój skarb skończy szósty miesiąc te prymitywne umiejętności zaczynają zanikać. Dzieje się to dzięki działaniu kory mózgowej, która w tym okresie życia jest już o wiele bardziej rozwinięta. Bądź jednak czujna. Występowanie ich po ukończeniu przez dziecko około pół roku może być sygnałem ostrzegawczym informującym o pewnym rodzaju zaburzenia neurologicznego.
Krótki przegląd odruchów twojego maleństwa
Odruch poszukiwania piersi (odruch Rootinga) - to pierwszy odruch, który pojawia się u twojego nowonarodzonego potomka. Jeśli dotkniesz policzka noworodka w pobliżu ust, odwraca on główkę, a ustami i językiem zaczyna poszukiwanie twojej piersi. Umiejętność ta pojawia się już w 2-3 miesiącu życia płodowego i jest pierwszym bardzo ważnym wskaźnikiem, że twoje nienarodzone jeszcze maleństwo może reagować na dotknięcie. Odruch jest bardzo ważny - pomaga przetrwać twojemu malcowi i zaspokoić głód. Zanika w wieku około 3-4 miesięcy, następnie staje się świadomą, kontrolowaną czynnością. Brak go u apatycznych niemowląt.
Odruch chwytania - sprawdź teraz jak reaguje twoje dziecko. Włóż palec w dłoń noworodka. I co widzisz? Z pewnością twoje maleństwo zacisnęło rączkę. Być może na tyle mocno, że nawet podciągnęło się do góry (koniecznie przytrzymaj mu plecki!). Odruch ten zawdzięczamy naszym przodkom - dzieci musiały trzymać się mocno futra matki podczas wędrówek. Umiejętność ta pozwala twojemu dziecku na utrzymanie własnego ciężaru ciała. Odruch zanika w 3-4 miesiącu życia. Jest niezauważalny u apatycznych dzieci.
Odruch Moro występuje, gdy gwałtownie zmienisz pozycję dziecka lub gdy przestraszy się nagłego hałasu. Najpierw twoje maleństwo wyprostuje ręce i otworzy dłonie, wygnie plecki w łuk i wyprostuje nogi. Następnie wykona rękoma ruch przytulenia do piersi (obejmowania) z dłońmi zaciśniętymi w piąstki. Brak odruchu Moro, a także jego utrzymywanie się po 6-7 miesiącu życia może być sygnałem uszkodzenia mózgu. Dlatego koniecznie poinformuj o tym lekarza. Może wypisać skierowanie do neurologa tak na wszelki wypadek.
Odruch kroczenia (Chód automatyczny). Gdy naciśniesz na stópki twojego malucha, zapewne zauważysz, że dziecko zaczyna naprzemiennie poruszać nogami. Jest to właśnie odruch kroczenia. Możesz także spróbować wziąć noworodka pod paszki i przez chwilę przetrzymywać pionowo nad podłożem, tak aby jego stopy znalazły oparcie. Zapewne malec zaczął rytmicznie przebierać nóżkami i swoim zachowaniem przypomina chodzenie. Prawdopodobnie jest to przygotowanie do prawdziwego chodzenia, pomimo, że odruch zanika jeszcze długo przed postawieniem pierwszego, samodzielnego kroku , około 3-go miesiąca życia.
Odruch Babińskiego występuje, gdy pogłaszczesz spodnią część stopy dziecka od pięty do palców. Zaobserwujesz z pewnością, że wyciągnie ono najpierw paluszki, a później z powrotem je podkurczy. Jest to kolejna umiejętność, którą odziedziczyliśmy po naszych przodkach. Pomagała ona przy wspinaniu się po drzewach. Odruch zanika zwykle około 1 roku życia, gdy zastępuje go odruch podeszwowy dużego palca, widoczny u wszystkich zdrowych dorosłych. Nie występowanie odruchu Babińskiego może oznaczać uszkodzenia dolnej części rdzenia kręgowego.
Polecamy: Dlaczego warto karmić piersią?
Odruch toniczno-szyjny (pozycja szermiercza) występuje niezależnie od istnienia stymulacji zewnętrznej. Połóż dziecko z głową zwróconą w jedną stronę. Twoje maleństwo przyjmie pozycję szermierczą, wyciągając rękę i nogę po tej samej stronie, kurcząc kończyny po przeciwnej stronie i wykrzywiając ciało w stronę przeciwną do kierunku patrzenia. Ta umiejętność pojawia się już w 28. tygodniu życia płodowego i jest często obecna w pierwszych tygodniach. Na ogół zanika około 3-4 miesiąca. Jest istotna ponieważ wspomaga koordynację wzrokowo - ruchową rąk.
Odruch pływania wykształca się już w trakcie życia płodowego. Dlatego też twoje maleństwo tak świetnie daje sobie radę w wodzie. Gdy włożysz dziecko do wody na brzuchu z pewnością automatycznie zamknie usta i wstrzyma oddech, aby nie połknąć wody. Z łatwością zacznie poruszać kończynami. Odruch zanika około 6 miesiąca życia.
Odruch Babkina (odruch dłoniowo-umysłowy) wystąpi gdy położysz dziecko na pleckach i naciśniesz na obie dłonie. Twoje maleństwo otworzy usta, zamknie oczy i wyprostuje główkę. Odruch zanika około 3-4 miesiąca. Brak tej umiejętności u dziecka lub jej osłabienie może oznaczać uogólnioną depresję centralnego układu nerwowego.
Odruch pełzania zaobserwujesz, gdy położysz malca na brzuszku. Dotknij stopy dziecka tak, aby poczuło oparcie. Z pewnością maluch energicznie odepchnie się nogą od twojej ręki i nieznacznie posunie się do przodu, jednocześnie podkurczając drugą nóżkę. Umiejętność utrzymuje się do 3 miesiąca życia.
Odruch cofania. Gdy ukłujesz dziecko czymś ostrym w stópkę, pojawia się skurcz nogi. Odruch obecny jest stale w czasie pierwszych 10 dni. Potem możesz go również zaobserwować, lecz jest mniej intensywny. Jego brak może oznaczać uszkodzenie nerwu kulszowego.
Odruch ssania. Gdy przystawisz swoje dziecko do piersi, ono automatycznie zaczyna ją ssać. Doskonali tę umiejętność podczas każdego posiłku. Maluch oprócz twojej piersi, ssie także zabawki, swoje piąstki, kocyki. Jest to odruch służący wyłącznie przetrwaniu. Pomaga mu się najeść, ale także ssanie ma dla niego działanie uspokajające. Umiejętność ta pojawia się już w brzuchu mamy, jednak do 36 tygodnia ciąży nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięta. Około 3-4 miesiąca życia dziecko przestaje ssać wszystko, co znajdzie się w zasięgu jego buzi. Ssie tylko wtedy, gdy jest na przykład głodne i chce jeść. Ssanie może oznacza również to, że twoje maleństwo jest zmęczone, potrzebuje bliskości lub czegoś się wystraszyło. Bądź czujna - słaby odruch ssania, może sygnalizować problemy neurologiczne!
Jeśli twoje dziecko czasem nie zareaguje w sposób „podręcznikowy”, nie zamartwiaj się na zapas. Być może maluch jest głodny lub zmęczony. Przełóż test na inny dzień. Jednak jeśli coś cię niepokoi, dla własnego sumienia i zachowania spokoju, poradź się lekarza. Z pewnością odpowie on na wszystkie nurtujące cię pytania.
Zobacz także: Jak rozmawiać z niemowlakiem?
