Zadania placówek opiekuńczo-wychowawczych
Placówki opiekuńczo-wychowawcze mają za zadanie zapewnienie dziecku całodobowej opieki i wychowania, a także zaspokajanie jego potrzeb, w szczególności emocjonalnych, rozwojowych, zdrowotnych, bytowych, społecznych i religijnych, zagwarantowanie mu dostępu do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych, objęcie dziecka działaniami terapeutycznymi oraz zapewnienie mu możliwości korzystania z przysługujących świadczeń zdrowotnych. Placówki te odpowiadają ponadto za realizację przygotowanego we współpracy z asystentem rodziny planu pomocy dziecku, umożliwienie mu kontaktu z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej, podejmowanie działań w celu powrotu dziecka do rodziny lub – w przypadku, gdy dziecko ma uregulowaną sytuację prawną – znalezienia mu rodziny adopcyjnej (obowiązek zgłoszenia informacji o dziecku do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego) (…), a więc powinny podejmować różne działania zbliżające dziecko do rodziny.
Warto wiedzieć: Co zrobić, by zaadoptować dziecko z zagranicy? - Babyonline.pl
Rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych
Placówki opiekuńczo-wychowawcze prowadzone są przez powiat, powołany przez niego podmiot lub na zlecenie samorządu województwa (…). Wyróżnia się cztery podstawowe typy tego rodzaju placówek:
- placówki socjalizacyjne (np. dom dziecka);
- placówki interwencyjne (np. pogotowie opiekuńcze);
- placówki specjalistyczno-terapeutyczne;
- placówki typu rodzinnego (rodzinne domy dziecka, które omówiono w podrozdziale dotyczącym rodzinnych form opieki zastępczej) (…).
Do trzech pierwszych typów placówek (które są formą instytucjonalną) przyjmuje się dzieci powyżej 10. roku życia wymagające szczególnej opieki lub mające trudności w przystosowaniu się do życia w rodzinie. Tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. z uwagi na stan zdrowia lub rodzeństwo) można umieścić w nich dziecko młodsze. W tym samym czasie w placówkach tych nie powinno przebywać łącznie więcej niż 14 dzieci i/lub – w określonych przepisami warunkach – osób do 25. roku życia (…). Widoczne jest więc stopniowe odchodzenie od placówek instytucjonalnych, które są miejscem pobytu dla dużych grup dzieci (…) W każdej z wymienionych placówek opiekuńczo-wychowawczych typu instytucjonalnego pod opieką jednego wychowawcy w czasie zajęć opiekuńczych i wychowawczych nie może przebywać więcej niż 14 dzieci, a gdy są to zajęcia prowadzone przez pedagoga, psychologa lub terapeutę – nie więcej niż sześcioro dzieci (…).
W celu zwiększenia skuteczności swoich działań placówki opiekuńczo-wychowawcze współpracują z sądem, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, rodziną, asystentem rodziny, organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej, a także innymi osobami i instytucjami, które wspierają działania wychowawcze placówki (np. w zakresie przygotowania dziecka do samodzielnego życia) (…).
Polecamy: Kto może zostać rodziną zastępczą?
Placówki socjalizacyjne i ich zadania
Jedną z najbardziej powszechnych w Polsce form placówek opiekuńczo-wychowawczych są placówki typu socjalizacyjnego. Całodobowe placówki socjalizacyjne, jakimi są domy dziecka oraz domy małego dziecka, zaspokajają jego potrzeby, zapewniają dziecku całkowitą opiekę i wychowanie, kształcenie, a także wyrównywanie opóźnień rozwojowych, szkolnych (poprzez organizację różnego rodzaju zajęć specjalistycznych) i – w razie potrzeby – rehabilitację. Ponadto do jej zadań należy podejmowanie działań mających na celu przyjęcie dziecka do rodzinnej formy opieki (powrót do rodziny naturalnej, znalezienie rodziny adopcyjnej lub zastępczej), praca z rodziną dziecka, a także kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi.
W pierwszym półroczu 2011 r. funkcjonowały w Polsce 283 placówki opiekuńczo-wychowawcze tego typu, które zapewniały miejsce 9539 podopiecznym. Większa liczba dzieci objętych instytucjonalną pieczą zastępczą znajdowała się w tym czasie jedynie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu wielofunkcyjnego (11 063 dzieci).
Interwencyjne placówki opiekuńczo-wychowawcze i ich zadania
Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu interwencyjnego zajmują się doraźną opieką nad dzieckiem w czasie trwania sytuacji kryzysowej, gdy dziecku należy zapewnić opiekę natychmiast. Dzieci przyjmowane są na podstawie orzeczenia sadu, gdy zostały doprowadzone przez policję lub straż graniczną bądź na wniosek rodziców, dziecka lub osoby trzeciej albo w trybie art. 12a Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Pobyt dziecka w placówce tego typu nie powinien trwać dłużej niż trzy miesiące, choć może być przedłużony do zakończenia postępowania sadowego w sprawie powrotu dziecka do rodziny, przysposobienia lub umieszczenia w pieczy zastępczej.
Jeśli dziecko przyjęte do placówki nie ukończyło 10 lat, powinno być niezwłocznie przeniesione do rodzinnej formy pieczy zastępczej. W pierwszym półroczu 2011 r. funkcjonowały w Polsce 33 placówki tego typu, które zapewniały specjalistyczną opiekę dla 1236 podopiecznych.
Warto zobaczyć: Wychowanie dziecka - wszystko co musisz wiedzieć!
Placówki specjalistyczno-terapeutyczne i ich zadania
Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu specjalistyczno-terapeutycznego zajmują się opieką nad dziećmi o szczególnych potrzebach: z orzeczeniem o niepełnosprawności, wymagających wyrównywania opóźnień rozwojowych i edukacyjnych oraz/lub stosowania specjalnych metod wychowawczych, specjalistycznej terapii. Zapewniają one swoim podopiecznym zajęcia: wychowawcze, socjoterapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym – również właściwą rehabilitację i zajęcia rewalidacyjne (…).
Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze w Polsce
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że pod koniec 2010 r. funkcjonowało w Polsce 779 całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych, w tym 277 placówek rodzinnych, 283 socjalizacyjne, 24 interwencyjne oraz 195 placówek wielofunkcyjnych, łączących działania socjalizacyjne (w 177 placówkach), interwencyjne (w 131 placówkach) oraz realizujących zadania przewidziane dla placówki wsparcia dziennego (w 77 placówkach).
Jak pokazuje Raport GUS Pomoc społeczna – infrastruktura, beneficjenci, świadczenia w 2010 roku, większość (78%) wychowanków całodobowych instytucji opieki zastępczej miało obydwoje rodziców, 19% (3600 osób) – było półsierotami, a 2,8% (500) – sierotami. Osoby niepełnosprawne stanowiły 9,6% (1800 osób) wychowanków (wśród nich byli wychowankowie posiadający prawne potwierdzenie niepełnosprawności oraz osoby z tzw. niepełnosprawnością biologiczną, polegającą na posiadaniu ograniczeń w wykonywaniu podstawowych czynności charakterystycznych dla osób w danym wieku).
Zobacz także: Akcje charytatywne dla dzieci. Jak wesprzeć potrzebujące dzieci?
Fragment pochodzi z książki „Rodziny adopcyjne i zastępcze dziecka z niepełnosprawnością” (Wydawnictwo Impuls, 2013). Tytuł, lid, śródtytuły i niektóre skróty pochodzą od redakcji. Publikacja za zgodą wydawcy.
