Szczególna ochrona
Osobie podpisującej umowę o pracę, w oparciu o przepisy kodeksu pracy zagwarantowana jest ochrona, polegająca na uprzywilejowaniu pracownika jako słabszego ekonomicznie i socjalnie w stosunku do pracodawcy. Treść umów cywilnoprawnych, takich jak umowa o dzieło czy zlecenie, zawieranych z pracownikami zamiast umowy o pracę, wynika z kolei z przepisów kodeksu cywilnego. Ich negocjowanie umożliwia narzucanie niekorzystnych warunków np. w zakresie składników wynagrodzenia, zwrotu wydatków, wysokości prowizji, okresów wypowiedzenia.
Kodeks pracy rozróżnia umowę na czas nieokreślony, na czas określony, na zastępstwo, na czas wykonywania określonej pracy i na okres próbny. Standardem powinna być umowa na czas nieokreślony, ponieważ w najwyższym stopniu zapewnia stabilizację sytuacji pracownika – jest dla niego najbardziej korzystna.
Problem z wynagrodzeniem?
- Umowa o dzieło jest umową o wykonanie konkretnej rzeczy (dzieła), np. namalowanie obrazu. Jeśli zamawiający dzieło zakwestionuje rezultat pracy, to dochodzenie wynagrodzenia jest znacznie bardziej skomplikowane w porównaniu z pracowniczą drogą uzyskiwania należnego wynagrodzenia. Podobnie rzecz się ma z umowami zlecenie, gdzie zleceniobiorca odpowiada nie za skutek, lecz za należytą staranność wykonywanych czynności. Również tu wynagrodzenie należy się dopiero po zakończeniu zlecenia, a uzyskanie zapłaty od nieuczciwego zleceniodawcy jest długotrwałe i uciążliwe – mówi Ewa Duralak, prawnik.
PIP
Pracownik zatrudniony na umowę o pracę, korzysta z narzędzi i materiałów należących do pracodawcy, który jest organizatorem pracy i ponosi gospodarcze ryzyko pracy. Ponadto pracownik korzysta z przepisów, które chronią jego życie i zdrowie, np. z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Dotyczy to również norm o ochronie pracy kobiet i młodocianych. Nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy przez pracodawców, sprawowany jest przede wszystkim przez Państwową Inspekcję Pracy. Kodeks pracy reguluje też przypadki karania pracodawcy grzywną za wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Zwolnienie/wypowiedzenie
Należy pamiętać o tym, iż pracownik ma w zasadzie nieograniczoną swobodę wypowiadania umowy o pracę. Jeśli zaś chodzi o pracodawcę – musi to konsultować ze związkami zawodowymi i kontrolę wypowiedzenia lub rozwiązania umowy przez Sąd pracy. Jak zaznacza Marek Lewandowski, koordynator kampanii społecznej „Stop umowom śmieciowym” - Kodeks pracy gwarantuje płatny okres wypowiedzenia umowy, gdy tymczasem umowy cywilne można rozwiązać z dnia na dzień. Pracujący na podstawie umowy cywilnoprawnej nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego i innych dni wolnych przewidzianych przez prawo pracy. Zatrudniony na podstawie umowy o dzieło nie otrzymuje też świadczeń socjalnych, zasiłku dla bezrobotnych, ubezpieczenia zdrowotnego, nie ma prawa do korzystania z bezpłatnej służby zdrowia, ubezpieczenia emerytalnego, ubezpieczenia rentowego, ubezpieczenia chorobowego i związanych z tym zasiłków chorobowych. Nie ma też ubezpieczenia wypadkowego, a w konsekwencji prawa do odszkodowania za wypadek przy pracy. Wykonawców nie dotyczą również wypłaty z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na wypadek niewypłacalności pracodawcy. Dodatkowo kodeks pracy gwarantuje przywileje związane z macierzyństwem, chorobami czy poszukiwaniem pracy. Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych do tych świadczeń również nie mają prawa.
Zobacz także: Kobieta ofiarą mobbingu
Ryzyko w razie szkody pracodawcy
W razie wyrządzenia szkody pracodawcy, wykonawca odpowiada całym swoim majątkiem w pełnej wysokości, bez ograniczeń, podczas gdy pracownik zatrudniony na umowie o pracę odpowiada do wysokości 3-krotnego wynagrodzenia miesięcznego. Pamiętajmy, że umowy cywilnoprawne służą jednorazowej współpracy, natomiast umowy o pracę regulują długotrwałą współpracę.
Odpowiedzialność pracodawcy wobec pracownika
Istotną kwestią, jeśli chodzi o umowę o pracę jest również kwestia odpowiedzialności pracodawcy wobec pracownika, za naruszenie ciążących na nim obowiązków. Pracodawca ma obowiązek zapłaty odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy, które było zgodne z prawem, ale także rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, z winy pracodawcy. Zwracajmy uwagę na mobbing, czy niewydanie w terminie świadectwa pracy lub wydania niewłaściwego świadectwa. Jeśli wobec pracownika naruszono zasady równego traktowania, to również należy mu się zadośćuczynienie pieniężne. Tak samo jest w przypadku sytuacji z rozstrojem zdrowia, spowodowanym mobbingiem.
Szczególna ochrona prawa pracy
Należy wspomnieć, że również na płaszczyźnie sporów pracowniczych, pracownik znajduje się pod szczególną ochroną prawa pracy. Może on bowiem wziąć udział w postępowaniu pojednawczym prowadzonym w zakładzie pracy na koszt pracodawcy. Treść ewentualnej ugody, zawartej przez pracownika z pracodawcą kontroluje Sąd i jeżeli będzie ona krzywdząca dla pracownika, to Sąd jej nie zatwierdzi. Tutaj pracownik też jest na uprzywilejowanej pozycji. Z kolei w postępowaniu sądowym pracownik korzysta z pomocy Sądu w zakresie pouczeń co do podejmowanych kroków prawnych, jak i ze zwolnienia z opłat sądowych.
W ramach kampanii społecznej STOP UMOWOM ŚMIECIOWYM w październiku 2012 roku ruszył projekt „Syzyf”, który edukuje młodych ludzi w zakresie prawa pracy i zawieranych przez nich umów z przyszłymi pracodawcami.
Źródło: Kampania STOP UMOWOM ŚMIECIOWYM
Polecamy: Praca zdalna kontra etat w biurze
