Łukasz Górnicki - biografia, Dworzanin

Łukasz Górnicki - biografia, Dworzanin
Górnicki Łukasz (1527 - 1603) pochodził z ubogiej rodziny mieszczańskiej, lecz dzięki wpływom ustosunkowanego wuja, poety Stanisława Kleryki, uczył się w Krakowie, a potem pracował w kancelarii biskupa S. Maciejowskiego.
/ 29.09.2010 11:09
Łukasz Górnicki - biografia, Dworzanin

Po powrocie ze studiów w Padwie został sekretarzem i bibliotekarzem królewskim. Stefan Batory nadał mu tytuł szlachecki i obdarzył starostwem. Najważniejszym dziełem Górnickiego jest Dworzanin polski (1566).

Utwór będący swobodnym literackim przetworzeniem dzieła włoskiego pisarza Baltassaro Castiglionego zatytułowanego Dworzanin. Rzecz dzieje się w 1549 r. w willi biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego w Prądniku koło Krakowa.

Zgromadzili się tu wybitni ludzie tamtych czasów np. Stanisław Wapowski; Wojciech Kryski - dyplomata i sekretarz królewski; Aleksander Myszkowski - dworzanin królewski; Stanisław Lupa Podlodowski - stolnik sandomierski).

Dziewięciu uczestników toczy tzw. „grę rozmowną”, której tematem jest określenie wzorca idealnego dworzanina. Powinna go cechować „grazia” czyli „przystałość”. Jako człowiek wykształcony osiąga on tę „przystałość” bez wysiłku, dzięki „zmyślnej niedbałości” utrzymanej w mierze.

Niezwykle ważną rzeczą dla idealnego dworzanina jest umiejętność posługiwania się pięknym i poprawnym językiem. 

Zobacz też : Literatura w języku polskim

Górnicki dużo miejsca poświęca obronie języka ojczystego. Uważa, że czystość polszczyzny jest podstawowym obowiązkiem dworzanina. Nie ma nic przeciwko posiłkowaniu się językiem czeskim i innymi słowiańskimi, lecz zdecydowanie przeciwstawia się przesadzie w używaniu makaronizmów.

Ostrzega: „gdzie jest dobre polskie słowo, tam źle czyni, kto po łacinie miasto niego kładzie”. Zdaje sobie sprawę, że język polski ogólnonarodowy i literacki dopiero kształtuje się i nie wszystkie zwroty dadzą się przetłumaczyć, lecz zaleca ostrożność w używaniu obcych wyrazów.

Ważną rolę w Dworzaninie polskim odgrywa anegdota (opowiadanie zdarzenia zazwyczaj autentycznego) oraz facecja (humorystyczne opowiadanie oraz błyskotliwie i dowcipnie sformułowana). Utwór zawiera ponad sto takich „trafnych powieści”, „żartów” i „gadek”.

Teoretyczne wywody rozmówców zostały poparte zbiorem dowcipnych opowieści zaczerpniętych bezpośrednio z życia lub przetłumaczonych z Castiglionego. Po napisaniu Dworzanina Górnicki przez prawie dwadzieścia lat nic nie stworzył. Dopiero w 1587 r. po śmierci żony napisał Tren, następnie zajął się przekładem dzieł Seneki.

Później, pełen niepokoju o wewnętrzną sytuację ojczyzny, pisał utwory publicystyczne, w których próbował znaleźć środki zaradcze na polską anarchię. Ostatnim dziełem Górnickiego są Dzieje w Koronie Polskiej, utwór opowiadający o wydarzeniach na dworze królewskim, pełen materiału anegdotycznego, fikcyjnych mów i dialogów napisanych żywym i pięknym językiem ojczystym. 

Zobacz też : Motywy literackie - Dwór

Redakcja poleca

REKLAMA