Okres melodii – pierwszy rok życia
- Okres krzyku i płaczu – 0-3 miesiąc życia.
Krzykiem i płaczem niemowlę reaguje na przykre dla niego wrażenia np. zimna, głodu, bólu; krzykiem komunikuje swoje niezadowolenie. Krzyk jest też ćwiczeniem narządu oddechowego. Po jakimś czasie niemowlę zaczyna kojarzyć, że krzykiem może przywołać rodziców lub opiekunów.
To właśnie jest pierwsze porozumienie. W krzyku niemowlęcia występują elementy nieartykułowane, zbliżone nieco do samogłosek: a, o, u
- Okres głużenia – 3-6 miesiąc życia.
To jeszcze nie mowa, lecz nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych. Dzieci głuche również głużą. Głużące, zadowolone niemowlę wydaje różne dźwięki: samogłoski, spółgłoski, grupy spółgłoskowe i samogłoskowe, a towarzyszą temu nieskoordynowane ruchy ciała i kończyn.
- Okres gaworzenia – 6-9, 12 miesiąc życia.
Zamierzone powtarzanie i naśladowanie dźwięków mowy. Wrażliwe na melodię wypowiedzi dziecko bawi się dźwiękiem, kształtują się u niego początki słuchu fonematycznego.
Pojawiają się pierwsze sylaby (ma, ta, ba, późne: ma - ma, ta - ta, ba - ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, ale nie przypisuje im konkretnego znaczenia. Z końcem pierwszego roku życia dziecko dużo już rozumie, spełnia proste polecenia. Pojawiają się pierwsze wyrazy, np. dada, mama, baba, tata.
Zobacz też : Kiedy do lekarza?
Okres wyrazu – 1-18 miesiąc, 2 rok życia.
Dziecko wymawia właściwie wszystkie samogłoski, prócz nosowych, a ze spółgłosek p, b, m, t, d, n, t, ś, czasem ć. Pozostałe zastępuje innymi, o zbliżonym miejscu artykulacji. Często wymawia tylko pierwszą sylabę lub końcówkę, upraszcza grupy spółgłoskowe.
Trzeba podkreślić, że dziecko rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć.
Okres zdania – 2-3 rok życia.
Dziecko trzyletnie potrafi się już porozumieć z dorosłymi, chociaż mowa jego nie jest ukształtowana pod względem dźwiękowym. Dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski tak ustne, jak i nosowe, chociaż w wymowie jego mogą występować odstępstwa np. zamiana samogłosek : a-o, e-a, i-y. Oprócz tego głoski:
- p, b, m i zmiękczone: pi, bi, mi
- f, w, fi, wi
- ś, ć, ź, ń, dź, ki, gi
- k, g, ch
- t, d, n
- l , l’
Zobacz też : Co zrobić kiedy dziecko zgrzyta zębami?
Pod koniec tego okresu mogą pojawić się głoski: s, z, c, czasem dz, a nawet sz, ż, cż, dż. Jednak dziecko ma dalej trudności, gdyż narządy mowne nie są jeszcze dostatecznie sprawne. Jego mowę cechuje:
- zmiękczanie głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż,
- r może być wymawiane jak - j lub – l,
- zamiast - f występuje -h i odwrotnie
- grupy spółgłoskowe są upraszczane tak w nagłosie , jak i w śródgłosie wyrazu, w wyrazach brak wyraźnych końcówek.
Dziecko zaczyna mówić zdaniami dwu-, trzywyrazowymi. Są to zdania oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe. Słuch fonematyczny jest na tyle wyrobiony, że maluch wie, jak dana głoska powinna brzmieć, choć sam nie potrafi jej prawidłowo wypowiedzieć.
