Kiedy wraz z żoną Zygmunta Starego, Boną z rodziny Sforzów przychodzi do nas kultura Włoch: uczeni, muzycy, obyczaje, nawet potrawy (np. słynna włoszczyzna).
Jest to okres intensywnego rozwoju gospodarczego związanego ze zwiększaniem się roli wymiany towarowo-pieniężnej, z intensyfikacją produkcji rolnej oraz utrwaleniem znaczenia ekonomicznego miast.
Wzrost przywilejów szlacheckich doprowadził do ugruntowania przewagi szlachty i podporządkowania jej mieszczan i chłopów. Szlachta sięga po władzę, walczy z możnowładztwem świeckim i duchownym o pozycję w państwie.
Kultura ulega europeizacji i unowocześnieniu. Rośnie ilość drukarni, książka staje się bardziej powszechna, rozwija się nauka, głównie astronomia, geografia, historia, filologia klasyczna, językoznawstwo.
Szczytowym osiągnięciem nauki było dzieło Mikołaja Kopernika (1473-1543) O obrotach ciał niebieskich. Ogromne znaczenie w popularyzacji nowej kultury miała renesansowa przebudowa Wawelu (1507-1540). Król otacza swym mecenatem ludzi uczonych, pisarzy i poetów.
Z atmosfery dworu królewskiego wyrasta poezja polsko-łacińska, a potem polska. Ważnym ośrodkiem rozwoju prądów humanistycznych jest Akademia Krakowska. U schyłku XV w. wykłada się tam poezję starożytną (Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, Terencjusz).
Sprowadza się książki z Niemiec i Włoch, znane są dzieła Boccaccia i Petrarki, Erazma z Rotterdamu. Do Polski przybywają prekursorzy humanizmu z zagranicy, np. Kallimach (Filip Buonaccorsi), włoski poeta oraz Konrad Celtis - humanista z Niemiec.
Zobacz też : Podłoże społeczno-polityczne epoki
Właśnie Celtis założył Nadwiślańskie Bractwo Literackie (1488-1491), którego członkami byli profesorowie Akademii Krakowskiej, dworzanie i studenci. Rozrastają się siedziby magnackie i szlacheckie dwory na wsiach.
Polska staje się krajem tolerancyjnym, przystanią dla innowierców z zagranicy.
Powstają pierwsze wielkie dzieła literatury polskiej: utwory M. Reja i J. Kochanowskiego. Pojawiają się pierwsze głosy pisarzy politycznych - A. F. Modrzewskiego, S. Orzechowskiego. Polski renesans trwa od 1450 r. do lat trzydziestych XVII w., do ok. 1630 r.
Zobacz też : Jan Kochanowski - biografia
Dojrzały renesans przypada na wiek XVI, okres względnego spokoju politycznego, dobrej koniunktury gospodarczej, rozwoju oświaty i tolerancji. Rzeczypospolita stanowi potęgę, mocarstwo na mapie ówczesnej Europy.
