Z chwilą śmierci spadkodawcy, spadek, przechodzi na spadkobierców. Jest to tzw. nabycie spadku w chwili jego otwarcia.
Jeśli zostałaś spadkobiercą, powinnaś zdecydować, co zrobisz ze spadkiem. Masz na to 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedziałaś się o tym, że dziedziczysz.
Co możesz zrobić ze spadkiem
Jako spadkobierca masz trzy opcje. Możesz:
- przyjąć spadek wprost,
- przyjąć go z dobrodziejstwem inwentarza,
- odrzucić spadek (błędnie używa się zastępczo określenia "zrzec się" spadku).
Przyjęcie spadku wprost
Przyjęcie spadku wprost oznacza, że przyjmujesz cały majątek spadkodawcy, wraz z jego długami, bez ograniczeń odpowiedzialności. A zatem odpowiadasz za te długi zarówno majątkiem odziedziczonym, jak i swoim własnym. Do 2015 r. było to rozwiązanie podstawowe – jeśli nie złożyłaś oświadczenia w terminie, co chcesz zrobić ze spadkiem, oznaczało to, że przyjęłaś spadek wprost.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Aby się zabezpieczyć, na wypadek nieprzewidzianych długów można przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. To oznacza, że odpowiadasz za długi do wysokości majątku, jakie otrzymałaś w spadku.
Od 18 października 2015 roku właśnie to rozwiązanie ma pierwszeństwo, czyli brak oświadczenia oznacza, że przyjęłaś spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Uwaga! Jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, przyjmuje się, że spadkobiercy, którzy nie złożyli żadnego oświadczenia, przyjęli tak samo.
Warto wiedzieć. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza oznacza konieczność sporządzenia wykazu przez samego spadkobiercę lub spisu inwentarza przez komornika. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnione muszą być: przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych również z podaniem ich wartości oraz długi spadkowe i ich wysokość. W obu przypadkach wartość podawana jest według stanu z chwili otwarcia spadku. Wykaz powinien zostać złożony w sądzie albo przed notariuszem.
Odrzucenie spadku
Jeśli w ogóle nie chcesz dziedziczyć, składasz oświadczenie o odrzuceniu spadku. To oznacza, że rezygnujesz z udziału w spadku, a ten przechodzi na kolejne osoby. W takiej sytuacji jesteś traktowana, jakbyś nie dożyła otwarcia spadku. Twój udział spadkowy przypada twoim dzieciom (jeżeli je miałaś w chwili otwarcia spadku) lub dalszym spadkobiercom ustawowym.
Ważne. Spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy. Gdy wszyscy spadkobiercy testamentowi i ustawowi odrzucą spadek, przypada on gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa (jeżeli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub znajdowało się ono za granicą).
Gdy spadkobiercą jest małoletni
W takiej sytuacji ty, jako przedstawiciel ustawowy dziecka, możesz złożyć w jego imieniu oświadczenie o odrzuceniu takiego spadku. Ponieważ jednak taka decyzja przekracza tak zwany zwykły zarząd majątkiem dziecka, do jakiego jesteś powołana, konieczna będzie zgoda sądu rodzinnego.
Wniosek należy złożyć do sądu rejonowego (wydział rodzinny i nieletnich), właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Rodzice muszą uzasadnić swój wniosek. Sąd oceni, czy odrzucenie spadku jest celowe, to znaczy, czy nie ucierpi na tym majątek dziecka. We wniosku należy zatem udowodnić, że przyjęcie spadku nie będzie dla dziecka korzystne.
Nie musisz martwić się o termin na złożenie stosownego oświadczenia. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego złożenie wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje, na czas trwania tego postępowania, zawieszenie biegu tego terminu.
Uwaga! Długi mogą dziedziczyć nawet nienarodzone jeszcze dzieci. Jeśli dziecko było poczęte za życia spadkodawcy, należy zrzec się spadku po nim tak samo, jak w przypadku urodzonych już dzieci. Nienarodzone dziecko nie dziedziczy tylko wtedy, jeśli urodzi się martwe lub zostało poczęte po śmierci spadkodawcy.
Kiedy złożyć oświadczenie dotyczące spadku?
Masz na to 6 miesięcy, licząc od daty dowiedzenia się o tytule powołania. Nie musi być ona tożsama z datą śmierci spadkodawcy. Dla spadkobiercy ustawowego początek terminu będzie zwykle dniem, gdy dowiedział się o śmierci krewnego. Dla spadkobiercy testamentowego będzie to dzień, gdy otrzymał informację o istnieniu i treści testamentu (wcześniej musiał jednak dowiedzieć się o śmierci spadkodawcy).
Jeżeli jest kilku spadkobierców, dla każdego z nich bieg terminu na złożenie oświadczenia może rozpoczynać się w innym momencie.
Uwaga! Oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie można odwołać. Jeśli jednak zostało złożone pod wpływem groźby lub błędu, albo spadkobierca z tych samych powodów w ogóle go nie złożył, może uchylić się od skutków niedotrzymania terminu.
Gdzie złożyć oświadczenie?
Możesz je złożyć przed sądem lub u notariusza.
Składając wniosek o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, trzeba uiścić opłatę stałą w wysokości 50 zł.
Sąd może odebrać również oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku podczas postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Musisz jednak liczyć się z pewnym okresem oczekiwania.
Szybsza jest druga opcja – złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku (lub przyjęciu spadku wprost) przed notariuszem, który z tej czynności sporządzi stosowny akt notarialny. Koszt tej czynności na 50,00 zł. Do taksy notarialnej należy doliczyć 23% podatku VAT (łączny koszt powinien wynieść zatem 61,50 zł) oraz ewentualne koszty wypisów aktu notarialnego ( 6 zł za każdą rozpoczętą stronę).
Zrzeczenie się dziedziczenia
Wiele osób zamiennie stosuje pojęcia odrzucenia i zrzeczenia się spadku. Tymczasem są to dwie różne czynności prawne, choć wywołujące podobny skutek.
Główna różnica polega na tym, że zrzeczenie się oznacza rezygnację ze spadku jeszcze za życia spadkodawcy.
Taka umowa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego i jest to forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (żadna inna forma nie jest dopuszczalna). Maksymalna taksa notarialna w przypadku takiej umowy wynosi 200 zł.
Przedmiotem umowy zrzeczenia się jest prawo do dziedziczenia z ustawy. Skutki prawne zrzeczenia się dziedziczenia nie rozciągają się na dziedziczenie testamentowe. To oznacza, że spadkobierca ustawowy, który zrzekł się przez umowę z przyszłym spadkodawcą dziedziczenia po nim, może dziedziczyć na podstawie testamentu sporządzonego przez spadkodawcę.
Umowy zrzeczenia się nie można odwołać jednostronnie.
Uwaga! Osoba, która zrzekła się dziedziczenia jest traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku, co oznacza, że nie będzie dziedziczyła z ustawy, jak też nie otrzyma po nim zachowku,
Ważne! Umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia rozciąga się też na zstępnych, czyli dzieci, wnuki, prawnuki osoby, która zrzekła się dziedziczenia.
Przeczytaj także:
Kto może zarządzać majątkiem dziecka?
Dokumenty wymagane do nabycia spadku
