Motywy biblijne to wydarzenia i zagadnienia, które należy kojarzyć i wiązać z Biblią - Starym Testamentem i Nowym Testamentem.
Poznaj najważniejsze motywy biblijne
Spis treści:
- Raj (Eden)
- Wąż Jabłko Adama
- Kainowe znamię Arka Noego
- Sodoma i Gomora
- Słup soli
- Wieża Babel
- Krzak gorejący
- Manna z nieba
- Przejście morza suchą nogą
- Miska soczewicy
- Wdowi grosz
- Syn marnotrawny
- Trąby jerychońskie
- Plagi egipskie
- Salomonowy wyrok
- Judaszowe srebrniki
Raj (Eden)
Miejsce wiecznej szczęśliwości, bezpieczeństwa i dobrobytu, skąd Adam i Ewa zostali wygnani za grzech pierworodny. Bóg stworzył raj dla pierwszych ludzi – Adama i Ewy: mogli korzystać ze wszystkich jego dobrodziejstw z wyjątkiem drzewa poznania dobra i zła, którego owoców nie mogli zrywać. Szatan pod postacią węża skusił Ewę do zerwania zakazanego owocu, który podała też Adamowi. Oboje zostali wygnani z Raju, którego od tej pory strzegły cheruby i wirujący ognisty miecz, aby nikt nie mógł zerwać owoców z drzewa życia.
Księga Rodzaju nie uściśla położenia Edenu, wiadomo jednak że stworzenia żyły w nim w harmonii, a drzewa rodziły piękne owoce. Bóg stworzył człowieka, by „uprawiał go i doglądał” (Rdz 2,15). W ogrodzie wypływała rzeka, która nawadniała cztery pozostałe: Piszon, Gichon, Tygrys i Eufrat. Położenie Edenu upatruje się na Bliskim Wchodzie, na terenach obecnego Iraku, Turcji czy w północnym Iranie.
Wąż
Symbol grzechu, szatana, zła. Szatan, przemieniony w węża, namówił Ewę do zerwania owocu z drzewa wiadomości dobrego i złego. Wykonany przez Mojżesza na polecenie Boga miedziany wąż (Lb 21, 8–9) był obiektem kultu w Świątyni Jerozolimskiej, później został zniszczony przez króla Ezechiasza (2Krl 18,4). W tekstach Starego Testamentu wąż jawi się jako zwierzę przebiegłe (Rdz 3, 1-3).
Jabłko Adama
Dziś oznacza chrząstkę w krtani, szczególnie widoczną u mężczyzn. Wg Biblii (Rdz 3, 6-7) to pozostałość owocu z drzewa poznania dobrego i złego, który utkwił mu w gardle. Chrząstka miała przypominać o grzechu, którego się dopuścił.
Kainowe znamię
Ten motyw bibilijny to inaczej piętno zbrodniarza, mordercy, bratobójcy. Kain zabił z zazdrości swego brata Abla, a Bóg napiętnował go znamieniem na czole i wykluczył go (Rdz 4,14).
Bóg odparł, że każdy, kto by go zabił, poniósłby za siedmiokrotną karę. Dlatego naznaczył Kaina znamieniem, by każdy mógł go od razu rozpoznać (Rdz 4,15). Kainowe znamię to wina, której nic nie zmaże.
Arka Noego
Symbol dobroci Boga dla wybranego z ludu, jedynego sprawiedliwego człowieka. W arce Noe uratował po parze wszystkich zwierząt, które po potopie rozmnożyły się i stanowiły zalążek nowego życia na zniszczonej wodą ziemi.
Arkę zbudował Noe na polecenie Jahwe, by mógł on ocalić swoją rodzinę (w sumie 8 osób) i przedstawicieli gatunków zwierząt przed Potopem. Najbardziej znany opis arki znajduje się w biblijnej Księdze Rodzaju (Rdz 6,14-8,19).
Sodoma i Gomora
To motyw biblijny Księgi Rodzaju. Dotyczy zniszczenia przez Boga położonych w dolinie Siddim miast kananejskich: Sodomy i Gomory. Przyczyną ich destrukcji była niegodziwość mieszkańców.
Według Biblii mieszkańcy Sodomy i Gomory byli rozpustni. Bóg za namową Abrahama zgodził się, że daruje życie mieszkańcom miast, jeśli wśród nich znajdzie się 10 sprawiedliwych. Wysłał do Sodomy dwóch aniołów, którzy mieli nocować w domu Lota. Mężczyźni z miasta otoczyli dom Lota, by współżyć z jego gośćmi, a ten w zamian zaoferował mu swoje córki - ci odmówili. Zaryglował drzwi domu. Próba wskazania 10 sprawiedliwych spełzła na niczym.
Słup soli
Żona Lota została zamieniona w słup soli za nieposłuszeństwo, a raczej - uległość i współczucie dla zdegenerowanego miasta. Z nastaniem świtu aniołowie wyprowadzili Lota, jego żonę i córki za miasto i nakazali uciekać w góry bez oglądania się za siebie. Żona Lota nie wytrzymała - wbrew woli Boga obejrzała się i zamieniła się w słup soli. Dziś to określenie może również oznaczać zaskoczenie, zdziwienie.
Wieża Babel
Ten motyw biblijny symbolizuje zamęt, bałagan, zbiorowisko ludzi posługujących się różnymi językami. Biblia opowiada o tym, jak potomkowie Noego zapragnęli zbudować wieżę tak wysoką, by sięgała do nieba. Bóg nie dopuścił do tego, pomieszał budowniczym języki, by nie mogli się ze sobą porozumieć.
Krzak gorejący
Można się spotkać też z nazwą tego motywu biblijnego: gorejący krzew. Ukryty w krzaku gorejącym Bóg przemawiał do Mojżesza. Krzew w całości był zajęty przez ogień, ale nie palił się i nie spłonął. Anioł Jahwe oznajmia Mojżeszowi, że Bóg pragnie by ten wyprowadził jego lud z niewoli egipskiej i wprowadzenia ich do Ziemi Obiecanej.
Manna z nieba
Jeden z Boskich cudów danych narodowi izraelskiemu. Stwórca zsyłał głodnym wędrowcom jadło w postaci manny. Dziś wyrażenie to oznacza cudowny ratunek, nadzwyczajny dar, niespodziewaną pomoc. Biblijna manna miała następujące cechy:
- była ziarnista niby szron, drobna, i zbierano ją z ziemi (Wj 16,4),
- była biała (Wj 16,31),
- była podobna do nasion kolendry (Lb 11,7),
- była słodka (Wj 16,31),
- była trudna do przechowywania (Wj 16,20),
- na słońcu topiła się (Wj 16,21),
- można ją było tłuc w moździerzu i mleć w młynkach (Lb 11,8)
Przejście morza suchą nogą
Przejście przez Morze Czerwone to jeden z najczęściej ilustrowanych motywów biblijnych. Izraelici w swojej wędrówce z Egiptu zatrzymali się nad brzegiem Morza Czerwonego. Bóg uczynił cud: wody rozstąpiły się i podróżni przeszli bezpiecznie po dnie morskim, uciekając przed pościgiem egipskim. Przejście przez morze opisane jest w Księdze Wyjścia (Wj 14) - Izraelici bezpiecznie przeszli, natomiast wody zatopiły rydwany Egipcjan.
Miska soczewicy
Ten motyw biblijny pochodzi z dziejów Ezawa, który za miskę soczewicy sprzedał Jakubowi swoje pierworództwo. Wyrażenie można rozumieć jako oddanie czegoś bezcennego za rzecz małej wagi. Opisuje to Księga Rodzaju (Rdz, 25).
Rzekł Ezaw: Skoro niemal umieram [z głodu], cóż mi po pierworodztwie? Na to Jakub: Zaraz mi przysięgnij! Ezaw mu przysiągł i tak odstąpił swe pierworodztwo Jakubowi. Wtedy Jakub podał Ezawowi chleb i gotowaną soczewicę. Ezaw najadł się i napił, a potem wstał i oddalił się. Tak to Ezaw zlekceważył przywilej pierworodztwa - Rdz 25, 32-34.
Wdowi grosz
Symbolizuje dar okupiony wielkim wyrzeczeniem. Motyw ten pochodzi z przypowieści o ubogiej wdowie, która złożyła w synagodze jedynie jeden grosz. Dla niej było to wszystko, co posiadała. Liczyła się jednak jej ofiara i jej poświęcenie, a nie wartość daru.
Potem usiadł naprzeciw skarbony i przypatrywał się, jak tłum wrzucał drobne pieniądze do skarbony. Wielu bogatych wrzucało wiele. Przyszła też jedna uboga wdowa i wrzuciła dwa pieniążki, czyli jeden grosz. Wtedy przywołał swoich uczniów i rzekł do nich: „Zaprawdę powiadam wam: Ta uboga wdowa wrzuciła najwięcej ze wszystkich, którzy kładli do skarbony. Wszyscy bowiem wrzucali z tego, co im zbywało; ona zaś ze swego niedostatku wrzuciła wszystko, co miała, całe swe utrzymanie” - Mk 12, 38-44.
Syn marnotrawny
Ten motyw biblijny jest już znanym frazeologizmem i oznacza kogoś, kto zbłądził, lecz potrafił przyznać się do tego i naprawić swoje złe postępowanie. Motyw pochodzi z przypowieści o synu, który opuścił ojca i przetrwonił swoją część majątku. Wrócił jednak skruszony do ojca, a ten wybaczył mu błędy i przyjął z radością.
Jest to przypowieść nowotestamentowa w Ewangelii Św. Łukasza. Gdy syn poprosił ojca o przynależną mu cześć majątku i opuścił dom, zaczął żyć rozrzutnie i popadł w skrajną biedę. Wrócił do domu otoczony hańbą, postanowił wówczas wrócić do ojca, przyznać, że zgrzeszył przeciw niemu i Bogu, i prosić, żeby uczynił go choćby jednym z najemników.
Ojciec ujrzawszy syna wracającego do domy wzruszył się, rzucił mu się na szyję i ucałował. Syn przyznał się do winy, a ojciec kazał wyprawić ucztę, by wszyscy mogli radować się z powodu jego powrotu. Wtedy drugi syn, gdy to usłyszał poczuł się niedoceniony i niepotrzebny, jednakże ojciec pouczył go, by cieszył się z powrotu brata, który był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.
Trąby jerychońskie
Symbolizują potęgę Boga. Mury Jerycha rozpadły się, gdy Jozue na polecenie Stwórcy, kazał siedmiu kapłanom zadąć w siedem trąb. Bóg podarował Mojżeszowi dwie srebrne trąby, co zostało wspomniane w Księdze Liczb, ale świętym rogiem starożytnych Hebrajczyków był szofar wykonany z rogów barana.
Szofar był stosowany w celu zwrócenia uwagi Izraelitów, zasygnalizowania im czegoś bądź też ostrzeżenia danego od Boga. W Księdze Jozuego 7 kapłanów Jozuego niosło 7 rogów - to słynne trąby jerychońskie. Kapłani ci przez 7 dni, siedmiokrotnie okrążali Jerycho, po czym jeden z kapłanów dął w róg, a ludzie krzyczeli, by mury miasta zostały zburzone.
Plagi egipskie
Dotkliwie, nieprzyjemne wydarzenie, nieszczęścia. Gdy faraon nie chciał wypuścić Izraelitów ze swej niewoli, Bóg zesłał nań 10 plag:
- (Wj 7,14–25) przemiana wód Nilu i całej wody w Egipcie w krew,
- (Wj 7,26–8,11) żaby,
- (Wj 8,12–15) komary,
- (Wj 8,16–28) muchy,
- (Wj 9,1–7) pomór bydła,
- (Wj 9,8–12) wrzody,
- (Wj 9,13–35) grad,
- (Wj 10,1–20) szarańcza,
- (Wj 10,21–29) ciemność,
- (Wj 11,1–12,36) śmierć pierworodnych m.in. syna faraona.
Salomonowy wyrok
Wyrok mądry, rozsądny, sprawiedliwy. Wyrażenie pochodzi od imienia nadzwyczaj mądrego króla Salomona. Jednym z jego sławnych werdyktów było rozsądzenie sporu dwóch kobiet o dziecko. Według przekazu biblijnego „mądrość Salomona przewyższała mądrość wszystkich ludzi Wschodu i mądrość Egipcjan”(1 Krl 5,9-10).
Salomonowy wyrok to psychologiczne potraktowanie biblijnego sporu: matka, której dziecko zmarło w nocy potajemnie dokonała zamiany, wkładając ciało do łóżka sąsiadki, a zabierając jej żyjące niemowlę. Stwierdziwszy oszustwo, pokrzywdzona matka domagała się sprawiedliwości u króla.
Salomon polecił przynieść miecz i rozciąć dziecko na dwoje, aby sprawiedliwie obdzielić nim każdą z matek. Prawdziwa zaczęła błagać o litość - skłonna była oddać niemowlę, byle tylko zachować je przy życiu (1 Krl 3, 28).
Judaszowe srebrniki
Judaszowe srebrniki to pieniądze zdobyte w sposób nieuczciwy, w wyniku zdrady. Jeden z apostołów, Judasz, otrzymał 30 srebrników za wydanie Jezusa Żydom (wskazał go za pomocą fałszywego pocałunku - stąd w języku funkcjonuje również wyrażenie „judaszowy pocałunek”).
Wtedy Judasz, który Go wydał, widząc, że Go skazano, opamiętał się, zwrócił trzydzieści srebrników arcykapłanom i starszym 4 i rzekł: „Zgrzeszyłem, wydawszy krew niewinną”. Lecz oni odparli: „Co nas to obchodzi? To twoja sprawa”. Rzuciwszy srebrniki ku przybytkowi, oddalił się, potem poszedł i powiesił się. Arcykapłani zaś wzięli srebrniki i orzekli: „Nie wolno kłaść ich do skarbca świątyni, bo są zapłatą za krew”. Po odbyciu narady kupili za nie Pole Garncarza, na grzebanie cudzoziemców. Dlatego pole to aż po dziś dzień nosi nazwę Pole Krwi. Wtedy spełniło się to, co powiedział prorok Jeremiasz: Wzięli trzydzieści srebrników, zapłatę za Tego, którego oszacowali synowie Izraela. I dali je za Pole Garncarza, jak mi Pan rozkazał - Mt 27,3-10.
Artykuł pierwotnie opublikowany 11.08.2010 na zlecenie Edipresse.
Czytaj więcej: Postacie biblijne ze Starego Testamentu
